Uit het boek Om mensen gebouwd (2002)
Dit artikel is inmiddels meer dan 20 jaar oud. Inmiddels is er veel veranderd m.b.t. het energiehuishouding. Zo is menig woning voorzien van een warmtepomp en zonnepanelen. De consequenties hiervan op de blootstelling aan laagfrequente elektromagnetische velden is niet verwerkt in dit artikel. Maar behoeft wel aandacht.
STELLING
De blootstelling aan elektromagnetische velden wordt door menigeen gezien als een gezondheidsrisico. Vaak wordt aan een relatie gedacht tussen de laagfrequente elektrische en magnetische velden en het ontstaan van kanker en leukemie. Het wetenschappelijk bewijs daarvoor is nog zwak. Het antwoord op de ongerustheid is de ‘veldarme’ woning.
TOELICHTING
Met name hoogspanningslijnen als bron van laagfrequente elektrische en magnetische velden worden door mensen vaak in verband gebracht met kanker en leukemie. De relatie tussen hoogspanningslijnen en gezondheid trekt na de eerste Russische studie in de jaren zestig de aandacht. In 1979 publiceerden Wertheimer en Leeper hun onderzoek naar de relatie tussen hoogspanningslijnen en kanker bij kinderen. De studie deed veel stof opwaaien. Latere studies hebben aangetoond dat op de resultaten van dit onderzoek veel af te dingen was. Het belangrijkste kritiekpunt was en is nog steeds dat er geen biologische verklaring bestaat voor een verband tussen laagfrequente magneetvelden en leukemie bij kinderen. De Gezondheidsraad concludeerde in haar advies ‘Blootstelling aan elektromagnetische velden van 0 Hz tot 10 MHz’ van 7 maart 2000 dan ook (opnieuw) dat er geen redenen zijn om maatregelen te nemen tegen wonen in de nabijheid van hoogspanningslijnen.
In 2001 hebben enkele onderzoekers de resultaten van een groot aantal onderzoeken opnieuw geëvalueerd. De uitkomsten geven aan dat er mogelijk vanaf een blootstelling van 0,2 à 0,5 microTesla een zeer geringe toename is van de kans op leukemie bij kinderen. Deze veldsterkten worden overigens in woningen slechts zeer plaatselijk gemeten. Een verklaring voor het mechanisme is ook nog steeds niet gevonden. Het RIVM heeft berekend dat deze uitkomsten voor Nederland betekenen dat van de ongeveer 100 nieuwe leukemie-gevallen onder kinderen per jaar minder dan 1% misschien te wijten is aan de invloed van hoogspanningslijnen.
Toch zal men in sommige gevallen het zekere voor het onzekere willen nemen. Een veldarme woning of in elk geval een veldarme slaapkamer kan de ongerustheid wegnemen. Daartoe is het noodzakelijk om iedere onnodige blootstelling aan elektromagnetische velden te voorkomen, bijvoorbeeld door:
- het afschermen van de elektrische installatie en aansluitsnoeren als bron van elektrische velden;
- het uitschakelen van de permanente stroomverbruikers als bron van laagfrequente magneetvelden rondom het bed en andere plaatsen waar men zich lang ophoudt.
ELEKTRISCHE VELDEN
De elektrische installatie in de woning en de aansluitsnoeren van apparaten zijn bronnen van laagfrequente elektrische velden. De reductie van de elektrische velden is te bereiken door het gebruik van afgeschermde aansluitsnoeren en verdeeldozen.
De kwaliteit van de afgeschermde elektrische installatie wordt vooral bepaald door de mate waarin de afscherming consequent wordt doorgevoerd. Zo kan een halve meter niet-afgeschermde kabel in een gipswand het beoogde effect van de afgeschermde installatie grotendeels te niet doen. Dit geldt overigens ook als de aansluitsnoeren niet afgeschermd zijn.
De plaats van de stopcontacten heeft in de praktijk niet veel invloed op de sterkte van de elektrische velden rondom het bed. Vanwege de elektrificering van het bed – elektrische verstelbaar bedbodem, ingebouwde verlichting, enz – liggen er verdeeldozen en een grote kluwen aansluitsnoeren onder het bed. Een reductie kan dan uitsluitend verkregen worden door de toepassing van afgeschermde verdeeldozen en dito aansluitsnoeren die aangesloten worden op een geaard stopcontact. Het laatste is een absolute voorwaarde om het gewenste doel te bereiken.
Bij bestaande woningen is het vaak te kostbaar om de gehele elektrische installatie te vernieuwen. Het inbouwen van één of twee netvrijschakelaars in een groepenkast kan ervoor zorgen dat de elektrische velden in de slaapkamer gereduceerd worden. Permanent stroomverbruikers zoals transformatoren van de verlichting en de elektrische bediening van het bed verstoren de werking van de netvrijschakelaar waardoor er geen reductie wordt bereikt.
LAAGFREQUENTE MAGNEETVELDEN
De reductie van de blootstelling aan laagfrequente magneetvelden begint met het uitschakelen van de bronnen die het dichtste bij zijn. Dit zijn bijvoorbeeld de losse trafo’s van de halogeenverlichting. Of het licht aan of uit is, heeft nauwelijks invloed op de veldsterkte.
Andere sterke bronnen zijn de grote stroomverbruikers zoals de wasmachine, wasdroger en de vaatwasser. Hun velden zijn meestal op een afstand van twee à drie meter niet meer meetbaar. In de praktijk is het voldoende als deze apparaten niet direct aan de andere kant van de slaapkamermuur geplaatst worden. Overigens vormen sommige elektrische wekkers, wekkerradio’s en oplaadtrafo’s een even sterke bron van laagfrequente magneetvelden als de grote stroomverbruikers. Afstand houden is dan ook hier het devies.
Een bijzondere bron van laagfrequente magneetvelden vormt de meterkast. Door de wijze van bekabelen zijn de velden hier relatief sterk. De velden zijn tot een afstand van 2 tot 4 meter meetbaar. In de veldarme woning is daarom de plaats van de meterkast belangrijk. Deze hoort niet te grenzen aan slaapkamers en te liggen onder de babykamer.
Bij een veldarme woning hoort een voortuin en eventueel een zijtuin. Dit vergroot de afstand tot de distributiekabels van het elektriciteitsbedrijf en daardoor ook de sterkte van de laagfrequente magneetvelden.
OPLOSSING
De veldarme slaapkamer voldoet aan de volgende kenmerken:
- Er is consequent gebruik gemaakt van afgeschermde aansluitsnoeren en verdeeldozen, aangesloten op een geaard stopcontact.
- In de meterkast zijn netvrijschakelaars toegepast voor de elektrische groepen van de slaapkamers.
- Er zijn voorzieningen getroffen opdat permanente stroomverbruikers rond bedden eenvoudig uitgeschakeld kunnen worden. Denk aan transformatoren voor halogeenverlichting en voor elektrische bediening van het bed.
- De woning wordt zodanig ingedeeld dat grote stroomverbruikers als wasmachine, wasdroger, vaatwasmachine niet binnen een afstand van 2-3 meter van bedden geplaatst kunnen worden, en bij voorkeur niet tegen een slaapkamerwand.
- Er is een mogelijkheid om elektrische wekkers, wekkerradio’s en oplaadtrafo’s op 1,5 – 3 meter, afstand van het bed te plaatsen is. Bijvoorbeeld aan de andere kant van de kamer. Hou wel rekening met de andere slaapkamers.
- De meterkast bevindt zich op minimaal 2-4 meter afstand van een slaapplaats, plaats hem zeker niet tegen de wand of direct onder een slaap- /of babykamer.
- Er zit een afstand van minimaal 4-6 meter tussen woning en distributiekabels van het elektriciteitsbedrijf, bijvoorbeeld middels een voor- en eventueel een zijtuin
LITERATUUR
- Holger König & Peter Erlacher, 2000. Baubioligsiche Elektroinstallation. Ökobuch, Staufen bei Freiburg, Duitsland.
- Herbert L. König & Enno Folkerts, 1997. Elektrischer Strom als Umwelfaktor. Richard Pflaum Verlag GmbH & CO. KG, München, Duitsland.
- Wolfgang Maes, 1998. Stress durch Strom und Strahlung. Institut für Baubiologie + Oekologie IBN, Duitsland.
- Gezondheidsraad, Commissie ELF elektromagnetische velden, 2000. Blootstelling aan elektromagnetische velden (0 Hz – 10 MHz). Gezondheidsraad, publicatie 2000/06.
Hoe krijg je hwet magneetveld van de stroommeter afgeschermd?
In theorie kan het laagfrequente magneetveld van de stroommeter afgeschermd worden door het rondom aanbrengen van mu-metaal van voldoende dikte rondom de stroommeter. In het praktijk is het bijna nooit haalbaar.
Er worden hoge gesteld aan de uitvoering als Mu-metaal, een nikkel-ijzer legering, voor het afschermen wordt gebruikt. Als bijvoorbeeld om praktische redenen de achterzijde van de stroommeter niet afgeschermd kan worden, dan gaat het effect van de afscherming al voor een groot deel verloren. Openingen in de afscherming, bijvoorbeeld voor kabels, zorgen voor hetzelfde effect namelijk met het verloren gaan van de afscherming.
Mijn ervaring is dat de stroommeter niet de enige sterke bron van laagfrequente magneetvelden is. De groepenkast is vaak een sterkere bron. Wel de stroommeter afschermen maar niet de groepenkast geeft in de praktijk nauwelijks een reductie van de blootstelling aan laagfrequente magneetvelden.
Daar de sterkte van de laagfrequente magneetvelden afneemt met de afstand, dus ook de blootstelling, is in de praktijk meest haalbare maatregel vaak het houden van afstand tot de bron.
Is het voldoende om ‘s avonds de stekkers bij het bed uit te trekken?
Het uittrekken van de stekkers rondom het bed zorgt heel vaak maar zeker niet altijd voor forse reductie van de veldsterkte van de laagfrequente elektrische velden. In uitzonderlijke gevallen is de reductie zelfs minimaal.
Leidingen in de wanden, vloeren (wel of geen aardedraad erbij), wandafwerking (wel of geen gips), het constructiemateriaal van wanden en vloeren (beton, hout of baksteen) zijn de belangrijkste factoren die hierop invloed hebben.
Ofschoon een wezenlijk reductie van de laagfrequente elektrische velden door het uittrekken van stekkers niet gegarandeerd is, is mijn visie dat ze toch beter uitgetrokken kunnen worden. Dit vanwege de laagfrequente magneetvelden die afkomstig zijn van (permanente) stroomverbruikers.
Door verbouwingen van de vorige eigenaars slaapt mijn zoon in een slaapkamer waar de electriciteitskast is gebleven in een kast. Kunnen we deze afschermen van straling en zo ja met wat?
Het antwoord op of het mogelijk is om afscherming te maken tegen de elektromagnetische velden die afkomstig zijn de meterkast is ja en nee. Tegen het laagfrequente magneetveld dat ontstaat bij stroomverbruik is in de praktijk weinig tot niets mogelijk. Tegen het laagfrequente elektrische veld is wel in principe wel een afscherming mogelijk. Een complicerende factor is dat laagfrequente elektrische velden overal ontstaan waar een spanningsbron is. Wat de veldsterkte is en daarmee de blootstelling, is hierdoor moeilijk te voorspellen. Daarbij komt dat ook sommige bouwmaterialen zoals hout en gips een grote invloed op de veldsterkte kunnen hebben.
Door deze complexiteit is het niet mogelijk om op afstand een gefundeerd advies te geven. Metingen zijn een vereiste om te komen tot verantwoord advies. Te meer daar een verkeerd aangebrachte afscherming tegen elektrische velden zelfs een averechts effect kan hebben, namelijk een verhoging van de veldsterkte en daarmee van de blootstelling.
beste, ik heb ook hetzelfde probleem, de meterkast in de slaapkamer. Heeft u al een oplossing gevonden? Is radiatorfolie een idee?
In mijn eerdere reactie heb ik geschreven dat het afschermen tegen laagfrequente magneetvelden zoals bij rondom de meterkast bij stroomverbruik ontstaan in de praktijk niet mogelijk is. Afstand bewaren is het enige wat de blootstelling reduceert.
In een woning zijn talloze bronnen die een laagfrequent elektrisch veld veroorzaken. Een op de verkeerde plaats aangebrachte afscherming kan de blootstelling zelfs verhogen. Zonder dat er gemeten is, raad ik ten zeerste af om radiatorfolie als afscherming te gebruiken. Dit laatste geldt overigens alleen voor radiatorfolie die aluminium bevat.
Radiatorfolie zonder aluminium heeft geen effect op laagfrequente elektromagnetische velden. Dus schermt het ook niet af.
Voor de goede orde. Het is mogelijk om afscherming tegen laagfrequente elektrische velden te realiseren. Dit moet door een vakman ontworpen worden. Anders zijn de nadelen groter dan de voordelen.
Ik zit er serieus over te denken om mijn “slimme meter” te vervangen voor een “niet slimme digitale meter” (zonder communicatie module dus). Kost wel aardig wat maar heb ik dan niet al een enorme bron van straling verbannen? (Wifi is er al uit).
De blootstelling van de elektromagnetische velden is afhankelijk van de bronsterkte én de afstand. Als de afstand toeneemt, neemt de veldsterkte van dit bron heel sterk af. Afstand is dus een goede voorzorgsmaatregel of de blootstelling te verminderen. Daarbij moet bedacht worden dat muren en in het bijzonder beton radiofrequente velden met de toename van de frequentie steeds slechter door laten.
De blootstelling van die ene bron moet beschouwd worden in relatie tot alle andere bronnen in de omgeving. Draagt deze bron wel iets bij aan de totale blootstelling. Verreweg de sterkste bron voor de normale consument is de smartphone. Wie deze gebruikt, hoeft niet meer stil te staan bij andere bronnen van elektromagnetische velden.
Zonder een beeld te hebben van de sterkte van de alle radiofrequente elektromagnetische velden in huis en de daadwerkelijke veldsterkte zou ik zelf niet de keuze maken voor veel duurdere energiemeter.
Uitgebreide informatie, maar hoe zit dat met electromotor om bij het bed de stand van het hoofdeinde en voeteneinde te bedienen?
Dat geeft straling ook heb ik een stekkerdoos met aan/uitknop op tafeltje naast bed staan. voor mij (77) erg handig.
Kan ik er iets aan veranderen om me daartegen te beschermen?
Met vriendelijke groet, Elly
Over het algemeen zijn de schakelaars op verdeeldozen dubbelpolig uitgevoerd. Dit betekent dat alles wat erop aangesloten is, geheel spanningsloos is.
Is meer gewenst om de blootstelling te reduceren dan zal er gemeten moeten worden en gekeken moeten worden welke maatregelen er op eenvoudige wijze genomen kunnen worden.
Mijn elektrische wekker loopt sneller dan normaal 2 min. per dag. Te hoge frequentie in de slaapkamer ? Heeft dit Invloed op mijn slechte slapen ?
Voor wie het zekere voor het onzekere wilt nemen, is het devies om meer dan 1,5 m afstand te houden tot elektrische apparatuur en kabels rondom het bed.