Ademende materialen. Of tewel wat is dampopen?
Er bestaat geen materiaal dat geheel dampopen is en geen materiaal dat geen dampdicht is. Er zijn uitsluitend materialen met een geringe weerstand tegen damptransport, met een hoge weerstand en alles wat daartussen ligt. Door al deze materialen vindt damptransport plaats.
Het antwoord op de vraag wanneer een materiaal ademend is, is dus zeer arbritair. Iedereen hanteert hiervoor andere criteria. De commerciele jongens kijken hierbij anders naar een product dan de techneuten. Daarbij komt soms ook bij uitgevoerde testen om de dampdiffussieweerstand te bepalen vraagtekens gesteld kunnen worden.
Om te beoordelen of een verf dampopen is, gebruik ik de criteria uit het Merkblatt Sanierputze van het duitse WTA. Dit is arbritair maar geeft in ieder geval een houvast. Met dit als uitgangspunt heb ik meer dan eens moeten constateren dat een verf waarvan de fabrikant zegt dat deze dampopen is, een dampdiffussieweerstand heeft die meer dan vijf keer zo hoog is als WTA als uitgangspunt hanteert. BIj dergelijke verschillen begin ik toch echt te twijfelen aan de beweringen van de producent.
Een kennis (wonend in een flat op de BG bij een VvE, woninggebouw uit 1950) heeft een ongeïsoleerde spouwmuur met spouw van 6cm. De buitenmuur is waarschijnlijk enkele malen witgeverfd (gespoten?). Er zijn geen plekken met afbladderende verf te zien. De handvorm structuur van de stenen is goed te zien. Waarschijnlijk is die muur redelijk vochtdicht aan de buitenzijde. Een verfonderzoek is niet gedaan.
Op de eerste en tweede etage zitten zo te zien geen ventilatieroosters in de raamkozijnen. Wel is er een afvoer van de keuken. Op de BG zijn wel in de kozijnen ventilatie stroken. Op de tweede etage is een groot gedeelte dakbeschot.
Wat zijn de opties voor spouwmuur isolatie, moet dat damp-open zijn of dampdicht (is PUR dampdicht of half open)?
In hoeverre bestaat het risico dat de buitenverf met muurisolatie na verloop van tijd gaat afbladderen ?
In hoeverre moeten er dan voor het isoleren nieuwe ventilatie voorzieningen getroffen worden?
In de vraagstelling zitten teveel ongewisheden of een verantwoord antwoord te kunnen geven. De verflagen hebben zowel een positief als een negatief effect op de vochthuishouding van de muur. Een positief omdat de regenabsorptie minimaal zal zijn, een negatief omdat de verf mogelijk een damprem vormt. Een damprem aan de buitenzijde is sterk af te raden daar het kan leiden tot vorstschade. De eigenschappen van het isolatiemateriaal hebben ook hun invloed op het vochttransport. Het advies is dan ook om bouwfysische berekening te laten maken. En ook te bezien of gevelisolatie in deze situatie een goede oplossing is.
Ten aanzien van de materiaalkeuze kan ik alleen zeggen dat ik geen voorstander ben van materialen die ter plaatse gemengd worden. Mocht er tijdens de applicatie iets fout gaan met het mengen, nooit helemaal uit te sluiten, dan ontstaat er een product dat niet stabiel is en kan zorgen voor (ernstige) stankoverlast.
De ventilatiestroken in de kozijnen van woningen uit de vijftiger jaren van de vorige eeuw hebben zelden de capaciteit die nodig is voor verantwoord binnenmilieu. Deze woningen moeten geventileerd worden middels het openen van ramen wat voor die tijd normaal was. Dit geeft meestal comfortproblemen. In niet geïsoleerde woningen uit deze periode komt de ventilatie vaak tot stand niet door de ventilatiestroken en de ramen maar door naden en kieren. Hetgeen niet de bedoeling is maar vaak wel het gewenste resultaat geeft. Door de spouw te isoleren treedt de onbedoelde ventilatie niet meer op.
Beste Kees,
Eindelijk iemand gevonden die precies weet waar hij het over heeft. Enkele adviseurs/verkopers over de vloer gehad. Maar heb nog geen eensluidend advies. Wat is het probleem?
Twee onder één kap woning uit 1982. Of eigenlijk zijn het twee kappen met de schuine kant naar elkaar. In het midden een zg kilgoot.
Ik wilde de energierekening omlaag hebben en op de zolder, dak of zoldervloer isoleren. Mijn dak bestaat uit 18 mm spaanplaat, ca 5 cm glaswol en daarover gespannen zwart gaatjesplastic en bedekt met betonpannen.
Adviseur zei: je hebt al isolatie aan de buitenkant dus ik zou het dak niet aan de binnenkant isoleren want dan sluit je de spaanplaat op. Krijg je lekkage aan de buitenkant dan droogt je spaanplaat slecht. Gevolg vochtprobleem en mogelijk je spaanplaat naar de knoppen.
Milieu Centraal zegt: als je de zolder niet voor bewoning gebruikt maar alleen voor opslag kan je beter de zoldervoer isoleren dan de kap. Reden: Je kan er makkelijker bij (klopt bij mij want de vloer was nog gedeeltelijk open) en het oppervlak is kleiner dus goedkoper.
Dus zoldervloer geisoleerd. Kieren dicht gepurd daarna dampremmende folie (Miofol 125), banen geplakt en ook de rand vastgezet met dubbelzijdige tape. Vervolgens 14 cm steenwol tussen de balken (balken zijn 15 cm hoog). Afgedekt met vloerplaten.
Werkt uitstekend, gasrekening flink omlaag.
Echter in december toen het hier in het Noorden zo’n 8 graden onder nul is geweest (volgens meetstation Eelde, daar zit ik 10 km bij vandaan) ontstond er witte schimmel op het dakbeschot, de spaanplaten.
Op zolder temp/RV 13 en 78, buiten 10 en 80.
“Specialisten” zeggen dat ik alles goed heb gedaan en begrijpen het niet.
Via tip op Ubakus gekeken en die gaf aan dat bij ca -5 gr er condensatie op de binnenkant van de zwarte folie ontstaat. Gecheckt via een gat en dat lijkt te kloppen.
Wat is hier fout gegaan?
Waarom waarschuwt Milieu Centraal hier niet voor?
Wat is nu de beste oplossing?
Schimmelgroei
Allereerst moet opgemerkt worden dat schimmelgroei die ontstaat bij vorst, niet erg waarschijnlijk is. Niet uitgesloten kan worden dat het al eerder ontstaan is, maar toen pas waargenomen is. Overigens zijn er maar heel weinig schimmels die een witte kleur hebben.
Een andere mogelijkheid is dat het hyfen zijn van een zwam en met name van een huiszwam. Deze kunnen een praktisch witte kleur hebben. Gelet op de schade die de huiszwam kan aanrichten, is nader onderzoek naar de schimmel- of zwamgroei gewenst.
Lucht- en dampdichtheid zoldervloer
Uit de beschrijving komt naar voren dat er veel aandacht is geschonken aan het lucht- en dampdichtheid van de zoldervloer.
Als de waterdampspanning buiten en op de zolder wordt vergeleken, dan is de dampspanning op zolder duidelijk hoger dan buiten. Het zijn evenwel te weinig metingen van de temperatuur en relatieve luchtvochtigheid om een conclusie eruit te kunnen trekken. Wel is dit reden om te kijken of er een “lek” zit in de zoldervloer waardoor waterdamp uit de woning op de zolder kan komen. Dit zou bijvoorbeeld de toegang tot de zolder (luik?) kunnen zijn die niet luchtdicht afsluit. Als de zolder door naden en kieren licht geventileerd wordt, hoeft de toevoer van vochtige lucht uit de woning niet direct een probleem te zijn. Dit geldt evenwel niet als de ventilatie in de woning te weinig is om het woonvocht af te voeren.
Uit de beschrijving komt niet naar voren of de damprem onder de balken doorloopt of tussen de balken aangebracht is. Is dit laatste het geval, dan moet er rekening mee gehouden worden dat de houten balken een “lek” vormen. Het damptransport door hout is namelijk niet te verwaarlozen. Als de ventilatie in de woning goed is, d.w.z. het woonvocht wordt snel en adequaat afgevoerd, dan zijn de risico’s klein. Is dit niet het geval, bijvoorbeeld in de badkamer, dan mag het damptransport door de houten balken niet buiten beschouwing gelaten worden. M.a.w. de houten balken vormen dan een lek in de damprem.
Thermisch gedrag dakconstructie
Uit de beschrijving van de kapconstructie komt het beeld naar voren dat deze vergeleken kan worden met een driehoekig kokerprofiel. Hiervan is 1 lange zijde zwaar geïsoleerd is en de 2 andere lange zijden matig. Welke isolatie de kopse kanten van de koker hebben komt niet naar voren uit de beschrijving.
Bouwfysisch gezien is dit een hele complexe constructie. Dit komt omdat door de afmetingen van de zolder deze niet beschouwd mag worden als een spouw met praktisch stilstaande lucht. Door temperatuurverschillen tussen de verschillende dakvlakken, de zoldervloer en “kopse kanten” ontstaan er luchtstromen op de zolder. Dit heeft een duidelijke invloed op het thermisch gedrag van de dakconstructie. Als er een (dak-)raam op de zolder is, dan zal als de zon naar binnen schijnt, de luchtstromen versterkt worden. Dit geldt ook als 1 van de dakvlakken in de zon ligt en de andere niet. Door de geringe thermische massa warmt een dak in de zon snel op en wordt de warmte aan de binnenzijde aangegeven.
De warmteoverdracht tussen de verschillende vlakken vindt plaats middels straling. Daar deze niet parallel aan elkaar liggen maar onder een hoek staan, laat deze warmteoverdracht zich niet beschrijven door de programma als Ubakus.
Uitgebracht adviezen
Het advies om niet aan de binnenzijde van een reeds geïsoleerd dakvlak te gaan isoleren, klopt helemaal. Theoretisch is daar niets tegen in te brengen. Als gekeken wordt hoe vaak dit toch gedaan wordt en dat dit maar sporadisch tot schade leidt, dan moet geconcludeerd worden dat praktijk vergevensgezinder is dan de theorie. Hierbij moet gemerkt worden dat als dit geadviseerd wordt, er de nadrukkelijke waarschuwing bij hoort dat isoleren aan de binnenzijde risico’s met zich meebrengt die tot schade kunnen leiden.
Het isoleren van de zoldervloer inclusief het damp- en luchtdicht maken ervan, is een maatregel die vaak toegepast wordt. Ook als de dakvlakken al voorzien zijn van enige isolatie. Het isoleren van de zoldervloer is in feite isoleren aan de binnenzijde. Isoleren aan de binnenzijde is nooit de eerste keuze. Het moet gecombineerd worden met maatregelen die ervoor zorgen dat de constructie, in dit geval de zoldervloer, lucht- en dampdicht is.
Een complexe situatie ontstaat als het isoleren van de zoldervloer gecombineerd wordt met het luchtdicht maken van de dakconstructie waardoor er geen ventilatie meer is op zolder. Dit laatste moet gezien worden als risicovol als er ondanks de voorzorgsmaatregelen toch waterdamp uit de woning op zolder komt.
Dank voor de uitgebreide reactie.
Ik ben inmiddels wat verder en heb een opmerkelijke ontdekking gedaan.
Onze woonkamer grenst tegen die van de buren. In het midden van de woonkamer komt de muur 1 steen naar voren over een lengte van 3.30 m. Dit geldt ook voor de buren. Daarboven zit op de 1e etage namelijk de badkamer. De afvoer, de waterleiding en de cv-leidingen gaan via die spouw naar de kruipruimte. Op de zolder zie ik nog 1 steen van de spouwmuur en daarop rust een balk waar het dak op uitkomt. De spouw tussen beide huizen wordt afgedekt door spaanplaat waar de zinken goot in ligt. Ik heb zo’n 11/2 jaar geleden op de zolder een steen weggehaald omdat ik dacht dat de goot lek was. Ik kon geen lek vinden. Inmiddels hebben we de pannen vervangen en nadien geen lek meer gezien.
In de kruipruimte heeft de loodgieter 40 jaar geleden 2 stenen uit de spouw geslagen voor de waterleiding en 2 stenen voor de cv-leiding. Ik had dus een directe verbinding van de kruipruimte naar de zolder via de spouw. De vloer van de kruipruimte heb ik laten purren en daar hangen de waterdruppels aan dus hoge vochtigheidsgraad. Heb de gaten inmiddels gedicht met drukvaste tempex en pur. Ook bij de buren.
In het gat van de steen op zolder voelde ik aan de bovenkant dat de spaanplaat bak van de kilgoot zeiknat was.
Er staat dus tussen onze woonkamer en die van de buren een dubbele muur met spouw. In het midden dus verdikt ivm leidingen daarnaast is de spouw 4 cm dik zonder isolatie. De vochtige lucht kan dus over de hele lengte condenseren (10m).
Ben bang dat er ook veel vocht via de kier tussen de aansluiting van de vloerbalk en dakbeschot vochtige lucht de zolder in komt.
Het gat van de ontbrekende steen op zolder heb ik dicht gemaakt met een paar mm dik plastic en ducktape.
Ongeveer een week geleden is het snachts weer even onder nul geweest en ik zag een paar dagen later de schimmel toch weer wit bloeien. Daarvoor werd hij steeds donkerder omdat het lekker droogde.
Van een isolatiespecialist kreeg ik de tip om dampremmende folie op zolder op het dakbeschot aan te brengen zodat de dampstroom naar buiten minder is. Dat is ook weer een aardige klus en niet zonder risico. Ook dampremmende verf is geopperd.
Mijn vrouw zegt haal de hele vloerisolatie er maar weer uit. Dat is toch wel het laatste dat ik wil maar het dak naar de knoppen wil je ook niet.
Het dak aan de kilgootkant ligt op het zuiden, de andere dus op het noorden.
De kopse kanten zijn ook voorzien van 5 cm glaswol.
Heb inmiddels tegen het dak aan beide kopse kanten flinke ventilatiegaten gemaakt.
Misschien wat minder ventileren zodat de temp wat omhoog gaat en de temp van het gaatjesplastic boven het dauwpunt komt?
Ik weet het even niet meer.
open verbinding
Het lijkt erop dat er toch nog een open verbinding is tussen de kruipruimte en het dak waardoor op zolder en in de dakconstructie een zeer vochtig milieu ontstaat. Nu de meest voor handende liggende openingen naar de ankerloze spouwmuur gedicht zijn, is het de vraag waar het lek nog kan zitten. Als dit niet onmiddellijk opvalt, kan met een rookproef in beide kruipruimten het lek of lekken achterhaald worden.
isolatie verwijderen?
De isolatie van de zoldervloer verwijderen is in dit geval niet de oplossing. Het isoleren van deze vloer heeft een al lang bestaand probleem boven water gehaald.
ventilatie zolder of damprem tegen dakbeschot aanbrengen
Zolang niet vaststaat dat er geen vochttransport meer is vanuit de spouw in de richting van de dakconstructie heeft het denken over andere maatregelen geen enkele zin.