Reacties

Moet een kruipruimte geventileerd worden? — 218 reacties

1. Ik heb het verhaal over ventilatie in de kruipruimte goed gelezen. Ik heb een huis uit 1989 waarbij de kruipruimte niet geventileerd is en het zand in de kruipruimte altijd iets vochtig aan voelt.
   Is het te verwachten dat wanneer ik de ruimte ga ventileren de begane grondvloer ( betonnen platen met aan de onderkant een dunne schuimlaag)niet zo koud wordt en de stookkosten (vloerverwarming) afnemen.

   Antwoorden ↓

   • De temperatuur van de onderzijde van de begane grondvloer bepaalt mede de temperatuur in de kruipruimte. Door deze te ventileren in de wintermaanden wordt de temperatuur in de kruipruimte lager dan bij een niet-geventileerde kruipruimte. De richting van de energiestroom (warmte) is altijd van een hoge temperatuur naar lage. Als het verschil tussen de beide temperaturen (hoog en laag) toeneemt, neemt ook de energiestroom toe. Dus meer energieverlies.

     Het ventileren van de kruipruimte is bij een woning uit 1989 met een betonnen vloer vanwege het energieverlies daarom niet aan te raden. Beter is het om te kijken of de isolatie van de begane grondvloer verbeterd kan worden.

     De beleving van een koude vloer is allereerst een wat wij bouwfysici noemen comfortprobleem. De huid heeft een temperatuur van ongeveer 32 graden. De omgeving heeft een groot deel van het jaar een temperatuur die beduidend lager is. En dat betekent dat er altijd sprake is van energieverlies of te wel afkoeling. De mate waarin is afhankelijk van de kleding. En bij de voeten vooral van de geleiding van de schoenen en de vloer. Met schoenen met een ‘normale’ zool voelt een vloer zelden koud aan. Zonder schoenen of met dunnen zolen is het afhankelijk van de vloerafwerking. Tapijt is een slechte warmtegeleider. De voeten verliezen hierdoor weinig warmte. Tapijt zal daardoor niet snel koud aanvoelen. Tegels en natuursteen zijn hele goede warmtegeleiders. Zelfs met vloerverwarming zal de vloer dan koud aanvoelen.
     Bij een hittegolf ligt het iets anders. Dan kan een tegel- of natuursteenvloer heel comfortabel aanvoelen omdat in de hitte het lichaam warmte kwijt moet raken om te voorkomen dat de lichaamstemperatuur stijgt.

     Antwoorden ↓

     • Ik heb uw website en de antwoorden over vocht in de kruipruimte aandachtig gelezen. Mijn eega is echter niet gerust over zwarte vlekken (looizuur in eiken parket her en der komt door vocht van onderen in de afgelopen 35 jaar zegt een parketeer, maar is niet zo erg). Ik kwam nu op het idee om de onderkant van de houten vloer te verven met een vochtwerende dekkende verflaag, beits of goede grondverf.
       Mijn doel is om geen of zo min mogelijk vocht naar boven toe af te remmen. Wat vindt u van deze tryout?
       Huis is van 1968, vloerbodem afgedekt met grondzeil, tussen de balken bewust niet geïsoleerd ivm zicht op houtrot, wat nog steeds niet aanwezig is volgens mij, huis staat op zandgrond en water onder de vloer nooit gezien.

       Antwoorden ↓

       • Met een folie op de bodem van de kruipruimte zal het vochttransport vanuit de kruipruimte minimaal uit. Zeker als de kruipruimte licht geventileerd wordt. Bij een houten begane grondvloer is het overigens ook met een grondzeil niet verstandig om de kruipruimte in het geheel niet te ventileren.

         Laat ik voorop stellen dat ik ben geen expert op het gebied van eiken. Als ik goed geïnformeerd ben, ontstaan zwarte plekken in eiken door roestende spijkers. Roest ontstaat onder invloed van vocht. Dat vocht kan vanuit de kruipruimte komen maar evengoed het gevolg zijn van het vochtig schoonmaken van het parket.

         De vraag is of het zin heeft om de vloer aan de onderzijde te schilderen om het vochttransport door de vloer te verminderen. Ten eerste moeten er dan eisen gesteld worden aan de dampdoorlatendheid van de verf en het moet een doorgaande laag vormen. Dat laatste is een probleem. Hout “werkt” namelijk. Hierdoor zal het hout wat krimpen en weer uitzetten. De planken zitten met “mes en groef” aan elkaar en dat kan wat bewegen. Beweging ontstaat ook als er op de vloer gelopen wordt. Een laag verf aanbrengen om de toch al lage vochtbelasting vanuit de kruipruimte te reduceren, zal waarschijnlijk geen of nauwelijks effect hebben.

         Een aspect dat zeker ook mee genomen moet worden, is de droging van het hout dat de muur raakt of bijna raakt. In metselwerk is altijd sprake van enig capillair vochttransport. Ook als er nooit water in de kruipruimte staat. Als hout het metselwerk raakt of bijna raakt, dan zal het vochtgehalte in het hout op deze plek stijgen. Als het hout goed kan drogen, dan is dit meestal geen probleem. Met een laag verf op het hout zal de droging langzamer verlopen en ontstaat er mogelijk houtrot.

         Al met al moet de conclusie zijn dat het verven van de onderzijde van de vloer niet aan te raden is.

         Antwoorden ↓

2. Met interesse heb ik uw website gelezen. Wellicht dat u mij van advies kan voorzien.

   Huis is gebouwd in 1970 en de spouwmuren zijn niet geïsoleerd. Doordat het een hoekhuis betreft verstoken wij erg veel gas om de kamers op temperatuur te krijgen (gemiddeld 3500m3 p/j) We hebben hierdoor gekeken naar mogelijkheden om groener te worden en wilde de spouwmuren isoleren met HR ++ EPS isolatie Parels (lambda 0.033). Dit geeft de beste isolerende werking.

   Nu is het zo dat wij de tuin opgehoogd hebben aan de voor en zijkant. Het bedrijf gaf aan dat er nu op bepaalde plekken grond weggehaald moet worden, om zodoende kruipruimte ventilatie aan te brengen. In mijn onderzoek naar hoe ik kan voorkomen dat er regenwater in de kruipruimte kan komen heb ik de Koekoek gevonden. Het is wel prijzig, maar in iedergeval een oplossing zonder dat er regenwater in de kruipruimte kan betreden.

   Echter de kruipruimte is volgestort met beton aan een kant en onder de woonkamer zeg maar dacht ik nog wel wat zand te zien. (het is 35cm dus durfte niet zo ver onder de vloer). Nu vraag ik me af… moet ik uberhaupt nu wel de kruipruimte laten ventileren? De buren hebben dit wel gedaan (twee onder een kap) maar hebben geen opgehoogde tuin. Als ik 400 euro kan besparen aan die Koekoeks dan wil ik dat uiteraard doen.

   Groetjes,
   Reginald

   Antwoorden ↓

   • Als er sprake is van een betonnen vloer op zand dan stelt niemand de vraag het beton wel bestand is tegen het zeer vochtige milieu in de grond. Zodra zich onder de betonnen vloer een ruimte bevindt dan veranderen plotseling de meningen. Dan wordt er vaak gesteld dat deze ruimte geventileerd moet worden om het vocht af te voeren. Met mijn kennis zie ik geen verschil tussen beide situaties. Het advies om een kruipruimte onder een betonnen vloer te ventileren kan ik dan ook niet plaatsen. Overigens zal dit nauwelijks functioneren als de kruipruimte maar zo’n 35 cm hoog is.

     Geheel anders wordt als er sprake is van een houten vloer boven een kruipruimte. Deze moet geventileerd worden om te voorkomen dat er houtrot aan de balklaag opgaat treden. Uit die periode stam ook het verhaal dat er geen water in de kruipruimte mag staan. Bij betonnen vloer is dit geen item meer. En zijn er dus geen maatregelen op dit punt nodig.

     In de periode rond 1970 kwam het nog weleens voor dat baksteenelementen gebruikt werden als begane grondvloer. Bij een dergelijke constructie moet per geval bekeken worden of de kruipruimte geventileerd moet worden.

     Antwoorden ↓

3. Met belangstelling heb ik uw artikel gelezen. Ik zit met de volgende vraag:
   Mijn huis dateert uit 1948 maar heeft een betonnen vloer ondersteund door houten balken die dwars op de vloer liggen. De kruipruimte bevindt zich onder een gedeelte van de woonkamer en in deze woonkamer zitten twee convectorputten.
   Het zand in de kruipruimte is volledig droog en ook op de bonnenconstructie en steunbalken is geen vocht te onderkennen. In de kelderruimte is een groot gat waardoor lucht kan in- en uitstromen. Het huis heeft geen spouwmuurisolatie, alleen dubbele beglazing.
   Nu wil ik de convectorputten dichtmaken omdat ik ze onrendabel vind. Als deze putten ga afdichten moet ik dan gaan zorgen voor extra ventilatie?
   Uw antwoord zie ik met belangstelling tegemoet.

   Groetjes,

   Louis Senden

   Antwoorden ↓

   • Als de convertorputten zijn weggehaald, verandert het “klimaat” in de kruipruimte wezenlijk. Immers de weliswaar onbedoelde warmtebron is weg mits de cv-leidingen ook weggehaald worden.

     Het wordt er dan een flink stuk koeler en dat betekent automatisch dat de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte stijgt. Tevens verdwijnt de drijvende kracht achter het afvoeren van de vocht door de opening tussen kruipruimte en kelder. Overigens is zeer onwenselijk om een open verbinding te hebben tussen de kelder, onderdeel van de woning, en de kruipruimte. In het Bouwbesluit staan bepalingen die erop gericht zijn om te voorkomen dat lucht uit de kruipruimte in de woning komt. Ik kan dat alleen maar onderstrepen. Zelfs als de kruipruimte helemaal droog is.

     De conclusie dat de kruipruimte na het weghalen van de convertorputten geventileerd moet worden, is een juiste. De kans is namelijk zeer groot dat het klimaat in de kruipruimte vochtiger wordt dan goed is voor de houten balken. Voor het ventileren geldt niet teveel (=teveel energieverlies) en ook niet te weinig (=te vochtig milieu). Hoeveel het moet zijn, is situatie afhankelijk. Oude bouwkundeboeken kunnen hierbij een goede leidraad zijn.

     Als er cv-leidingen in de kruipruimte blijven lopen, dan is de situatie wat gunstiger dan hiervoor geschetst. Pas als de isolatie van de cv-leiding een dikte van ongeveer 10 cm heeft, is het warmteverlies van de leidingen zeer beperkt en is er sprake van een “niet verwarmde” kruipruimte.

     Antwoorden ↓

4. Hallo

   Ben in bezit van een hoekhuis uit 1974 met plat dak,dak en muren zijn enkele jaren geleden geisoleerd.
   De kruipruimte heb ik met isolatieplaten van 3 cm dik onder de vloer behangen,voor en achter totaal vier ventilatie gleuven je voelt de lucht stromen als je je hand ervoor houdt,kruipruimte hoogte is 70 cm.
   Het zand is droog maar je ruikt in de meterkast de muffe geur om de 3 weken moet ik de vochtvreter vernieuwen.
   IK had een orginele mechanische ventilator over,die heb ik op een ventilatie gat geplaats zodat (hoop ik)een betere stroming krijg.
   Mijn vraag is:is dit een goed idee of zegt u je kunt het beter zonder een mechanische ventilator doen.
   Uw antwoord zie ik met belangstelling tegemoet.

   Groet FP Verschoor

   Antwoorden ↓

   • Er bestaat van nature een drukverschil tussen de woning en de kruipruimte. Als er openingen in de begane grondvloer zijn, dan zal er lucht vanuit de kruipruimte de woning instromen. Het plaatsen van een ventilator in de kruipruimte zal deze luchtstroom niet of slechts deels tegenhouden. Dus ook het probleem van de muffe geur in de meterkast niet.

     Veel effectiever is om de openingen in de begane grondvloer af te dichten. In dit geval zeker in de meterkast. Het is soms lastig om uit te voeren maar het is zeker te doen.

     Eventueel te combineren met een folie, bijvoorbeeld landbouwplastic, op de bodem van de kruipruimte. Dit belemmert het ontstaan van de muffe geur in de kruipruimte in hele hoge mate. Voor de materiaalprijs, ongeveer € 0,40 per m2, hoef je het niet te laten. De folie kan los op de bodem gelegd worden en gefixeerd worden met een paar stenen of wat zand. Als er regelmatig water in de kruipruimte staat, dan is het beter de folie te bevestigen aan de fundering.

     Het plaatsen van een ventilator in de kruipruimte zorgt overigens niet alleen voor energiegebruik door de ventilator maar zorgt ook voor extra warmteverlies. Immers hoe meer lucht van buiten in de kruipruimte komt, hoe kouder deze in de wintermaanden wordt. Meer dan een heel lichte ventilatie van de kruipruimte is dan ook niet aan te raden.

     Antwoorden ↓

     • Wij hebben jaren geleden de kruipruimte met pur isolatie laten in spuiten .Nu willen we onze wc vernieuwen en de installateur kwam erachter dat de vloer in de kruipruimte nat is,en dat de roosters ook dicht gespoten zijn met pur.Hoe krijg je die pur er van af

       Antwoorden ↓

       • Zoals in het artikel staat, is ventilatie van de kruipruimte onder een totaal afgesloten vloer niet nodig. Nadeel is wel dat het in de kruipruimte zeer vochtig wordt en blijft. Dit is weliswaar onplezierig voor de loodgieter maar het openmaken van de ventilatieroosters betekent dat er meer energieverlies op zal treden. Hetgeen niet aan te raden is.

         Nieuwe leidingen betekent ook nieuwe doorvoeren door de begane grondvloer. Als deze niet goed afgedekt worden, dan is de kans groot op vochtproblemen. Verder is het aan te raden om de isolatielaag te herstellen als deze beschadigd raakt bij het aanleggen van leidingen.

         Antwoorden ↓

5. Goedendag,

   ik heb twee vragen voor u.

   ons huis uit 1897 heeft een souterrain waar we wonen (achterzijde) en koken (voorzijde). In het middendeel begon twee jaar geleden de vloer te zakken, sinds een paar maanden kwamen er meer vochtvlekken in de dragende binnenmuur en ruikt het vochtig als we een week niet thuis zijn geweest.

   Volgens overlevering is 20 jaar geleden de kruipruimte volgegooid met puin en is er een betonnen vloer overheen gelegd. We hebben een gat in de laminaatvloer gemaakt, en daaronder troffen we een laag multiplex op houten balken aan. Die balken waren kletsnat. Daaronder lag inderdaad beton. De aannemer stelde voor alles te verwijderen, een plastic lap op het beton te leggen, daarop styropfoam van 50 mm, daarop bewapening voor een betonlaag C2-25. Daarop willen we dan een parketvloer leggen. Daarnaast zullen de muren worden geïnjecteerd met sikamur. Klinkt dit als een afdoende oplossing?

   Nu wordt ook voorgesteld om extra ventilatie aan te brengen in het souterrain. We hebben voor- en achter dubbelramen die open kunnen en een wasemkap in de keuken tijdens het koken. De achterdeur wordt heel veel gebruikt. Is extra (mechanische) ventilatie dan wel nodig?

   Ik lees graag uw advies. Vriendelijke groet.

   Antwoorden ↓

   • Om de laatste vraag te beginnen. Kenmerkend voor ventilatievoorzieningen als ramen en achterdeur is het geringe comfort. Dit komt door de slechte regelbaarheid ervan. In de praktijk blijkt steeds weer dat dit ertoe leidt dat de ventilatievoorzieningen te weinig gebruikt worden. Veel minder dan mensen zelf denken. Vooral als de wind verkeerd staat en het regent. In oudere huizen is een goedwerkende ventilatie (natuurlijk of mechanisch) heel belangrijk om vocht en schimmelproblemen te voorkomen. En wat minstens zo belangrijk is dat er permanent geventileerd wordt.

     Alleen een mechanische afzuiging kan ik niet aanbevelen. Een permanente luchtafvoer werkt niet zonder dat er een permanente luchttoevoer is in de vorm van ventilatieroosters die altijd openstaan. Is dat niet geval of zijn ze niet aanwezig dan komt het huis onder onderdruk. Dit laatste zorgt ervoor dat lucht via naden en kieren naar binnenkomt. Dit is zeker niet altijd de schoonste lucht. Een mechanische afzuiging zonder ventilatieroosters is dan ook niet aan te raden.

     De oorzaak van de kletsnatte balken lijkt een bouwfysisch probleem te zijn. Maar een andere oorzaak sluit ik niet uit. De oplossing van de aannemer, isolatie bovenop de bestaande betonnen vloer, is niet zonder risico’s. In de huidige systeem functioneerde de luchtlaag tussen de balken als een prima isolatie. En waarschijnlijk is dit de oorzaak van de problemen. De luchtlaag vervangen door isolatie lost het probleem waarschijnlijk niet op. Het is daarom aan te raden om vooraf bouwfysische berekeningen te laten maken.

     Daar het isoleren aan de binnenzijde altijd een oplossing blijft met risico’s, is de materiaalkeuze heel belangrijk. Wat je wilt voorkomen is dat er geen water als gevolg van condensatie in of onder de isolatie komt. Styrofoam of te piepschuim is in mijn ogen voor deze situatie niet de goede oplossing. Om de kans op schimmelgroei zo klein mogelijk te houden dient het isolatiemateriaal naast een gesloten cellenstructuur ook glad oppervlak te hebben. Deze moet volvlak op de beton geplakt worden. Dus zonder holle ruimten. Dit geldt ook voor de naden tussen de isolatieplaten.

     Het beton dat voor de afwerking wordt gebruikt, bevat veel water. Dat moet verdampen. En dat heeft geruime tijd nodig. Of het beton droog genoeg is om er parket op te liggen, kan gemeten met een elektronische vochtmeter. Deze meten het vochtgehalte aan het oppervlak. In vele gevallen is dit voldoende. Het komt toch regelmatig voor dat er nog zoveel vocht uit diepere “lagen” van het beton komt dat dit tot schade leidt aan het parket. Enkele maanden een goedkoop tapijt erop geeft de vloer voldoende tijd om te drogen. De inzet van bouwdrogers vergroot de kans op het hier beschreven schadegeval.

     Antwoorden ↓

6. Afgelopen weekend ontdekt dat onze ondervloer (hout) aan het rotten is. Het huis (tussenwoning, rij) dateerd van 1958. Wij hebben een laminaat vloer met daaronder van die groene dempingsplaten, daaronder ligt isolatie folie. 5 jaar geleden zijn wij er gaan wonen en hebben een erker laten plaatsen door een aannemer (betonnen foundering). 5 jaar geleden was er nog niets aan de hand.
   nu zijn de planken rot en zijn de balken aan de voorzijde (erker kant) rot. De balken zijn vochtig en aan de zijkant bij de muren waar de balken rusten zie je waterdruppels (heldere druppels).
   Andere buren hebben dit problem nooit gehad, het grondwater zou ook geen problem moeten zijn daar we vrij hoog gelegen zijn, het is ook nog nooit een issue bij andere woningen geweest. (ook niet met een llater aangebouwde erker)
   Aan de ahcterzijde van de woning is niets aan de hand, hier zitten ventilatie gaten. Aan de voorzijde, waar de problemen voorkomen) zitten na de aanbouw geen ventilatie gaten meer voor de kruipruimte. Kan dit de oorzaak zijn van dit problem (vochtige balken, schimmel en rotte planken binnen 5 jaar tijd).

   het zand in de kruipruimte voelt droog aan.
   Aan de kant waar de meeste aantasting zit zie je ook wat vochtplekken in het stucwerk (onderste 5 cm).
   De aannemer denkt dat het een lekkage is van de hemelwater afvoer die onder de huizen naar voren toeloopt, of een lekkage aan de kant van de buren.
   Hij meld dat we dit pas zullen zien als we gaan graven in de kruipruimte.

   Mijn vraag is wat de problemen veroorzaakt kan hebben en waar ik op dit moment verstandig aan doe. We willen de oude vloer er uit halen en een nieuwe betonschuimvloer aan laten brengen met isolatie aan de onderzijde. Kan dit zonder ventilatie aan de voorzijde, en wat als we geen oorzaak vinden. Kan ik dan zomaar die nieuwe vloer laten storten (het vocht zit blijkbaar ook in de muur aan de voorkant en dus moet ergens vandaan komen). loop ik nie thet riciso dat die muur daar vochtig blijft.

   Alvast bedankt voor uw bericht.

   Antwoorden ↓

   • U schrijft dat het zand niet vochtig aanvoelt. Ik neem aan dat u bedoelt dat het niet nat aanvoelt. Zand in de kruipruimte kan pas als droog aangemerkt worden als de bovenste 10 à 20 cm als “los zand” aan elkaar hangt. U moet dan denken aan het losse, rulle zand in de duinen waar je bij iedere voetstap diep wegzakt.

     Als zand niet nat aanvoelt maar geen los zand is, dan betekent dat er nog altijd vocht uit het zand kan verdampen. Een lichte ventilatie van de kruipruimte zorgt ervoor dat dit vocht afgevoerd. Hierdoor ontstaat er een klimaat in de kruipruimte dat gemiddeld over het jaar voldoende “droog” is om de kans op houtrot gering te doen zijn.

     Het ontbreken van ventilatiegaten voor de kruipruimte aan de voorzijde van de woning zorgt er bijna altijd voor dat er praktisch geen ventilatie van de kruipruimte meer is. Dit komt omdat er geen doorstroming van lucht door de kruipruimte plaats vindt. Er is dan sprake van stilstaande lucht in de kruipruimte en dat met name in het gedeelte dat het verst verwijderd van de ventilatieopeningen. Dit leidt altijd, op een hoge uitzondering na, tot een zeer vochtig klimaat in een (groot) deel van de kruipruimte. En dat gedurende het hele jaar. Voor het hout is dat het tijdelijk zeer vochtig is niet direct een probleem mits het ook weer kan drogen gedurende het jaar.

     De schade aan het stucwerk hangt waarschijnlijk samen met het vochtige milieu in de kruipruimte. Maar dat hoeft niet het geval te zijn. Het kan namelijk ook optrekkend vocht zijn dat door het vochtige klimaat in de kruipruimte hoger is gekomen.

     Dat lekkages medeoorzaak zijn van de vochtproblemen sluit ik niet uit maar zonder dat zou het probleem waarschijnlijk ook opgetreden zijn.

     De oplossing die u noemt, een schuimbetonvloer, kent als risico dat als er probleem is met optrekkend vocht, de schade aan het stucwerk hierdoor groter zal worden. Het is daarom zaak de schade goed te onderzoeken alvorens een besluit te nemen over de oplossing. De oplossing die u noemt, is overigens maar 1 van de mogelijke.

     Antwoorden ↓

     • Bedankt voor uw reactie.
       Stel dat het probleem inderdaad alleen komt doordat er geen ventilatie aanwezig is, moet dan eerst het vocht uit de ruimte zijn voordat de betonvloer gestort zou worden? Of maak dit niet zo veel uit.
       Mij is verteld dat ventialite niet nodig is bij deze vloer, maar dat wil niet zeggen dat het vocht er eerst uit moet (tenminste, dat is mijn logsiche benadering). Anders zou er vocht achterblijven dat niet, of gering, kan verdwijnen en uiteindelijk nog de muur in kan trekken.

       Antwoorden ↓

       • Het klopt dat er geen ventilatie nodig is bij een schuimbeton. Dit geldt natuurlijk niet als een deel van de kruipruimte blijft bestaan.

         Schuimbeton bevat veel water bij het aanbrengen ervan. Een deel wordt gebonden. Het andere deel zal in de loop van de tijd verdampen of zich verspreiden in bijvoorbeeld de fundering. Dit laatste is afhankelijk van de wijze van uitvoering. Het nut van het laten drogen van de fundering hangt dus af van de wijze van uitvoering.

         Het drogen van de fundering is een heel langzaam proces en is sterk afhankelijk van de materiaaleigenschappen en de eventuele aanwezigheid van zouten. Overigens hoeft de fundering niet droog te zijn. Het criterium is of door het vochtgehalte schade aan het stucwerk ontstaat. Schade aan stucwerk hangt samen met de gebruikte stucwerkmortel, de afwerking ervan, de snelheid van de toevoer van vocht en niet de laatste plaats de droging. Het zijn deze 4 factoren die gezamenlijk, als er geen zouten aanwezig zijn, bepalen of er schade door optrekkend vocht ontstaat. Is er sprake van een zoutbelasting dat ligt het veel gecompliceerder. Door de juiste materiaalkeuze voor het stucwerk en de afwerking ervan kunnen veel vochtproblemen voorkomen worden.

         Zoals ik al schreef is een goed onderzoek dat alle factoren meeneemt noodzakelijk om te komen tot een goede oplossing. Aan de hand hiervan kunnen voor- en nadelen van de verschillende oplossingen tegen elkaar afgewogen worden. Schuimbeton is slechts 1 van de mogelijke oplossingen. Het kan zijn dat een andere in uw situatie een betere is.

         Antwoorden ↓

7. Geachte,
   Misschien kunt u mij adviseren met het volgende. Het betreft een hoekwoning uit 1970 met kwaaitaal vloer. Kruipruimte bestaat uit 2 compartimenten:keuken+gang en woonkamer. Keuken en gang zijn onlangs gepurt. Nu ontzettend nat aan onderzijde PUR. Dit compartiment is niet geventileerd, er kan maar aan 1 zijde (bij achterdeur) een renovatie koker worden aangebracht. Onder de woonkamer is maar 30 cm ruimte hier zou eventueel epsparels in kunnen worden geblazen. Vanwege het aanbrengen van Spouwmuurisolatie 30 jaar geleden, zijn er 4 ventilatieroosters aangebracht, 2 voorzijde woonkamer en 2 achterzijde aangebracht. Isolatie adviseur meldt dat epsparels wel iets kunnen doen aan klimaat woonkamer, maar minder dan PUR. Mijn vragen zijn: is het erg dat er geen ventilatie is in keuken compartiment? Heeft het aanbrengen van epsparels zin onder de woonkamer? Mogen de parels de ventilatieroosters afdichten (volgens adviseur juist goed)? Er is een kruipgat onder balk door tussen 2 compartimenten. Alvast bedankt!

   Antwoorden ↓

   • Het nat worden aan de onderzijde van de pur-isolatie duidt dat er geen of onvoldoende ventilatie in de kruipruimte is. Bij beton is dat geen probleem. Bij een kwaaitaalvloer kan het een probleem zijn. Daar waar PUR tegen de onderzijde van de kwaaitaalvloer is er geen risico meer daar de PUR-schuim een afsluitende laag voor het vocht vormt.

     Het aanbrengen van EPS-korrels op de bodem in een deel van de kruipruimte zal er voorzorgen dat daar waar de korrels liggen de verdamping van vocht uit de bodem van de kruipruimte praktisch nul is. Het combineren van beide vormen van isolatie in 1 kruipruimte zal er voorzorgen dat boven de EPS-korrels toch een zeer vochtig milieu ontstaat als er open verbinding is tussen beide delen van de kruipruimte. Voor kwaaitaalvloeren is dit een niet wenselijke situatie.
     Overigens eenvoudig op te lossen door het leggen van een folie op de bodem van het gedeelte van de kruipruimte waar de PUR-isolatie is aangebracht. In theorie is er dan geen ventilatie van de kruipruimte meer nodig. Of de theorie hier ook opgaat, valt te beoordelen zonder de situatie ter plaatse beoordeeld te hebben.

     Antwoorden ↓

8. Geachte heer Snepvangers,

   Onze woning uit de 50’er jaren heeft aan de voorzijde een houten vloer. De achterzijde is 15 jaar geleden door de vorige eigenaar aangebouwd en heeft een betonvloer. De kruipruimtes voor een achter staan met elkaar in verbinding, die aan de voorzijde ligt hoger dan de achterzijde. De kruipruimte aan de achterzijde staat eigenlijk continu vol met water. Zeker na de afgelopen vochtige maanden, staat het water dat erg hoog (30-40cm). Er staat geen water onder de kruipruimte aan de voorzijde, maar door de open verbinding met de achterzijde, is de lucht wel erg vochtig. Aan de voorzijde zitten ventilatiegaten in de spouwmuur, maar die ontbreken aan de achterzijde. Ik twijfel over een mogelijke oplossing, maar ivm de houten vloer aan de voorzijde lijkt het me wel van belang er waar aan te doen. Is het verstandig ventilatiegaten aan de achterzijde te plaatsen en zou dat voldoende uithalen? Ik heb ook gespeeld met het idee van een dompelpomp, maar gezien de adviezen daarover op menig website ben ik dat niet zo zeker van. Ik hoop dat u mij van advies kunt voorzien en/of een goede adviseur in regio Drenthe/Groningen kunt aanraden. Bij voorbaat dank. Vriendelijke groet.

   Antwoorden ↓

   • Grondwater in een kruipruimte met daarboven een betonnen vloer vormt geen probleem mits er geen openingen in de vloer zitten. Het beton wordt er niet door aangetast. Aan de achterzijde zijn dan ook geen maatregelen nodig.

     Anders ligt het bij de voorzijde met de houten vloer boven de kruipruimte. Uit de bodem verdampt daar veel vocht. Vanwege de houten balklaag moet dat afgevoerd worden. Daar de kruipruimteventilatie éénzijdig is aangebracht, zal de ventilatie waarschijnlijk minimaal zijn. Dit betekent dat de kans groot is dat het in de kruipruimte aan de voorzijde gemiddeld over het jaar veel vochtiger is dan gewenst. En als dat het geval is, dan moet met aantasting door houtrot van de houten vloer op termijn rekening gehouden worden. Let wel dat als de kans groot is, dit nog niet betekent dat het daadwerkelijk optreedt.

     Een goede oplossing voor het vochtige milieu in de kruipruimte aan de voorzijde is het leggen van een kunststof folie op de bodem. Hierdoor zal er geen vocht meer uit de bodem verdampen en wordt het milieu in de kruipruimte veel droger. Dit werkt overigens alleen als de opening tussen de twee kruipruimte luchtdicht wordt afgesloten. Met een beetje improvisatie is dit zo te maken dat indien noodzakelijk toch nog de andere kruipruimte betreden kan worden.

     Met aanbrengen van een kruipruimte ventilatie aan de achterzijde is in principe ook een optie. Maar of deze doet wat die moet doen, is afwachten. Vandaar ik deze oplossing niet aanraad.

     Tot slot is het misschien goed om een kanttekening te plaatsen bij de dompelpomp in de kruipruimte, een oplossing die overigens al door U is afgewezen. Wat vaak vergeten wordt, is dat bij vochtig zand het verdampingsvlak een factor honderd en meer groter is dan van water. Het wegpompen van water in de kruipruimte zal dan ook niet leiden tot een droger milieu in de kruipruimte daar de situatie er niet gunstiger op wordt. Immers uit de zand blijft water verdampen.

     Antwoorden ↓

9. Hallo,

   Dank u voor uw artikel. Dat is erg behulpzaam in mijn zoektocht naar wat wijsheid is voor mijn plannen voor vloerisolatie. Toch wil ik u mij vraagstuk graag voorleggen.

   Wij verhuizen binnenkort naar 2 onder 1 kapwoning uit 1934, met een houten vloer. Het dak en glas is geïsoleerd, maar de spouwmuren en vloer niet, dus dat wil ik gaan doen. Ik wil een goede isolatiewaarde en zou het liefst natuurlijk materiaal gebruiken (milieu-overwegingen, maar ook vanwege een gezonde leefomgeving). Ik ben daarom erg gecharmeerd van een flinke laag schelpen 30-40 cm. Maar dan blijft er een luchtlaag tussen vloer en schelpen en als de kruipruimte geventileerd wordt, wordt daardoor de isolerende waarde deels teniet gedaan, lijkt me. Leveranciers van schelpen geven aan dat door de vochtregulerende werking van schelpen de kruipruimte niet geventileerd hoeft te worden. Als dat zo is zou Deze wijze van isoleren goed werken, want dan ontstaat er een warme stilstaande luchtlaag en blijft ook de vloer warm. Maar ik wil uiteraard geen problemen met vocht, stank, random, etc. Ons nieuw huis staat overigens op zandgrond en voor zover ik weet is de kruipruimte kurkdroog.

   Denkt u dat het een goed idee is om te isoleren met schelpen en de kruipruimte af te sluiten? Zo niet, wat zou dan uw advies zijn m.b.t. een goede isolatie met bij voorkeur een zo laag mogelijke milieubelasting?

   Bij voorbaat dank voor uw reactie.

   Antwoorden ↓

   • De vochtregulerende werking van schelpen hoeft niet betwist te worden. De vraag is alleen of de schelpen ooit verzadigd raken van het vocht. Vergelijk het met een vochtvreter zoals die in kasten worden geplaatst. Na enkele weken zijn die totaal verzadigd en moeten vervangen worden. Ik ben het bij schelpen overigens nog tegen gekomen of van gehoord.

     Waarschijnlijk heeft dit te maken met het gegeven dat een houten vloer nimmer 100 % luchtdicht is. En dat betekent dat er altijd wel sprake zal zijn van enige ventilatie van de kruipruimte. Kennelijk is dat voldoende om verzadiging van de schelpen te voorkomen.

     Deze beperkte ventilatie samen met luchtstromen als gevolg van temperatuurverschillen zorgen ervoor dat lucht in de kruipruimte niet zonder meer te beschouwen is als een stilstaande luchtlaag. Daarmee is het ook niet zeker dat de luchtlaag als een goede isolator fungeert. De schelpen op de bodem zorgen er overigens voor dat de warmtestroom de grond in fors beperkt wordt. Dit laatste leidt tot hogere temperaturen in de kruipruimte.

     Een heel goed alternatief voor schelpen is het aanbrengen van een folie op de bodem van de kruipruimte. Dit fungeert minstens zo goed als schelpen op het punt van vocht en stank. Een folie mag overigens ook onder de schelpen aangebracht worden. Daar dan de schelpen met aan de onderzijde van de laag droger blijven, neemt de isolatiewaarde ervan toe.

     De concentraties radon uit de bodem zijn in Nederland zo laag, blijkt uit onderzoek, dat dit op een hoge uitzondering na verwaarloosd kan worden. Er zijn op dit punt dan ook geen maatregelen nodig.

     Antwoorden ↓

10. Geachte heer Snepvangers,

    Veel dank alvast voor de vele inzichten gepubliceerd op deze site.
    Ik heb een vraag aangaande wat muffige lucht op de begane grond hier en het ventileren van de kruipruimte.

    Wij hebben een jaren ’30 hoekhuis: een kwaliteitsbouw, spouwmuren, op zand gebouwd, geen spouwmuur- of muurisolatie, dubbelglas inmiddels en een grondwaterpeil ca 0.8 meter onder maaiveld. Het huis zelf staat ca 20-30 cm boven maaiveld en de de kruipruimte ventilatieroosters zijn nog de oude van de bouw (de gemetselde versies van een paar steentjes op z’n kant).
    Beganegrondvloer is van hout en is in het verleden eens geheel vervangen (vorige eigenaar), balken en planken zijn alle helemaal gaaf. Er zijn geen schelpen of isolatiematerialen.
    In de gemetselde kelder zien we wel zo af en toe wat vochtvlekken op de cementen vloer. De muren van de kelder zijn ook nog eens betegeld.

    De kruipruimte is droog, er licht een laag zand en er is geen hout, etc. Wel wat klein puin hier en daar en droog helmgras (oud).

    De vorige eigenaar heeft het terras achter verlengd de tuin in en laten aansluiten op de eetkamerdeuren over de volle breedte van de achtergevel. Hierdoor zijn 2 isolatieroosters daar buitendienst geraakt doordat daar alles is dichtgestort tot aan de hoogte van de
    drempel van de tuindeuren.

    Mijn vrouw klaagt af en toe over wat muffige lucht op de begane grond – als bijv. er 2 dagen weinig gelucht is in het huis.
    Zij vraagt zich nu af:

    – komt deze lucht uit de kruipruimte?
    – is er niet gewoon te weinig ventilatie in de kruipruimte (ook al omdat bij de achtergevel 2 roosters van de bouw niet meer functioneel zijn)?
    – is hierdoor ook risico dat het hout van de vloerconstructie op termijn zal worden aangetast (door te weinig ventilatie)?
    – en is het een goed idee extra ventilatie te realiseren door wat gaten te boren door de spouwmuur naar de kruipruimte doormiddel van de zogenaamde ‘renovatiekokers’?

    Ik zou uw gedachten over dit onderwerp en een advies zeer op prijs stellen. Moeten wij meer ventilatiegaten gaan realiseren voor ons huis?

    Bij voorbaat hartelijk dank,

    Marc

    Antwoorden ↓

    • Bij stankoverlast en een muffe geur hoort daarbij, speelt niet altijd de aanwezigheid van een bron een belangrijke rol maar ook luchtstromen in de woning. Deze laatste zorgen niet alleen voor de verspreiding van de stank maar ook voor de “verdunning” en de afvoer ervan.

      De ventilatie zorgt voor luchtstromen die gewenst zijn. Luchtstromen door naden en kieren (luchtlekken) behoren niet daar (meestal) niet toe. Een woning uit de jaren 30 kent meestal veel luchtlekken. Sommige hebben een beperkte invloed op de luchtkwaliteit maar dat geldt meestal niet voor de luchtlekken in een houten begane grondvloer.

      Ventileren en ongewenste luchtstromen kunnen niet los van elkaar gezien. Meestal verminderen stankproblemen door ventileren maar soms wordt het probleem erdoor verergert. Luchtlekken kunnen er ook voorzorgen als er een paar dagen niet geventileerd wordt dat dan stankproblemen sterk toenemen.

      De kruipruimte kan de bron van de muffe geur zijn maar bij woningen gebouwd zijn in de jaren 30 kan schimmelgroei ook op andere plaatsen voorkomen. Sommige zijn met het blote oog te zijn. Maar andere zoals schimmel achter het behang of aan de onderkant van het tapijt op een houten begane grondvloer worden vaak niet onderkend.

      Het uitsluiten van de bodem van de kruipruimte als bron van de muffe geur kan eenvoudig gerealiseerd worden door het leggen van een folie op de bodem ervan. Een bijkomend voordeel is dat hierdoor de vochthuishouding in de kruipruimte enorm verbeterd wordt. In dit geval is dat heel belangrijk daar de helft van de oorspronkelijk kruipruimte ventilatie verdwenen is.

      Een sterk verbeterde vochthuishouding in de kruipruimte zal eventuele schimmelgroei op de balken doen stoppen. Al is dit niet de eerste dag. De balken zullen namelijk moeten drogen. Om uiteindelijk de schimmelgeur kwijt te raken, is het vereist dat de schimmel op de balken een aantal maanden na het leggen van de folie verwijderd wordt. Het dragen van een stofmasker en handschoenen is hierbij aan te raden.

      Aantasting van de houten balken door vocht wordt door de folie op de bodem van de kruipruimte overigens niet voorkomen. Al heeft het er wel een positief effect op. De grootste risico blijft namelijk het vocht in de fundering waarmee de balkkoppen in contact komen.

      Ondanks de folie op de bodem blijft het ongewenst dat lucht uit de kruipruimte in de woning komt. Hiervoor zou de luchtdichtheid van de houten begane grondvloer enorm verbeterd moeten worden. De eerste stap is het dichten maken van de grote en kleinere gaten in de vloer. Meer is alleen met meer ingrijpende maatregelen haalbaar. Daarbij valt te denken aan vloerisolatie. Of dit in dit geval mogelijk is, zal nader onderzocht moeten worden. 1 van de aspecten die hierbij bekeken moet worden, is de vochthuishouding bij de balkkoppen.

      Antwoorden ↓

11. Geachte,
    Allereerst dank voor de geleverde inzichten. We hebben onlangs een 2-onder een kap dijkwoning (ingepolderd, geen water) uit 2004 gekocht. Souterrain heeft een wat muffe geur en in kruipkelder bevindt zicht (constant?) water. Ventilatie is beperkt, maar zou met een betonnen vloer ook niet hoeven begrijp ik. Desalniettemin zouden er door kieren toch geurtjes naar boven komen. Nu is voorgesteld EPS parels te gebruiken om dit tegen te gaan. Nu vraag ik mij af of dit de meest effectieve manier is en of (radon) gassen zich dan via muren gaan verspreiden. Bij voorbaat dank v de feedback.

    Antwoorden ↓

    • Kieren en openstaande naden in de begane grondvloer zijn inderdaad een belangrijke transportroute waarlangs lucht uit de kruipruimte de woning in kan komen. De oplossing is simpel, namelijk deze naden en kieren afdichten. Dit is een goede oplossing en daarmee voldoet de vloer ook aan het Bouwbesluit. Deze eist namelijk een luchtdichte vloer.

      Er is een 1 situatie waarbij het afdichten van naden en kieren onvoldoende kan zijn. En dat is bij de geïsoleerde broodjesvloeren. Bij deze vloeren is de druklaag van beton zo vaak zo dun en tijdens het bouwen zo slecht verdicht dat de vloer onvoldoende weerstand biedt tegen damptransport. In dat geval is een folie op de bodem van de kruipruimte aan te raden. Daarop een laag EPS parels kan maar is niet noodzakelijk.

      Gassen kunnen zich door muren verspreiden. Dit proces gaat evenwel zeer langzaam. Als de begane grondvloer rondom op de fundering is opgelegd, hetgeen praktisch altijd het geval is, dan is het beton bij een goede uitvoering praktisch gezien een onneembare barrière. In de praktijk hoeft daarom geen rekening gehouden te worden met de verspreiding van gassen door het metselwerk.

      Op 1 isotoop na is de halfwaardetijd van radon (veel) minder dan een half uur. De uitzondering heeft een halfwaardetijd van 3 dagen. De beste maatregel tegen radongas uit de bodem is een luchtdichte begane grondvloer. Radon kan ook uit bouwmaterialen komen. Bij normaal ventileren brengt dit geen extra risico’s met zich mee.

      Antwoorden ↓

12. Dag mijnheer,

    Ik heb twee maanden geleden een huis uit 1920 gekocht. Bij de keuring werd ook de kruipruimte bekeken; het huis staat op zand dat er droog uitziet maar als je er met je vinger overheen gaat, blijft er wel zand aan de vinger zitten. De begane grond vloer is van hout en niet geisoleerd. De kruipruimte wordt flink geventileerd door een aantal roosters en het lijkt dat de kruipruimte ook droog is, het luik dat de kruipruimte afsluit en onder de vloerbedekking ligt, is van onderen keurig blank zonder enige aanslag. Het vochtgehalte is gemeten en wel onderaan de fundering en op het hoogste punt van de fundering, aan de onderkant van de balk, onderaan gaf de meting 18 a 20% en ter hoogte van de onderkant van de balklaag 15%, de bouwkundige vond deze waarden aanvaarbaar, de keuring vond in juni plaats en men raadde aan deze meting nogmaals in het natte jaargetijde te herhalen en mocht daar aanleding voor zijn, bij een vochtpercentage van 21% of hoger, maatregelen te nemen ofwel de fundering te injecteren ofwel schelpen op de bodem te laten spuiten, de bovenstaande verhalen gelezen te hebben, lijkt me het verstandig om vooral de punten te bekijken waar de balken op de fundering steunen en als deze daar vochtig zijn, zou injecteren dan de voorkeur hebben boven een laag schelpen of heeft een laag schelpen hetzelfde resultaat? Het valt mij op dat in alle antwoorden bij houten vloeren toch wel degelijk ventilatie blijft aanbevolen, terwijl schelpen bedrijven allemaal schrijven dat de ventilatie roosters dicht gemaakt kunnen worden. Wat raadt u mij aan?

    Antwoorden ↓

    • Als ik het goed begrijp is het vochtgehalte gemeten van de fundering. Ik neem aan dat dit niet destructief gebeurd is met een meetinstrument dat indirect meet.

      Als mijn aanname’s kloppen dan moet ik helaas tot mijn spijt stellen dat aan de resultaten van de metingen geen enkele conclusie verbonden kan worden. Er zijn 2 fouten met de indirecte vochtmeters die ik veelvuldig in de praktijk tegenkom.

      De eerste is dat een vochtmeter die bedoeld is voor hout, wordt gebruikt op metselwerk. Deze meetinstrumenten hebben 2 pennen die in het hout gedrukt worden. De stroom die door het hout gaat is een maat voor het vochtgehalte van het hout. Overigens is dat bij iedere houtsoort anders. Deze meters zijn prima geschikt voor het doel waarvoor ze gemaakt zijn; het vochtgehalte in hout meten.
      Baksteen, beton en mortels zijn niet te vergelijken met hout. De meters met de twee meetpunten zijn dan ook totaal niet geschikt om het vochtgehalte van metselwerk en beton te meten. En nog minder om daar een uitspraak over het vochtgehalte van het metselwerk te baseren.

      Bij het andere type indirecte vochtmeter wordt alleen een sonde tegen het materiaal gehouden. Deze meters zijn uitstekend geschikt om vochtconcentraties op te sporen. Meestal hebben deze meters een schaal van 0 tot 100. Bij deze meters komt een uitslag van 100 meestal overeen met een vochtgehalte van het metselwerk tussen 3 en 7 %. Voor een gemetselde fundering is een dergelijk vochtgehalte laag te noemen.

      Als mijn aanname klopt dat het vochtgehalte van de fundering met een indirecte vochtmeter gemeten is, dan valt er niets te zeggen over de noodzaak van maatregelen. Zeker niet over kostbare maatregelen zoals het injecteren van metselwerk of het storten van schelpen in de kruipruimte. Overigens raad ik wel aan om een folie op de bodem van de kruipruimte te leggen. Het zorgt voor een flinke verbetering van de vochthuishouding in de kruipruimte en de kosten ervan zijn zeer beperkt.

      Antwoorden ↓

13. Mijn zoektocht naar de (on)mogelijkheden van vloer- of bodemisolatie in onze specifieke situatie (vloerverwarming; een gerepareerde kwaaitaalvloer) levert meer twijfels op dan antwoorden. Niet-commerciële informatiebronnen en ook diverse isolatiebedrijven geven eenzijdige en onderling tegenstrijdige signalen af. Net uw site gevonden en zo te zien werpt u vaak een helder licht op ingewikkelde problemen. Misschien ook op het onze.
    Wij hebben in 2006 in onze vrijstaande woning (bj 1979) op de gehele benedenverdieping vloerverwarming laten aanleggen. Dat is comfortabel en functioneert naar tevredenheid. Onder het huis bevindt zich ca. 70 m2 kruipruimte, ruim 50 cm hoog, in 3 stroken verdeeld. In verband met af en toe muffe lucht in huis is 2 jaar terug de vrijwel ontbrekende ventilatie in de middelste strook v.d. kruipruimte verbeterd. (De andere 2 stroken ventileerden wel.) Mufheid komt veel minder voor (niet helemaal weg) en de kruipruimte is veel minder vochtig, geen condens meer op leidingen etc. Het gasverbruik voor verwarming lijkt tot nu toe niet toegenomen ná de ventilatieverbetering.
    Onze HR-combi-ketel (2006) verbruikt ca. 2500 m3 gas per jaar, met 2 personen, in een matig geïsoleerde (verouderde isolatie van dak en spouwmuren, oude dubbele beglazing) woning van 350-400m3, waar verdere isolatie-maatregelen helaas pas bij (te) zeer ingrijpende renovaties een serieuze daling van het verbruik zouden opleveren.
    Om toch enige energie te besparen wilde ik de vloer aan de onderzijde laten isoleren. Aan de onderzijde bevinden zich echter een soort verzinkte stalen spanbeugels (van de kwaaitaal-reparatie). Mijn idee om vloer en beugels dan maar allemaal met PUR-schuim te bedekken (meteen de vloer nog wat luchtdichter) zien diverse bedrijven niet zitten. Daar zijn ze heel beslist in. Maar mij is niet duidelijk of ze het te ingewikkeld vinden, of dat het gewoon niet kan. Wel geven ze aan dat je dan nooit meer de kwaaitaalvloer en de kwaliteit van de reparatie kunt beoordelen.
    Een gecertificeerd isolatiebedrijf stelt voor de vloer van de kruipruimte te bedekken met een 23,5 cm dikke laag van EPS-parels. Dat zou ook een sterk isolatierendement moeten opleveren (naast vochtreductie, maar vocht is geen of geen groot probleem). Over bodemisolatie lees ik elders tegenstrijdige berichten, met name dat bodemisolatie bij een geventileerde kruipruimte juist wel eens extra energieverlies zou kunnen veroorzaken (vooral als het flink koud is, en daar gaat het natuurlijk om).
    Ik ben benieuwd naar uw uitleg en suggesties.

    Antwoorden ↓

    • Om met het laatste te beginnen: leidt tot een geventileerde kruipruimte tot energieverlies en wordt dat meer als de bodem van de kruipruimte geïsoleerd wordt. Op het oog gezien lijkt hier niets tegenin te brengen. Toch wil ik een paar kanttekeningen hierbij plaatsen.

      Door de isolatie op de bodem van de kruipruimte wordt de warmtestroom in het koude seizoen vanuit de bodem in de richting van de kruipruimte praktisch gezien tot 0 teruggebracht als alleen de lucht in de kruipruimte wordt beschouwd en de begane grondvloer buiten beschouwing wordt gelaten. Rekening houdend met het laatste kan gesteld worden dat de lucht in de kruipruimte niet vanuit de bodem verwarmd als de temperatuur in de kruipruimte lager is dan in de bodem. Dus zou de lucht in de kruipruimte meer de buitentemperatuur moeten volgen. En hoe kouder de kruipruimte is hoe groter het energieverlies is. De hoeveelheid energie door de ventilatie van de kruipruimte verloren gaat, is overigens niet alleen afhankelijk van de opwarming van de lucht maar ook van het ventilatievoud.

      Maar zo eenvoudig is het niet. In het voorgaande is de begane grondvloer niet meegenomen. Deze vloer heeft ook invloed op de temperatuur in de kruipruimte. Een deel van het energieverlies door de vloer “gaat op” aan het verwarmen van de lucht in de kruipruimte en een deel verdwijnt in de bodem. Door de isolatie op de bodem van de kruipruimte wordt het warmteverlies van de begane grondvloer in de richting van de bodem sterk gereduceerd. Evenwel gaat een deel van de winst op het verwarmen van de lucht in de kruipruimte doordat de temperatuur aan de onderzijde van de begane grondvloer stijgt door het geringere warmteverlies. Hoeveel dat is, hangt af van het ventilatievoud van de kruipruimte en het vochtgehalte van de lucht die met de ventilatie naar buiten verdwijnt. De meningen of EPS-parels het vocht uit de bodem voldoende tegenhouden zijn verdeeld. Landbouwplastic onder de EPS-parels doet op dit punt wonderen.

      Blijft dat isolatie op de bodemkruipruimte nimmer zo effectief is als het isoleren van de begane grondvloer maar in veel gevallen een goede oplossing is. Mits dat het ventilatievoud van de kruipruimte zeer beperkt is en er praktisch geen vocht uit de bodem aan de lucht in de kruipruimte wordt toegevoegd. En het ventilatievoud mag zeer gering zijn als er weinig of geen vocht uit de bodem aan de lucht in de kruipruimte wordt toegevoegd.

      De volgende vraag is of de Kwaaitaalvloer bereikbaar moet blijven voor inspectie. In principe klopt dat. Tenzij de risicofactor die verantwoordelijk is voor de schade, niet meer aanwezig is. De aantasting van de Kwaaitaalvloer treedt uitsluitend alleen op onder invloed van vocht. Is er geen sprake van een vochtbelasting dan zal de schade niet optreden en/of zich verder ontwikkelen.

      Door de Kwaaitaalvloer is er sprake van vochttransport in 2 richtingen. Dit is afhankelijk van het verschil in absolute vochtgehalte in de woning en in de kruipruimte. Schade kan er ontstaan als er sprake is van inwendige condensatie. Met isolatie aan de koude zijde van de constructie (=onderzijde van de begane grondvloer) is dit praktisch uitgesloten. En daarmee de ontwikkeling van de schade aan de Kwaaitaalvloer. Een risicofactor hierbij is wel het vochtgehalte in de kruipruimte. Deze laatste kan sterk gereduceerd worden door het aanbrengen van een folie op de bodem van de kruipruimte.

      Het isoleren van de onderzijde van de gerepareerde Kwaaitaalvloer moet m.i. niet op voorhand afgewezen worden.

      Het isoleren staat niet zonder meer gelijk aan het lucht dichtmaken van de begane grondvloer. Bij de isolatie op de bodem van de kruipruimte is dat natuurlijk logisch. Bij het isoleren van de onderzijde van de kruipruimte hangt dat af van de materiaalkeuze.

      Het spuiten van PUR-schuim tegen de onderzijde van de begane grondvloer verbetert de luchtdichtheid heel sterk. Of ik PUR-schuim zou aanraden, betwijfel ik en wel om de volgende reden. PUR-schuim wordt gemaakt door het mengen van de verschillende componenten in de juiste verhoudingen bij het spuitpistool. De praktijk heeft uitgewezen dat dit niet altijd goed gaat. De gevolgen zijn dan groot en vaak alleen met een zeer grote inspanning te herstellen. Neemt niet weg dat het ook vaak goed gaat.

      Of er wel of niet gekozen wordt voor isolatie ik adviseer altijd om de luchtdichtheid van de begane grondvloer in orde te krijgen en daarvoor op kierenjacht te gaan. De kosten zijn het meestal niet en het is over het algemeen zelf uit te voeren. Wel kost het tijd. Er kan dan tegelijk een folie op de bodem van de kruipruimte gelegd worden. Tenzij er regelmatig grondwater in de kruipruimte staat, behoeft deze niet aan de fundering bevestigd te worden. Stenen erop om het verschuiven van de folie te voorkomen volstaan in veel heel gevallen.

      Antwoorden ↓

14. Beste heer,

    Wij hebben een huis uit 1988 met een Nebi systeemvloer Rc 1,7 m2K/W.
    De bodemafsluiting is van zand en de vrije hoogte in de kruipruimte is 60cm.
    De bodem is vochtig het huis ruikt vaak muf en bij veel regen is de bodem echt nat.
    We willen af van de vochtige lucht en liefst een verbeterde isolatie krijgen.
    De oplossing van de firma met aluminium folie en een bodemafsluiting van zeil is veel te duur voor ons en dan
    moeten alle doorvoeringen in de fundering gedicht worden omdat daar bij veel regen water doorkomt en zo op het zeil zou vallen.
    Om de prijs te drukken en de bovengenoemde problemen te voorkomen ben ik voornemens om 20cm isolatievlokken op de bodem te leggen. Bij stijgend grondwater stijgen de isolatie vlokken waardoor de isolatiewaarde blijft. De ruimte wordt geventileerd maar. iet te sterk waardoor er niet te veel koude komt.
    Nu zijn er toch nog de vragen:
    Houden de vlokken radongas voldoende tegen?
    Zal de begane grondvloer na de toepassing van de vlokken toch beter geisoleerd zijn?

    B.v.d.

    M.uit Maastricht

    Antwoorden ↓

    • Radon en haar dochters zijn voor ongeveer een kwart verantwoordelijk voor de totale stralingsbelasting. Onderzoek bij woningen uit de periode 1993 – 2004 heeft uitgewezen dat hiervan ongeveer 70 % afkomstig is uit bouwmaterialen. De rest komt uit de buitenlucht en de kruipruimte. Daar een zeer belangrijke bron van radon de woning zelf is, is de meest effectieve wijze om de blootstelling aan radon en haar dochters te verminderen goed ventileren.

      Radon in de kruipruimte komt deels uit de bodem en voor een ander deel uit de steenachtige bouwmaterialen in de kruipruimte (fundering, steenachtige vloer). De meest effectieve en daarmee de belangrijkste aanpak om te voorkomen om te zorgen dat geen radon uit de kruipruimte in de woning komt, is het zorgen voor een luchtdichte vloer. Vlokken op de bodem van de kruipruimte kunnen niet beschouwd worden als een laag die radon tegenhoudt. Wel als een laag dat het transport van radon vertraagt. Of dit voldoende is? Mijn inschatting is dat dit niet het geval is.

      Het luchtdicht maken van de begane grondvloer heeft tevens tot het grote voordeel dat de muffe geuren uit de kruipruimte niet meer in de woning komen. Muffe geuren zijn het signaal voor de aanwezigheid van schimmels. Schimmels vormen m.i. een groter gezondheidsrisico dan radon. Blootstelling aan stoffen die afkomstig zijn schimmels leidt niet het ontstaan van kanker. Wel staat vast dat de gezondheid van mensen in woningen met schimmelgroei slechter is dan die van mensen die binnenshuis niet blootgesteld worden aan schimmels.

      Wie zich zorgen maakt over radon, zorgt m.i. allereerst dat ventilatie in de woning optimaal is en ook gebruikt wordt. Dat laatste is overigens een heel probleem in Nederland. Onderzoek wijst steeds opnieuw uit dat maar een heel laag percentage van de mensen voldoende ventileert. Het Informatiepunt Ventilatie van Milieu Centraal biedt een instrument om zelf te beoordelen of er goed gebruik gemaakt van de ventilatievoorzieningen.

      Voor het antwoord op de vraag of isolatievlokken op de bodem van de kruipruimte een effectieve isolatiemaatregel verwijs ik naar mijn reactie van 6 december op hierover. Als aanvulling hierop wil ik opmerken dat luchtlekken in de begane grondvloer het ventilatievoud van de kruipruimte vergroten. En daarmee de effectiviteit van de isolatie op de bodem van de kruipruimte.

      Naast de hierboven genoemde bronnen van radon kunnen ook bronnen in huis zijn waarvan niet beseft wordt dat hieruit veel radon vrijkomt. Bijvoorbeeld een verzameling minerale stenen of wijzers en cijfers op wijzerplaten die geverfd zijn radiumverf om deze op te laten oplichten.

      Antwoorden ↓

15. Het ventileren van een kruipruimte is zoals ik het lees niet langer verplicht. Wat als de kruipruimte in verbinding staat met de spouw? Deze dient toch geventileerd te worden indien er een tussenruimte tussen aangebrachte isolatie en de buitenste muur zit? Ik zou het aandurven de ventilatie af te dichten, echter stop ik daarmee ook de ventilatie van de spouw. Mijn probleem is niet zo zeer het vocht maar de koude. Het “waait” behoorlijk in de spouw vanwege de vermoedelijke open bovenkant van de spouw en de verbinding met de geventileerde kruipruimte. Ik heb het idee dat daardoor de 4 a 5 cm glaswolisolatie in de spouw haar functie verliest

    Antwoorden ↓

    • Ik wil een scheiding maken tussen 4 aspecten.

      1. Volgens het Bouwbesluit is dit bij woningen gebouwd na 1993 niet verboden mits de luchtdichtheid van de aansluitingen van de kozijnen e.d. aan dezelfde eisen voldoen als gelden voor de begane grondvloer. Dit is vaak het niet het geval.

      2. De spouw hoeft maar licht geventileerd te worden. Een open stootvoeg per m1 gevel is vaak al voldoende. Bij de moderne steen- en mortelkwaliteit kun je erover discussiëren of het nog überhaupt hoeft. Voor regendoorslag waar het ventileren van de spouw oorspronkelijk bedoeld was, is de noodzaak alleen bij een slechte uitvoering van het metselwerk echt nodig. Maar een zeer lichte ventilatie van de spouw rechtstreeks van buiten kan nooit geen kwaad. En het energieverlies erdoor is zeer beperkt.

      3. Meestal is de lucht die komt uit de kruipruimte zeer vochtig met uitzondering in die gevallen dat de kruipruimte sterk geventileerd wordt. Glaswol is behandeld om waterafstotend te worden. Als de glaswol zich voortdurend in een zeer vochtige omgeving bevindt, kan de waterafstotende laag op de glaswolvezels aangetast worden. Als deze laag aangetast is, dan wordt het glaswol vochtig en verliest het structuur en daarmee zijn isolatiewaarde. Op welke termijn dit optreedt, is moeilijk in te schatten en het gebeurt zeker niet altijd. Maar het is mijn ogen wel iets om in gedachten te houden.

      4. Hoe groot het energieverlies is, is moeilijk in te schatten. Dit hangt heel sterk af van de mate waarin de kruipruimte wordt geventileerd. Is het ventilatievoud van de kruipruimte niet meer dan strikt noodzakelijk, dan zal de lucht die van buiten komt opgewarmd, in de kruipruimte opgewarmd worden. O.a. door de warmte uit de bodem maar ook door de warmte die door de begane grondvloer komt. Als de opwarming groot is, dan is het niet direct een bezwaar dat deze verwarmde lucht via de spouw wordt afgevoerd. Bij een sterk geventileerde kruipruimte gaat dit niet op daar de opwarming in de kruipruimte te gering is.

      Al met al zou ik nooit adviseren om de spouw te ventileren via de kruipruimte. Maar ervoor te zorgen dat de ventilatie van de kruipruimte strikt te scheiden van die van de spouw. Deze oplossing heeft zich in de loop van vele tientallen jaren bewezen. Het koppelen van de ventilatie van de kruipruimte en de spouw is risicovol. In veel gevallen leidt dit tot schadegevallen.

      Ik moet opmerken dat ik ooit een schadegeval aan de hand heb gehad waarbij een heel dak vervangen moest worden als gevolg vochtaantasting door de open verbinding tussen de kruipruimte en de spouw. Ik ben daardoor wellicht op dit punt veel kritischer dan anderen.

      Antwoorden ↓

16. Kortgeleden is bij ons spouwmuurisolatie toegepast
    het is een 30e jaren huis met spouw van tussen de 4 en 6 cm.
    maar de vraag gaat eigenlijk over het aantal renovatie roosters er nou moet worden geplaatst voor de ventilatie van de kruipruimte.
    de originele rooster worden dicht gemetseld en er worden nieuwe geboord van buitengevel naar de kruipruimte rechtstreeks
    maar hier kreeg ik een meningsverschil met de uitvoerder
    nl voor in de woning kwamen er 2 rooster en achter rechts maar 1
    reden is dat er een aanbouw links zit.(waarom dan niet linksachter zijgevel eentje geboord)
    dus krijg je aan 1 kant geen ventilatie?
    kunt u dit bevestigen of denkt u dat dit geen probleem gaat geven.
    vloer is zo`n 55m2

    Met vriendelijke groet,

    Antwoorden ↓

    • Hoeveel ventilatie heeft de kruipruimte bij een houten begane grondvloer nodig? Met aan iedere zijde evenveel roosters heb ik dan genoeg?

      In theorie kan op basis van de vochtproductie (=verdamping van vocht uit de bodem), de temperatuur in de kruipruimte en die van de buitenlucht de benodigde ventilatiecapaciteit berekend worden. Dit kan weer vertaald worden naar een benodigde capaciteit van de ventilatieroosters.

      De praktijk is evenwel weerbarstiger. Om een voorbeeld te noemen. Er stroomt pas lucht door een ventilatierooster als er sprake is van drukverschil. Dit laatste is afhankelijk van de winddruk. Bijvoorbeeld een plant, een struik of windturbulentie bij een hoek van de woning kan er al voorzorgen dat de winddruk bij het rooster minimaal wordt. En er is dus weinig lucht door het kruipruimte ventilatierooster stroomt.

      Een ander aspect is of met de ventilatie de gehele kruipruimte “doorspoeld” wordt. Luchtstromen nemen de weg van de minste weerstand. De kortste weg is dat meestal maar hoeft zeker niet. De temperaturen aan de onderzijde van de begane grondvloer hebben hier een grote invloed op. En met name als op de begane grond niet overal even “hard gestookt” wordt.

      Er zijn dus allerlei factoren te benoemen waardoor de kans groot is dat de kruipruimteventilatie het niet doet zoals zou moeten. De praktijk is evenwel dat het wonderbaarlijk vaak goed gaat. Ook in gevallen waar het aantal kruipruimte ventilatieroosters teruggebracht is. Het omgekeerde komt ook voor. Ondanks dat het ventilatiecapaciteit van de roosters voldoet aan de oude vuistregels, 4 cm2 per m2 kruipruimte, is er toch houtrot aan de balklaag ontstaan. Een keiharde uitspraak is dan ook niet te doen.

      Het enige juiste advies is dan ook om het probleem bij de bron aan te pakken. En dat is bij de vochtproductie. En dit kan heel eenvoudig. Landbouwplastic op de bodem van de kruipruimte, gefixeerd met enkele stenen, doet hier wonderen. Als er in de kruipruimte regelmatig een flinke laag water staat dan is het bevestigen van de folie aan de fundering aan te raden.

      Het is misschien goed om op te merken dat uit vochtig zand meer vocht per uur verdampt dan uit een plas water. Dit komt omdat het verdampingsoppervlak van zand meer dan het honderdvoudige als van een plas water.

      Antwoorden ↓

17. Heb een betonnen kruipruimte met een toegangsluik bij de voordeur. Onlangs viel het mij op dat de vloer om het luik vochtig was met een aanzetten van schimmel tegen het raamkozijn naast de voordeur. Heb het Luik geopend waarna er een vochtige warme lucht opsteekt vanuit de kruipruimte. Gevoelstemperatuur hoger dan in de gang naast de voordeur. Woning is gebouwd in 1999, voorzien van vloerisolatie aan de onderzijde en vloerverwarming in de vloer. Woning is aangesloten op stadsverwarming. Volgens mij zou een kruipruimte koel moeten zijn met een redelijk constante temperatuur?.

    Antwoorden ↓

    • Dat de temperatuur in de kruipruimte afwijkt van hetgeen verwacht mag worden, geeft aan dat er sprake is van bijzondere situatie. Deze bijzondere situatie zorgt naast energieverlies voor vochtproblemen. Dat laatste is meestal eenvoudig en met beperkte kosten op te lossen.

      De damp die uit het kruipruimte kwam, duidt er op dat de lucht in de kruipruimte veel meer waterdamp bevat dan normaal het geval is. En dat de temperatuur in de kruipruimte hoog is. Mogelijk zelfs hoger dan in huis.

      In dergelijke gevallen kan iedere opening, kier of scheur in de begane grondvloer leiden tot een vochtprobleem of schimmelprobleem. In deze situatie is het überhaupt aan te raden om de begane grondvloer te controleren op openingen rondom doorvoeren van riolering, water- en gasleidingen en leidingen van de stadsverwarming en de cv. Deze doorvoeren zijn bijna altijd met eenvoudige middelen af te dichten.

      De schimmel op het kozijn bij de voordeur is een indicatie dat het kruipruimteluik niet voorzien is van een goed werkende kierdichting. Gelet op het bouwjaar zou het mij niet verbazen dat deze geheel ontbreekt. Het advies is dan ook om dit te controleren en zo nodig een rubberen kierdichting aan te brengen.

      Het zou overigens ook kunnen dat het vocht dat zorgt voor de schimmelgroei op het kozijn afkomstig is uit de spouw van de muur. Het komt heel vaak dat de roosters voor de kruipruimteventilatie aan de binnenzijde niet goed aansluiten op het metselwerk. Dit heeft tot gevolg dat er een opening is waardoor lucht uit de kruipruimte in de spouw kan komen. Dit is niet gewenst en zeker niet in een situatie waarbij het absolute vochtgehalte in de kruipruimtelucht hoog is. Daarom ook het advies om dit in de kruipruimte controleren en zo nodig de ongewenste openingen dicht te maken. In de regel kan dit met kit.

      De waterdamp in de lucht van de kruipruimte is afkomstig uit de bodem van de kruipruimte. Ik ga er even vanuit dat er niet voortdurend water in de kruipruimte staat en dat er geen sprake is van een lekkage van de riolering. Met een folie, bijvoorbeeld landbouwplastic, op de bodem van de kruipruimte kan de verdamping van het vocht uit de bodem tot een fractie van het oorspronkelijke teruggebracht worden. Deze folie hoeft niet aan de fundering bevestigd worden maar wel moet het tegen verschuiven e.d. gefixeerd worden. Bijvoorbeeld door stenen.

      De kosten van de bovenstaande maatregelen om problemen door vocht uit de kruipruimte te voorkomen zijn beperkt. Dit geldt waarschijnlijk niet voor de oorzaak van de hoge temperaturen in de kruipruimte. Het kan zijn dat de isolatie van begane grondvloer beperkt is en daardoor de lucht in de kruipruimte opwarmt. Het verbeteren van de vloerisolatie is dan zeker aan te overwegen.

      Een andere mogelijkheid is dat er door de kruipruimte leidingen van de stadsverwarming lopen die onvoldoende geïsoleerd zijn. Of dat hiervan bij een deel van de leiding de isolatie ontbreekt. De mogelijkheden om dan daarin verandering te brengen, zijn dan meestal niet aanwezig of kostbaar.

      Als er leidingen van de eigen cv-installatie door de kruipruimte lopen, dan zijn deze meestal maar zeer beperkt geïsoleerd. Een 1 à 1,5 cm dikke isolatielaag is voor een cv-leiding in de kruipruimte beslist te weinig om cv-leiding met een watertemperatuur van 30 graden of meer zo te isoleren dat het warmteverlies naar de omringende lucht minimaal is. Onvoldoende isolatie betekent niks anders dan dat de kruipruimte verwarmd wordt en dat is onnodig.

      Tot slot is het goed om op te merken dat niet uitgesloten mag worden dat vochtige vloer rondom het kruipruimteluik en het voordeurkozijn (mede) het gevolg is van lekkage. Door de gevel of van leiding zijn de oorzaken waaraan dan aan gedacht moet worden.

      Antwoorden ↓

18. In onze woning (bouwjaar ca. 1900) doet zich het opvallende verschijnsel voor dat de balkkoppen in de westgevel allemaal ernstig door vocht zijn aangetast maar die in de oostgevel puntgaaf zijn. Ook de opleggingen van de onderslagbalk op gemetselde poeren zijn in goede staat. Het betreft een geschakelde woning dus de oostgevel is een brandmuur (met ventilatieopeningen) maar ook de buurman heeft in de geventileerde oostgevel geen problemen met de opleggingen. Wijst dit er niet op dat zoals sommigen zeggen de ventilatie in de winter moet worden afgesloten? Mijn verklaring is dat de binnentredende westenwind (altijd betrekkelijk warm en vochtig – Noord-Holland) ‘s winters condenseert op de koude fundering en daarmee de balkkoppen blootstelt aan constante vochtbelasting. De oostenwind zal ‘s winters doorgaans kouder zijn en (daardoor) droger zodat er minder condensatie optreedt.

    Bij oudere woningen hier in de Zaanstreek zie ik inderdaad nog wel dat bewoners de ventilatieopeningen in de winter dicht hebben. Dit ondanks de zeer hoge grondwaterstand! Het zal allicht ook een gunstig effect op het wooncomfort hebben. De ventilatieopeningen (in ieder geval die op het westen) dus maar afsluiten?

    Antwoorden ↓

    • Het komt nogal eens een keertje voor dat begane grondvloer bij oudere woningen verre van luchtdicht is én dat de kruipruimteventilatie veel meer is dan nodig. In zulke gevallen is het niet verwonderlijk dat mensen de ventilatieopeningen dichtzetten om te voorkomen dat het te koud wordt in de woning.

      Condensatie op houten balken in de kruipruimte is niet direct een probleem mits het in de zomer kan drogen. Door TNO is e.e.a. in de jaren zestig uitvoerig onderzocht. De conclusie was toen dat condensatie tegen de houten balken van de begane grondvloer nauwelijks optreedt en daardoor geen probleem is. Dit heeft o.a. te maken met de temperatuursverschillen in de kruipruimte. Bij de balken is de temperatuur het hoogst en daarmee is de kans op condensatie heel, heel klein. Wie zich hierover zorgen maakt, kan tegen weinig kosten een hele effectieve maatregel treffen. Een folie op de bodem van de kruipruimte doet wonderen.

      Aan de rotte balkkoppen aan de westgevel liggen waarschijnlijk meerdere factoren ten grondslag, zoals optrekkend vocht, regenwaterabsorptie, regenbelasting en onvoldoende droging door bezonning en wind.

      Aan de westgevel is de regenbelasting het hoogst. Hoeveel hiervan door metselwerk opgenomen wordt, hangt af van de poriënstructuur van de baksteen en het voegwerk. En niet te vergeten van de patinalaag op het metselwerk. Als de gevel gereinigd is, dan neemt de waterabsorptie fors tot zeer fors toe. Als het regenwater dat op het maaiveld valt, afwatert in de richting van de gevel dan doet dat er ook geen goed aan.

      Aan de oostgevel is de regenbelasting veel lager. Dit kan al zo’n verschil opleveren dat hier geen problemen ontstaan.

      Om rotte balkkoppen aan de westgevel in de toekomst te voorkomen, moet primair gedacht worden aan maatregelen waarbij het hout niet contact komt met het metselwerk. Dus de balkkoppen vrij houden van het metselwerk en onder de balkkop een keramische tegel leggen. Wellicht aangevuld met maatregelen tegen optrekkend vocht en waterabsorptie.

      Het is misschien goed om nogmaals op te merken dat vochtproblemen in metselwerk zeer zelden ontstaan als gevolg van 1 probleem maar dat het gaat om een combinatie van factoren. Én dat bij poreuze materialen een vochtbelasting gedurende een beperkte periode niet direct een probleem is mits daarna droging op kan treden. Meer hierover in >>>

      Antwoorden ↓

19. Wij wonen in een huis uit 2003, met een betonvloer met Rc=2,5 voorzien van Parket zonder vloerverwarming. De kruipruimte (veengrond) is vaak vochtig tot nat. Ik vind de vloer vaak koud optrekken en soms als het heel vochtig is ruik je de veenlucht binnen.
    Ik dacht dat PS schelpen op de bodem 2 oplossingen kunnen bieden:
    1-PS schelpen zorgen voor een drogere kruipruimte doordat vocht van warmelucht naar koude stroomt en dus condenseert onder de PS schelpen.
    2- En het verhoogt de oppervlakte temperatuur van de BG vloer. Als ik e.e.a. in Uwerth uitreken kom ik bij een binnen temp van 20grC en een bodem temp van 10 grC: on geïsoleerde kruipruimte 50cm: binnen oppervlakte temp BG vloer = 19,2 grC. Met 20cm PS korrels op de bodem en rest 30cm kruipruimte: Binnen oppervlakte temp BG vloer= 19,7 gcC.
    Klopt deze redenering, en zou deze aanpak “voelbaar” schelen in de vloer temperatuur?
    Vriendelijke groet C

    Antwoorden ↓

    • De oorzaak van de veenlucht die soms binnen geroken wordt, is 1 of meerdere luchtlekken in de begane grondvloer. Het advies is dan ook alle doorvoeringen door de begane grond te controleren en zo nodig dicht te zetten. Deze maatregel heeft naast dat het vocht tegenhoudt, voorkomt ook een onnodige blootstelling aan lucht uit de kruipruimte.

      Idealiter is voor het goed thermisch comfort een temperatuur bij de voeten ongeveer 24 graden nodig en bij het hoofd zo’n 18 graden. Het is dan twijfelachtig of een verhoging van een halve graad voldoende is het probleem van het thermisch comfort op te lossen.

      Het is misschien goed om op te merken dat het thermisch comfort bij de voeten bepaald wordt door een groot aantal factoren. Naast de vloertemperatuur spelen hierbij o.a. ook de warmtestralingsoverdracht en -balans, de warmtegeleiding van de vloerafwerking, thermische massa van de vloerafwerking, de ruimtetemperatuur, de thermische eigenschappen van schoenen en kleding een rol. En niet te vergeten de mate van activiteit en persoonlijke eigenschappen. Niet onvermeld mag blijven dat deze laatste in de loop van de jaren veranderen. Dit biedt veel mogelijkheden om in het thermisch comfort te sturen maar wel het grote risico dat het beoogde effect niet wordt behaald.

      Antwoorden ↓

20. Geachte heer Snepvangers,

    Wat veel verhelderende informatie, dank u wel daarvoor.
    Ik heb een tussenwoning uit begin jaren 50, met als kruipruimte een betonnen bak waar zand in ligt.
    Hierboven een houten ondervloer met hierop een eiken vloer, de draagbalken van de ondervloer zitten in de muur.
    De kruipruimte is 30-35 diep en m.i. zeer droog, je kunt het tussen de vingers weg laten lopen.
    De keren dat ik het kruipluik open had voelde ik het “waaien” dus volgens mij zit het met de ventilatie wel goed.
    Nu zou ik graag de vloer willen isoleren en gezien de hoogte van de kruipruimte is van alle opties EPS schelpen de enige bruikbare volgens mij.

    Zou u mij aanraden om gezien het droge zand wel of geen landbouwplastic onder de schelpen te plaatsen?
    En wat zou in verband met de ventilatie de maximale hoogte van de schelpen mogen zijn? 20 cm of zou 25 ook nog kunnen?

    Hartelijk dank voor uw reactie,
    Met vriendelijke groet J.Plas

    Antwoorden ↓

    • Als er inderdaad onder het losse zand een betonlaag ligt, hetgeen wel vaker voorkomt, kan er geen vocht in de kruipruimte komen. Uitgezonderd die gevallen waarbij langs de randen van de vloer regenwater alsnog in de kruipruimte komt. Daar het ventilatievoud van de kruipruimte mogelijk hoog ligt, is niet te beoordelen of er regenwater in de kruipruimte komt. Dit komt omdat bij een hoog ventilatievoud de droging groot is.
      Overigens is de constatering dat “het waait” onvoldoende om te constateren dat de kruipruimte goed geventileerd wordt. Het kan namelijk zijn dat de ventilatie alleen functioneert als het kruipruimteluik open staat. In dit geval lijkt de kans hierop klein.

      Een folie op de bodem doet niets anders dan het beton op de bodem van de kruipruimte. Door beide komt nauwelijks vocht. Voor het beton geldt wel als voorwaarde dat het minimaal zo’n 7 cm dik moet zijn én zeer goed verdicht. Het laatste is niet altijd het geval.

      Gelet op de houten vloerconstructie is het niet onverstandig om enige ventilatie van de kruipruimte te handhaven. Als de vrije hoogte in de kruipruimte afneemt door het isoleren, zullen de ventilatiestromen meer weerstand ondervinden. Daardoor neemt het ventilatievoud af. Hoeveel dit is, hangt o.a. de plaats van de ventilatieroosters, de vorm van de kruipruimte en onderbrekingen door funderingsbalken. Het is daarom niet mogelijk om op afstand te zeggen wat de minimale afstand tussen de houten balken en de isolatie moet zijn.

      Een kruipruimte met een vrije hoogte van 30 à 35 cm is eigenlijk al te laag om in te kruipen. Dit kan een keer handig zijn om bijvoorbeeld een leiding te repareren. Het aanbrengen van een isolatie op de bodem van de kruipruimte brengt hierin in dit geval geen verandering. Dit heeft in dit geval dan ook geen invloed op de keuze van het isolatiemateriaal.

      Antwoorden ↓

21. Goedemorgen,

    Wat een zeer kundige adviezen op deze pagina. Dank hiervoor. Nu mijn persoonlijke vraag. Ik ben onlangs verhuisd naar een woonhuis uit 1934 met een houten balklaag op de benedenverdieping. De vorige eigenaar van de woning had de ventilatiekanalen met glaswol gevuld. Onlangs zijn de spouwmuren geisoleerd met hr++ parels. De oude ventilatiekanalen (via spouw) zijn nu dichtgevoegd. Nu is er geen kruipruimte, maar wel een kleine ventilatieruimte onder de houten balklaag van zo’n 35 cm, bedekt met gele zand. Er lopen ook stalen leidingen in (niet tegen de buitenmuur). Je kunt hier niet meer in (dichtgetimmerd, ook door de vorige eigenaar). Er zijn op dit moment geen bekende vochtproblemen of vreemde geuren. Nu mijn vraag: Heeft het zin om renovatieroosters te plaatsen? Ik dank u voor uw reactie.

    Antwoorden ↓

    • Van een kruipruimte die niet toegankelijk is, word ik nooit enthousiast. Zeker niet als er ook stalen leidingen doorlopen. En als het een gasleiding betreft, dan vindt ik het zelfs zeer bedenkelijk. (Ernstige) roestvorming aan een gasleiding is wel het laatste wat is je wil. Het is voor niets dat al sinds 1986 stalen gasleidingen in de kruipruimte zonder gesloten mantelbuis niet meer aangelegd mogen worden.

      Het aanbrengen van renovatieroosters is in deze situatie zeker aan te raden. Of het dit resultaat brengt wat je ermee wilt bereiken is niet geheel te voorspellen. Dit hangt af van de doorspoeling van de kruipruimte met de ventilatielucht. Een hoogte van slechts 35 cm is hierbij complicerende factor. Het is evenwel geen reden om geen renovatieroosters aan te brengen. Zorg ervoor dat ze niet achter planten e.d. verstopt worden. Dit kan er namelijk voorzorgen dat ze niet of nauwelijks functioneren.

      Verder is het advies om te zorgen dat de kruipruimte weer toegankelijk wordt. Het is helaas soms zo dat fouten van vorige eigenaren door de volgende opgelost moeten worden.

      Antwoorden ↓

      • Dank voor het informatief artikel!
        Waarom deze reactie:

        De kruipruimte onder onze woning, is gevuld met een dikke laag Drowa chips. Deze chips drijven op het grondwater.

        Om het grondwater weg te pompen is er destijds in een verdiept geplaatste cementkuip een pomp geplaatst die automatisch aanslaat als de kuip zich met water heeft gevuld. De wanden van de kuip zijn geperforeerd. Nu is het zo dat bij het opvullen van de kruipruimte met de Drowa chips de pomp is uitgezet. Ook zijn de ventilatiekanalen [Ubink] die de kruipruimte ventileerden, toen[?] volgespoten met purschuim.

        Enkele gegevens:

        -wij hebben de woning sinds maart in ons bezit.
        -de woning is geheel van hout op een stenen fundering
        -de woning is in 1990 gebouwd en in 2002 vergroot
        -de kruipruimte is ongeveer 10 jaar geleden met een dikke laag Drowa chips gevuld
        -de pomp is toen uitgezet en wij constateerden nu dat de chips dreven.
        -we zitten hier op het zand waaronder een keileemlaag
        -er is destijds schimmelvorming geconstateerd voordat de kruipruimte werd gevuld. Bij een latere controle bleek er geen schimmelvorming meer te zijn.

        Nu:

        -de pomp werkt weer
        -de chips drijven niet meer
        -de houten vloer is droog aan de onderkant
        -het ruikt niet muf in de kruipruimte
        -in de vloer zitten in twee vertrekken in totaal 4 convectorputten

        Vraag: moeten wij de ventilatiekanalen weer open maken?

        groet
        Hans van Sterkenburg

        Antwoorden ↓

        • In de laag Drowa chips wordt het transportmechanisme bepaald door diffusie. Diffusie is een proces waarbij de waterdamp zich zeer langzaam verspreidt. De hoeveelheden vocht die door deze laag Drowa chips komen, zijn dan ook minimaal. Interessant is hierbij om op te merken dat het niet uitmaakt of de Drowa chips op het water drijven of niet.

          Op grond van de zeer geringe vochtproductie in de kruipruimte kom ik niet direct tot de conclusie dat in dit geval, een houten begane grondvloer, ventilatie van de kruipruimte noodzakelijk is. Maar helemaal uitgesloten kan het ook niet worden.

          Daarom adviseer ik de situatie in de kruipruimte een paar keer per jaar in ogenschouw te nemen en op grond daarvan over het ventileren van de kruipruimte een beslissing te nemen. Aan het ventileren van de kruipruimte zijn ook nadelen verbonden.

          De belangrijkste is het energieverlies door de kruipruimteventilatie. In de zomermaanden kan onder bepaalde omstandigheden in de kruipruimte zomercondens optreden waardoor juist algen en schimmels op het hout gaan groeien. Het is lastig om in te schatten of dit optreedt en hoe vaak.

          Antwoorden ↓

22. Vandaag is een loodgieter komen kijken in onze kruipruimte. We hebben een paar maanden geleden namelijk een woning gekocht en heb net ontdekt, dat de kruipruimte behoorlijk vochtig is. Ik ben daarna ook bij de buren gaan kijken en daar was het allemaal veel droger. Dit kan ook zijn, omdat wij op de hoek van het rijtje wonen met een grote uitbouw. Toen ik de mat en het luik weghaalde zag ik al de schimmelplekken zitten. Het rook er ook muf en het zand was vochtig. Onder de meterkast bleek de waterleiding vol met condens te zitten en aan het plafond van de kruipruimte (de vloerisolatie) hingen allemaal kleine druppeltjes. Naar mijn mening niet oké, maar de loodgieter van vandaag vertelde, dat het allemaal prima in orde was. Is echter een extra ventilatie gat niet hard nodig hier? Of zijn er andere oplossingen.

    Antwoorden ↓

    • Niet genoeg herhaald kan worden dat vocht en water in de kruipruimte geen probleem vormen tenzij: de begane grondvloer van hout is
      of als er een stalen gasleiding zonder mantelbuis door de kruipruimte loopt
      of bij bepaalde lichtgewicht betonnen vloerconstructie er onvoldoende geïsoleerde CV-leidingen door de kruipruimte lopen.

      Verder is het natuurlijk niet de bedoeling dat het vocht uit de kruipruimte in de woning komt. Daarom moet de begane grondvloer goed luchtdicht zijn.

      Na 1965 worden praktisch alle begane grondvloeren van beton gemaakt. Beton is een vochtongevoelig materiaal. Dat geldt ook voor de vloerisolatie tenzij hiervoor glaswol of steenwol gebruikt is. Het laatste komt praktisch nooit voor. Bij vochtongevoelige materialen is er geen reden om zich zorgen te maken over condensvorming aan leidingen en tegen de isolatie.

      De enige situatie waarbij een hoog vochtgehalte in de kruipruimte wel problemen kan veroorzaken. En dat is als er onvoldoende geïsoleerde CV-leidingen door de kruipruimte lopen. In het stookseizoen kan dan het vochtgehalte door de hoge temperatuur in de kruipruimte zo hoop oplopen dat er gesproken kan worden van een sauna in de kruipruimte. Bij bepaalde lichtgewicht betonnen vloerconstructies kan dat leiden tot vochtproblemen binnen.

      Schimmelvorming bij het kruipruimteluik is praktisch altijd het gevolg van onvoldoende kierafdichting. Meestal in combinatie met een materiaal dat niet geschikt is voor een kruipruimteluik. Een kruipruimteluik moet voorzien zijn van een dubbele kierdichting en gemaakt zijn van een vochtbestendig materiaal. Hout is dat niet.

      De beste methode om een droge kruipruimte te krijgen is overigens niet meer ventileren maar een folie op de bodem van de kruipruimte leggen. Behalve als er regelmatig grondwater in de kruipruimte staat, behoeft deze niet tegen de fundering bevestigd te worden. Hier en daar fixeren met een steen is dan voldoende.

      Antwoorden ↓

      • Zeer interessante tips, dank daarvoor nu mijn vraag wij hebben recent een appartement gekocht op de begane grond. Een tussenuur van gasbeton of gips is behoorlijk vochtig blijkt nu ik ben eens in de kruipruimte gaan kijken en daar zag op de onderkant van de betonvloer die geïsoleerd is druppels en aan wat leidingen, nu heb ik van uw reactie’s op meerdere vragen begrepen dat dit verder geen probleem is ( de woning is gebouwd in 1997 ) nu mijn vraag kan toch het condens in de kruipruimte de reden zijn van de vochtige binnenmuur of is mogelijk ergens een kleine lekkage in bijvoorbeeld de badkamer welke grens aan de binnenmuur de reden?

        Antwoorden ↓

        • Voorop wil ik stellen dat door capillair vochttransport nimmer druppels aan het oppervlak kunnen ontstaan. De krachten die zorgen voor het opzuigen van water, zorgen er ook voor dat water gebonden wordt. Vanwege de kleine porie-diameters in steenachtige materialen zijn deze krachten sterk. Zonder externe druk zal het opgezogen vocht niet gemakkelijk “los gelaten” worden. De zwaartekracht is onvoldoende om deze capillaire krachten te overwinnen.

          Druppels in de kruipruimte aan de onderzijde van de vloer is dit het gevolg van condensvorming of van een lekkage?

          Stel dat de druppels ontstaan zijn door condensvorming, worden deze dan door het isolatiemateriaal opgezogen? Of in vaktermen gezegd vindt er capillair vochttransport plaats door het isolatiemateriaal. De eigenschappen van isolatiematerialen zijn zodanig dat het antwoord nee moet zijn. Gelukkig maar want anders zou het isolatiemateriaal zich volzuigen met water en daarmee veel van zijn isolatiewaarde verliezen.
          Er is overigens wel 1 isolatiemateriaal, namelijk calcium-silicaat, dat wel water opzuigt maar dat wordt nimmer in de kruipruimte gebruikt.

          Kunnen de druppels afkomstig zijn van een lekkage? Het veelvuldig voor de onderzijde van de vloer toegepaste EPS-isolatie is niet 100 % waterdicht. Vervolgens stelt zich de vraag kan water van een lekkage door een betonnen vloerconstructie komen? Door prefab betonnen vloerelementen stroomt geen water tenzij de naden tussen de elementen niet goed gevuld zijn. Een uitzondering hierop vormen de zogeheten broodjesvloeren met een dunne druklaag. Deze dunne druklaag blijkt soms onvoldoende water- en vochtdicht te zijn.

          Als ik één en ander op een rij zet, dan is mijn conclusie dat het vrijwel zeker gaat om een lekkage. Of het gaat om de riolering of de waterleiding kan meestal achterhaald worden door e.e.a. te testen op de aanwezigheid van nitriet en nitraat.

          Antwoorden ↓

23. Wij hebben een droge kruipruimte en zouden graag willen weten wat we hieraan kunnen doen? Probleem is dat wij hete luchtverwarming hebben met roosters door het hele huis. deze verwarming is aangesloten op de kruipruimte waardoor wij last hebben van droge lucht. HELP

    Antwoorden ↓

    • Impliciet ligt in de vraagstelling de veronderstelling dat met een vochtige kruipruimte ook het probleem van de droge lucht in de woning wordt verholpen.

      Er moet onderscheid gemaakt worden tussen het ervaren van droge lucht en een droge kruipruimte. Deze beide hebben niets met elkaar te maken tenzij de begane grond niet luchtdicht is. De oplossing tegen de droge lucht is dan ook niet het vochtigere maken van de kruipruimte.

      Wat ervaren wordt als droge lucht, is niet zozeer de droge lucht op zichzelf. Het zijn de verontreinigingen van de lucht die er voorzorgen dat de lucht als droog ervaren wordt. Het bevochtigen van de lucht is dan ook niet remedie voor de klacht. In meest gunstige geval wordt hierdoor de ernst van de klachten minder.

      Bij luchtverwarmingssystemen komen de klachten over droge lucht vaker voor dan bij andere verwarmingssystemen. Er zijn een aantal factoren die hierbij een rol spelen zijn. Twee ervan wil ik hier noemen. Bij luchtverwarmingssystemen zorgt dit systeem ook voor de luchtverversing. Geregeld komt het voor dat de toevoer van frisse lucht veel lager is dan het Bouwbesluit minimaal vereist. Dit betekent dat verontreinigingen van de binnenlucht onvoldoende worden afgevoerd. Overigens zijn de eisen van het Bouwbesluit in de regel te laag voor een gezond binnenmilieu.
      Dit is overigens prima te verhelpen door de installatie goed te laten inregelen.

      Een ander probleem dat geregeld voorkomt is dat in de kruipruimte de onderlinge aansluitingen van de kanalen lekken. En ook de doorvoeren bij de inblaasroosters zijn vaak niet luchtdicht. Het gevolg hiervan is dat lucht uit het luchtverwarmingssysteem de kruipruimte ingeblazen wordt om vervolgens via openingen, naden en kieren in de woning geblazen te worden. Lucht die door de kruipruimte gecirculeerd heeft, kan niet als schoon bestempeld worden. En volgens het Bouwbesluit mag het ook niet. Het enige voordeel hiervan, en zeg ik het wat cynisch, is dat de kruipruimte droog wordt en blijft.
      De oplossing is hier om op kierenjacht te gaan en alle openingen in de begane grondvloer af te dichten. Tevens te controleren of alle aansluitingen luchtdicht zijn. En er bij de inblaasroosters geen openingen zijn waarlangs lucht uit de kruipruimte in de woning kan komen.

      Verder adviseer ik om na te gaan of het luchtverwarmingssysteem kan voorzien worden van een F7-filter. Dit leidt tot een betere luchtkwaliteit.

      Antwoorden ↓

24. Mag ik even op het volgende inhaken:

    De beste methode om een droge kruipruimte te krijgen is overigens niet meer ventileren maar een folie op de bodem van de kruipruimte leggen. Behalve als er regelmatig grondwater in de kruipruimte staat, behoeft deze niet tegen de fundering bevestigd te worden. Hier en daar fixeren met een steen is dan voldoende.

    Wij hebben een woning van 2000 prima geisoleerd etc. geen water in de kruipruimte wel enigzins vochtig wat je van een kruipruimte verwacht.
    Nu hebben wij de ruimte onder de bijkeuken in gebruik voor de opslag van hout-pellets, deze zitten in zakken en zijn behoorlijk hygroscopisch, de bodem is afgedekt met dekzeil (waterdicht) en aan de zijkanten met stenen strak gelegd, de kruipruimte onder de bijkeuken heeft een opening van 20cm x 20cm naar de ruimte onder het huis.
    Ik had al eerder een hygrometer geplaatst en geconstateerd dat waardes tussen 75 en 85% veelvuldig voorkomen.
    Na 2 maanden geleden een eenvoudige toilet ventilator met ingebouwde hygrosensor geplaatst te hebben voor 96m3 p/hr constateer ik hoofdzakelijk nog een vochtgehalte van 80%, is een maand geleden nog even 90% geweest maar steevast 80%.

    Hoe kan ik deze vochtigheid naar beneden krijgen?
    De ruimte is hooguit 24m2 (3 x 8 x 1mtr).
    De ventilator blaast naar buiten via een standaard kanaal van kruipruimte door stukje spouw naar buiten.

    Moet ik de kanten dicht plakken/purren eventueel met bouwplastic dichtmaken en ook iedere opening hoe klein ook naar de andere kruipruimte dichtmaken of zijn er nog andere opties?

    Met vriendelijke groet,
    Marco

    Antwoorden ↓

    • De relatieve luchtvochtigheid in een licht geventileerde kruipruimte is afhankelijk van de buitencondities en de vochtproductie in de kruipruimte. Als er een folie op de bodem van de kruipruimte ligt, kan bij een licht geventileerde kruipruimte de vochtproductie verwaarloosd worden.

      Met een folie op de bodem wordt de relatieve luchtvochtigheid in een licht geventileerde kruipruimte primair bepaald door het absolute vochtgehalte van de buitenlucht en de temperatuur in de kruipruimte. Als warme vochtige lucht van buiten in de koelere kruipruimte komt zal de relatieve luchtvochtigheid stijgen. Bij warm en benauwd weer kan dat zelfs meer dan 90 % worden. In de winter werkt het anders om dan daalt de relatieve luchtvochtigheid als de koude lucht van buiten in de relatieve warme kruipruimte komt.

      Het aanbrengen van een mechanische ventilatie werkt in de zomermaanden averechts. De relatieve luchtvochtigheid stijgt hierdoor. Het is niet voor niets dat voor kelders geldt deze in de zomer niet geventileerd moeten om schimmelgroei te voorkomen.

      Het advies kan dan ook niet anders zijn dan de mechanische ventilatie te verwijderen. Het gebruik ervan in de winter is ook niet aan te raden om dan de kruipruimte onnodig afkoelt en daardoor tot energieverlies. De enige goede oplossing voor dit opslagprobleem is om de hout-pellets op te slaan in kunststof zakken die dampdicht zijn en goed geseald worden.

      Antwoorden ↓

25. Onze woning uit 1988 heeft een kruipruimte waar vaak een laag van 20 tot 30 cm water in staat (grondwater). De vloer van de kruipruimte is een betonnen laag van 5 cm (dus geen zand). De beganegrondvloer is een kanaalplatenvloer. Deze vloer is geisoleerd met een laag van 5cm tempex.De kruipruimte is niet geventileerd.De funderingsmuren zijn verzadigd van het vocht en aan het tempex hangen grote vochtdruppels. Wij hebben een kruipruimteinspectie laten uitvoeren en het advies was om renovatiekokers aan te brengen. Een vochtexpert gaf aan een laag chips op de bodem aan te brengen. Wat is wijsheid?

    Antwoorden ↓

    • Als bij mij de vraag komt om de kruipruimte te inspecteren want er staat water in, dan is mijn wedervraag bij een woning uit 1988 met een betonnen vloer, zijn er vochtproblemen in de woning? Waarom deze vraag? Door het beton komt geen vocht in de woning. Tenzij er gaten of scheuren inzitten. Of als het beton heel slecht uitgevoerd is. Scheuren en gaten in de vloer kunnen met betrekkelijk eenvoudige middelen dicht gemaakt worden. Ook het kruipruimteluik kan goed kierdicht gemaakt worden.

      Het tempex waar de vloer mee geïsoleerd is, is een vochtbestendig materiaal. Druppels aan de onderzijde tasten het niet aan. Ook funderingen worden niet door het vocht aangetast. Dit zijn dus geen redenen om de kruipruimte te gaan ventileren. Het advies om renovatiekokers aan te brengen kan ik dan ook niet onderbouwen. Overigens voorkomt kruipruimteventilatie niet dat er in de zomermaanden condensvorming op zal treden.

      Een laag chips op de bodem van de kruipruimte vermindert het energieverlies in de richting van de bodem. Daarom is het het overwegen waard. Overigens is het verbeteren van de isolatie aan de onderzijde van de begane grondvloer effectiever.

      Antwoorden ↓

26. Onze woning betreft een oude woning met 2 kruipruimtes. In de ene kruipruimte dient getijgerd te worden en in de ander kan men kruipen. Beide betreft een zeer kleiige grond. Hier blijft water staan en om te voorkomen dat dit in de kelder stroomt zijn er dompelpompen geplaatst. Het betreft een houten vloer welke aan de onderzijde is geïsoleerd dmv tempex. Ook zijn er ventilatie kokers geplaatst.
    Helaas staat er altijd water in de kruipruimte. De vloer is overigens ondersteund door op elkaar gemetselde stenen onder de bakken met een materiaal ertussen de steen en balk.
    Heeft het zin om de kleiige grond te vervangen door geel zand? En meer zand zodat deze voor noodzaken nog te bereiken is, Maar grondwater minder kans heeft?

    Antwoorden ↓

    • Is grondwater in de kruipruimte een probleem? Dat hoeft helemaal niet. Wat het echte probleem is, is bij houten vloeren houtrot. Dat ontstaat als de luchtvochtigheid ter plaatse van de houten balken langdurig zeer hoog is.

      In dit geval is onder de balken tempex als isolatie aangebracht. Dat betekent bij een geventileerde kruipruimte onder een normaal verwarmde woning dat de temperatuur boven de tempex in de winterperiode beduidend hoger zal zijn dan die in de kruipruimte. Dit betekent automatisch dat de relatieve luchtvochtigheid boven de tempex beduidend lager zal zijn. Hoe groot het verschil is, hangt af van de isolatiewaarde van de tempex en van de begane grondvloer en de afwerking daarop.

      In de zomer als de temperatuur in de kruipruimte stijgt, dan ontstaat er een andere situatie. dan zijn de verschillen tussen de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte en boven de tempex gering. Dat betekent bij een hoge relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte de relatieve luchtigheid boven de tempex ook hoog zal zijn. En daarmee is er gevaar op het ontstaan van houtrot. Hoe snel de relatieve vochtigheid boven de tempex stijgt, hangt of van de vochttransport door de tempex en de naden tussen de platen.

      Hoe e.e.a. in de praktijk uitpakt, is voor metingen over een zeer lange periode niet goed te voorspellen. Vaak gaat het goed maar soms niet. Daarom is het aan te raden als met beperkte kosten maatregelen getroffen kunnen worden om de kans op houtrot te verkleinen, dit ook te doen.

      Wat is het beste om te doen? Klei neemt water langzaam op en het droogt maar heel langzaam op. Zand neemt snel vocht op en geeft het ook weer snel af. Uit zand verdampt het water zelfs sneller dan uit een plas water. Dit komt omdat de grove korrelstructuur er een heel groot verdampingsoppervlak is. Zand aanbrengen in de kruipruimte om de situatie te verbeteren heeft dan ook geen zin.

      De enige remedie die echt werkt, is het aanbrengen van een folie op de bodem van de kruipruimte. In dit geval moet deze zo gefixeerd worden dat deze op zijn plaats blijft liggen als het grondwater stijgt.

      Antwoorden ↓

27. Mijn woning ( hoekhuis op staal gefundeerd uit 1957 in de duinen) heeft een droge kruipruimte. Ondanks het rulle zand komt er een aparte grond geur de begane verdieping in. Deze verdieping is absoluut niet luchtdicht met grote naden en kieren op diverse plekken. Wat is het beste om te doen qua geur. Houten vloer isoleren aan de onderzijde (pur, folie of iets anders). Evt de bodem bedekken met landbouw folie tegen de geur. Of een extra ventilatie rooster aanbrengen. Er zijn nu twee aan de voorkan en twee aan de zijkant van het woonhuis. Aan de achterzijde onbreekt er een wegens een uitbouw. Zal een extra ventilatie rooster helpen tegen de sterke grondgeur? Want kan ik nog meer doen behalve de begane vloer zoveel mogelijk lucht dicht te maken.

    Antwoorden ↓

    • Deze vraag over stankoverlast uit de kruipruimte komt regelmatig terug. Zoals ik al eerder schreef is het leggen van een folie op de bodem van de kruipruimte de eerste maatregel die genomen moet worden. En vervolgens op kierenjacht gaan in de begane grondvloer. Maatregelen die in de regel weinig kosten en zeer effectief zijn.

      Het isoleren van de begane grondvloer is een uitstekend manier om de vloer luchtdicht te krijgen. Er zijn verschillende manieren om dat te doen. Persoonlijk zou ik niet kiezen voor het spuiten van purschuim tegen de onderzijde van een houten vloer. Het vocht dat in de balken aanwezig is, wordt (deels) opgesloten. Theoretisch is dit een risico. Het is moeilijk in te schatten in welke gevallen dit tot houtrot leidt. Verder zijn er schadegevallen bekend waarbij het purschuim als gevolg van een verwerkingsfout niet gereageerd heeft zoals dat zou moeten. Dit had ernstige stankoverlast tot gevolg.

      Een maatregel die ik nooit adviseer bij stankoverlast is het aanbrengen van meer ventilatievoorzieningen in de kruipruimte. Bij een begane grondvloer die niet luchtdicht is, is bijna een garantie voor meer stankoverlast.

      Antwoorden ↓

28. Graag zou ik onze situatie voorleggen: Vorig jaar in april verhuisd naar een tussen woning uit 1902. Bij de aankoop wisten we van optrekkend vocht in een tussenmuur met de buren. Het afgelopen jaar is gebleken dat in de zomer het vochtprobleem toenam en het ook muf in huis rook. Waarschijnlijk het gevolg van condensatie door temperatuurverschillen in de kruipruimte. Na de zomer verdween namelijk de muffe geur en droogde de muur ook.

    Omdat er geen ventilatie aanwezig was in de kruipruimte, is er in het najaar van 2016 een rooster in de voor- en achtergevel geplaatst. Dit heeft de situatie verbeterd: deze zomer eigenlijk geen onaangename geurtjes meer en een deel van de betreffende muur is helemaal droog gebleven. Helaas dus niet gehele muur. Nu vraag ik me af of het nut heeft om nog meer ventilatieroosters aan te brengen omdat ik ook lees dat dit een averechts effect kan hebben.

    Ter informatie: de vloer is van beton (het huis is gerenoveerd in de jaren 90) en we kunnen niet in de kruipruimte. Hetzelfde geldt voor de buren aan de andere kant van de tussenmuur. Ook zij hebben vochtproblemen maar omdat zij gipsplaten tegen de muur hebben, hebben ze veel minder vochtdoorslag. Ook bij hen is er geen ventilatie van de kruipruimte.

    Heeft injecteren van de muur zin?

    Alvast bedankt voor de reactie.

    Antwoorden ↓

    • Een muffe geur hangt samen schimmelgroei. Dit kan in de ruimte zelf zelf. Maar ook kan de muffe geuren via luchtlekken in de ruimte komen. De bron kan zich bijvoorbeeld in de bodem van de kruipruimte bevinden. Dit laatste komt heel vaak voor.

      Meer ventilatie van de kruipruimte zal ervoor zorgen dat muffe geur in de kruipruimte afgevoerd wordt en tevens verdunt wordt. Dit zal ook zorgen voor een verlaging van de luchtvochtigheid in de kruipruimte. Toen deze afgesloten was, was de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte tegen de honderd procent.

      Luchtstromen in de kruipruimte zijn moeilijk te voorspellen en kunnen bij andere weersomstandigheden anders zijn. Als er dit jaar geen problemen zijn, betekent dit nog niet automatisch dat volgend jaar er geen geuroverlast zal zijn. Daarom is het advies om toch in de begane grondvloer op kierenjacht te gaan. En niet meer ventilatieroosters te plaatsen. Meer ventilatie in de kruipruimte zorgt namelijk voor onnodig energieverlies zonder dat het de garantie biedt dat ermee de stankoverlast voorbij is.

      Voor mij is onduidelijk hoe U geconstateerd heeft dat de muur dit jaar in de zomer deels droog was. Het is dan ook moeilijk te zeggen waardoor dit komt. Dit is een vraag die eerst beantwoord moet worden voordat iets gezegd kan worden over of injecteren zinvol is.

      Gelet op de leeftijd van de woning is het überhaupt de vraag of zinvol is. De kans is namelijk reëel dat zich in de muur zouten bevinden. Injecteren kan helpen tegen optrekkend vocht maar beslist niet tegen hygroscopisch vochttransport die samenhangen met de aanwezigheid van zouten in de muur.

      Antwoorden ↓

29. Onlangs hebben wij een huis gekocht uit 1978. In het verleden heeft de kruipruimte van dit huis onder water gestaan. Dit zou te maken hebben gehad met wateroverlast van een naastgelegen openbare parkeerplaats. De gemeente heeft daar toen werk van gemaakt. De vorige eigenaar heeft vervolgens de kruipruimte leeggepompt. Deze is echter niet droog maar doet wat ‘blubberig’ aan. Mijn partner wil een bedrijf inschakelen om de vochtigheid te verhelpen omdat deze situatie hem voorkomt als ongezond. Ik vraag mij af of dit echt noodzakelijk is en of het leggen van folie (wat voor folie?) hier goede diensten zou kunnen bewijzen.De vloeren zijn van beton. De kruipruimte is bereikbaar vanuit een kamerkast met daarin een uitneembare houten vloer(-luik).

    Aanvulling:
    Als je vanuit de kamerkast het trappetje richting kruipruimte afgaat zijn er in de kruipruimtemuren aldaar twee openingen van circa 40 bij 50 cm, een richting woonkamer en een richting keuken. De lucht in deze kast is ook wat muf. Kan het zijn dat ik deze openingen moet afsluiten?

    Antwoorden ↓

    • Wat is ongezond?

      Een eventueel gezondheidsrisico ontstaat pas als er sprake is van een blootstelling. En niet eerder. Om dit te voorkomen worden er al veel jaren bij nieuwbouw hoge eisen gesteld aan de luchtdichtheid van de begane grondvloer. Immers als de lucht uit de kruipruimte niet in de woning komt, dan zijn er ook geen gezondheidsrisico’s die samenhangen met de kruipruimte. Anders geformuleerd, de blubber mag gewoon blijven liggen maar zorg wel dat de begane grondvloer luchtdicht is.

      Het advies kan dan ook niet anders zijn dan op de eerste plaats ervoor te zorgen dat alle openingen, scheuren en doorvoeren in de begane grondvloer luchtdicht zijn. Dat geldt natuurlijk ook voor de openingen naar de kruipruimte in de kamerkast.

      Daarnaast adviseer ik altijd om een folie op de bodem van de kruipruimte te leggen. De kosten ervan zijn laag en het geeft wel extra zekerheid. Een bodemafsluiting kan ook gerealiseerd worden middels schelpen of kunststof “chips” e.d. De kosten van deze oplossingen zijn beduidend hoger dan die van een folie.

      Antwoorden ↓

30. Ik heb alles van A tot Z doorgelezen en weet nu precies wat ik moet doen met mijn kruipruimte onder een houten vloer! Ik ga aan de slag met het afdekken van het zand met folie en isolatie van de vloer aan de onderkant met thermische dekens.

    Echter waar ik nog wat extra hulp kan gebruiken, is het luchtdicht maken van de vloer. U heeft het over kierenjacht. Hoe kan ik die in de praktijk het beste uitvoeren? Gezien er een eikenhouten vloer ligt zal ik kieren vanuit de kruipruimte moeten dichten, aan de kant waar vochtwerend plaat licht, zodat het eikenhout zelf voldoende de ruimte behoudt om te werken. Klopt dat? En heeft u nog tips specifiek voor het luchtdicht maken rondom leiding doorvoer, convector putten, luiken, en tegen de muur onder de plinten?

    Antwoorden ↓

    • Een werkbeschrijving van het luchtdicht bevestigen van de thermische dekens valt buiten het bestek van deze website. Hiervoor moet U bij de leverancier of fabrikant zijn.

      Controleer altijd of het product geschikt is om gebruikt te worden in de kruipruimte. Knelpunt is het contact van het isolatiemateriaal met de fundering. Steen- en glaswol zijn, ofschoon ze waterafstotend gemaakt zijn, niet geschikt langdurig contact met de fundering tenzij de fundering echt droog is. Dit geldt ook voor het papier van sommige isolatiedekens.

      Tot slot nog een waarschuwing. Het aanbrengen van de isolatie tussen de balken leidt in veel gevallen tot houtrot. Vaak binnen enkele jaren.

      Antwoorden ↓

31. Vorig jaar april heb ik EPS-korrels laten aanbrengen als bodemisolatie in mijn kruipruimte. De houtenvloer van mijn woning lijkt door het drogere klimaat in de kruipruimte te zijn gekrompen. Tussen de vloer en de plinten is een kier van enkele millimeters ontstaan, waardoor er, m.n. deze winter, enige “bodemgeur” is te ruiken en er tocht is te voelen. Nu ben ik van plan deze kieren te gaan dichten. Is het daarbij ook aan te raden de ventilatieroosters in de buitenmuur, in ieder geval ‘s winters, ook af te sluiten?

    Antwoorden ↓

    • De bodemgeur duidt erop de EPS-korrels geen voldoende luchtdichte bodemafsluiter vormen. Het afsluiten van de kruipruimte is om die reden af te raden. Als de kruipruimte niet meer geventileerd wordt, dan is in dit geval het risico dat het vochtgehalte in de kruipruimte hoger wordt dan voor het behoud van de houtenvloer goed is.

      Een optie kan zijn om de ventilatie van de kruipruimte te verminderen. Als deze aan de krappe kant, dan is dit niet aan te bevelen. Als deze heel ruim is, dan wel.

      Of de ventilatie ruim is, wordt niet alleen bepaald door het aantal kruipruimte ventilatieroosters. De luchtstromen rondom het huis bepalen uiteindelijk of er een luchtstroom door het rooster en vervolgens de kruipruimte ontstaat. Het komt voor dat een kruipruimte met veel roosters veel slechter ventileert dan 1 met slechts 3 roosters. Een advies op afstand is dan ook niet te geven.

      Antwoorden ↓

32. Vorig jaar hebben we in ons 2-1kap woning uit 1970, spouwmuur isolatie laten toepassen. Hiertoe heeft de firma ons geadviseerd om de spouw van buiten helemaal dicht te maken en aan weerszijde een aantal ventilatie openingen te maken, zodat de kruipruimte voldoende wordt geventileerd. Na het lezen van al het voorgaande twijfel ik of die ventilatie wel nodig is, omdat met name bij koud weer we eerder meer moeten stoken dan minder. Althans dat we voelen de kou uit de vloer komen. Is die ventilatie wel nodig? De vloer is van beton en in de kruipruimte ligt zand die redelijk droog is. Wel lopen afvoer en koudwaterleidingen door de kruipruimte. Is het dan ook verstandig om bijv. landbouwfolie op het zand te leggen. Ben benieuwd naar uw reactie

    Antwoorden ↓

    • Ongetwijfeld zal ik de vraag al eens eerder beantwoord hebben.

      Als de begane grondvloer 100 % luchtdicht is, dan is geen ventilatie van de kruipruimte noodzakelijk. Is dit niet het geval, dan is een lichte ventilatie van de kruipruimte niet verkeerd. Hoeveel roosters dat dan moeten zijn, is moeilijk aan te geven. Vroeger waren er hiervoor vuistregels. Maar door de andere luchtstromen rondom het huis als gevolg van een andere wijze van tuininrichting dan vroeger, zijn deze niet goed bruikbaar meer. Een advies op afstand is dan ook niet te geven.

      De ventilatie kan beduidend minder zijn als er op de bodem van de kruipruimte folie ligt.

      Antwoorden ↓

33. We willen binnenkort ons hoekhuis uit 1974 laten isoleren. De spouwmuren zijn 5 cm breed en de vloer waar de kruipruimte (60 cm hoog) onder zit is een zogenaamde kwaaitaalvloer. Het huis is bijna 9 meter lang (zijkant) en 5,5 meter breed (voor- en achterkant) . Aan de voorkant (noordzijde) zitten 3 zwarte ventilatieroosters van 10*4 cm. Twee van de rooster zijn redelijk vrij, eentje is half dicht omdat er een steen van het pad tegenaan ligt. Verder zitten er 2 ventilatieroosters die 1 steen (verticaal) hoog zijn en 3 voegen open hebben staan. Aan de zijkant (westkant) van het huis zitten 3 van deze roosters waarvan er 2 zijn dicht gevoegd. Aan de zuidkant is een aanbouw geplaats en helaas is daar geen rekening gehouden met het plaatsen van ventilatieroosters voor de kruipruimte en daardoor zijn deze daar niet aanwezig.
    We willen de spouwmuur met EPS parels laten isoleren en de onderkant van de kwaaitaalvloer met Knauf Jetspray (minerale wol). De relatieve vochtigheid van de kruipruimte < 20%. Voor de spouw geldt een isolatiedikte van 5 cm. Voor de vloer tussen de boogelementen maximaal 15,5 cm en 5,5 cm op de balken om zo tot een geheel vlakke isolatielaag te komen.

    Ik heb enkele vragen met betrekking tot de ventilatie van de kruipruimte:

    – Worden de stenen roosters met 3 open voegen alleen gebruikt voor spouwventilatie?
    – Is de ventilatie die nu aanwezig is in de kruipruimte afdoende ook na de isolatie van de vloer?

    Alvast bedankt voor de info.

    Antwoorden ↓

    • Uit een relatieve vochtigheid van 20 % in de kruipruimte kunnen geen conclusies getrokken worden als de temperatuur in de kruipruimte er niet bij vermeld is en de buitencondities niet bekend zijn. Daarnaast er een grote meetfout als bij de meting het luik van de kruipruimte open was. Verder is het vochtgehalte in de kruipruimte geen constante. Het reageert op de buitencondities, de mate van ventilatie van de kruipruimte die (sterk) wisselend is en bij een niet geïsoleerd begane grondvloer op het stookgedrag. Niet vermeld is met wat voor meter de vochtmeting gedaan is. Er zijn heel wat onbetrouwbare meters in de markt. Een oordeel of de kruipruimte droog of vochtig is, kan dan ook niet op grond van een (eenmalige) meting getrokken worden.

      Open stootvoegen zijn bedoeld voor de ventilatie van de spouwmuur. En de roosters voor de ventilatie van de kruipruimte. De ventilatie van de spouwmuur moet altijd geheel gescheiden zijn van die van de kruipruimte. Als e.e.a. goed uitgevoerd is, dan is dat ook het geval. De praktijk is vaak anders.

      Zoals al vaker betoogd, zijn de oude vuistregels voor het bepalen van het aantal ventilatieroosters die nodig zijn voor het adequaat ventileren van kruipruimte, niet meer. Het is daarom niet mogelijk om op afstand een oordeel te vellen of de aanwezige ventilatieroosters volstaan. Voor de achtergrond hiervan verwijs ik naar antwoorden van mij op andere vragen.

      Gelet op de keuze voor minerale wol als isolatiemateriaal van de begane grondvloer is het (zeer) wenselijk om aandacht te schenken aan de vochthuishouding in de kruipruimte. Mijn ervaring is namelijk dat minerale wol minder geschikt is isolatiemateriaal als het vochtgehalte in de kruipruimte gemiddeld hoog tot zeer hoog is. De beste methode om het vochtgehalte in de kruipruimte fors te reduceren is het leggen van een folie op de bodem van de kruipruimte. Verwijder wel vooraf al het organisch materiaal van de bodem van de kruipruimte. Of er daarna nog extra ventilatieroosters voor de kruipruimte nodig zijn, is niet op afstand te bepalen.

      Antwoorden ↓

      • Gezien de afnemende isolatie-eigenschappen van glaswol in vochtige omgevingen is het inderdaad nodig om een goed beeld te krijgen van de relatieve vochtigheid. Ik zal vragen of het mogelijk is om enkele nauwkeurige metingen uit te voeren.

        Is er nog zoiets als een ‘ideale’ relatieve luchtvochtigheid van de kruipruimte? En wat houdt ‘…….. vochtgehalte kruipruimte gemiddeld hoog tot zeer hoog is’ ?

        De kwaaitaalvloer zal bij het laagste punt slecht 5,5 cm isolatie bevatten en voor de rest uit de vloer zelf bestaan. Op het hoogste punt van de kwaaitaalvloer zal de isolatielaag 15,5 cm zijn en voor de rest de vloer zelf. Dit lijkt mij op het eerste geval niet de meest ideale manier van isoleren. Is dit de gebruikelijke manier bij een gewelfde vloer en zal het eindresultaat wel leiden naar een waarneembare comfort verbetering en energiebesparing?

        Antwoorden ↓

        • De vochthuishouding in de kruipruimte is zeer complex. Dit heeft te maken met het gegeven dat er een behoorlijke temperatuurgradient is. Zowel in verticale als in horizontale richting. Daarnaast wordt de kruipruimte niet gelijkmatig geventileerd waardoor er verschillen in het vochtgehalte van de lucht ontstaan. Daar bovenop komen nog de seizoensinvloeden. Deze complexiteit maakt het vrijwel onmogelijk om uit vochtmetingen over een beperkte periode conclusies te trekken.

          Een definitie voor de ideale luchtvochtigheid in de kruipruimte is eenvoudig te geven. Dat is namelijk de vochtigheid waarbij er geen schade ontstaat. Problemen ontstaat als het vochtgehalte over een langere periode te hoog is. Als dit gedurende een korte periode (enkele weken tot maanden) het geval is en het materiaal daarna kan drogen, dan hoeft dat geen probleem te zijn. Dit leidt dat er geen harde uitspraken over de ideale luchtvochtigheid gedaan kunnen worden. Behalve te conservatieve dit in de praktijk niet haalbaar is.

          Een isolatiepakket waarvan de dikte varieert, hoeft geen probleem te zijn. Wel is het te raden om hiervan een berekening te maken. Dit moet een zogeheten koudebrugberekening zijn.

          Antwoorden ↓

34. Wij hebben een woning uit 1920 en hebben volgens bronnen door het hoge waterpeil veel last van optrekkend vocht. We hebben dit recent aangepakt door een aantal muren in de woonkamer en de gehele kelder te laten boren/ injecteren. Inmiddels is ook duidelijk dat de balken in de kruipruimte in de woonkamer op een aantal plekken rot zijn. We hebben op advies van een aannemer het idee om de kruipruimte te voorzien van isolatie, 10cm beton, folie met vloerverwarming met een afsmeervloer van 7cm. Hierboven op komt op termijn een houten vloer terug. Vraag: kunnen er opnieuw / andere vochtproblemen ontstaan aangezien ons huis een gemetselde fundering heeft? Is de doorluchting via de spouwmuur-kruipruimte niet van belang bij oude huizen? Daarnaast is de kelder nog steeds niet vochtvrij aangezien vocht vanuit de betonvloer omhoog komt. Alvast dank voor uw reactie.

    Antwoorden ↓

    • Als ik het goed begrijp, is het voorstel om de kruipruimte aan te vullen en daarop een geïsoleerde betonvloer te storten. Bij een hoge grondwaterstand is dit niet de constructie die ik zou aanbevelen. De kruipruimte aanvullen met grond betekent dat de vochtbelasting hoger tegen de fundering komt. Meestal is dit hoger dan het niveau van de geïnjecteerde laag. Het gevolg is dat er opnieuw optrekkend vocht kan ontstaan die leidt tot schade.

      Daar de betonvloer vrijgehouden wordt van de fundering, ontstaat er een naad tussen de vloer en het metselwerk. Door deze naad trekt vocht naar boven. Als hiermee bij de detaillering geen rekening gehouden wordt, dan ontstaat er schade aan het stucwerk. Dit wordt dan zichtbaar boven de plint. Dit wordt vaak bestempeld als optrekkend vocht maar de oorzaak is echter een luchtlek (de naad tussen beton en metselwerk).

      Een in mijn ogen veel betere oplossing is een zogeheten renovatievloer. Er zijn hiervoor geheel droge systemen als ook meer conventionele met een gestorte druklaag. Kenmerkend voor de systemen is dat de kruipruimte dan in stand blijft. Deze oplossingen dragen dan ook niet het risico in zich dat er opnieuw optrekkend vocht ontstaat ondanks de geïnjecteerd laag in de fundering. Om de vochtbelasting te verminderen en de droging van de fundering te verbeteren is het advies om een folie op de bodem te leggen.

      Een punt van aandacht is dat de ventilatie van de kruipruimte volledig gescheiden moet zijn van die van de spouwmuur. In het verleden werd hier tegen regelmatig gezondigd. Ook bij de renovatie ventilatiekokers gaat het niet altijd goed. Vaak wordt nagelaten om in de kruipruimte aan de binnenzijde de aansluiting van de koker met de fundering luchtdicht te maken. Als dit niet gedaan wordt, dan is toch sprake van een open verbinding tussen kruipruimte en de spouw van de gevel.

      Antwoorden ↓

35. In ons huis van 1953 ligt een niet ge-isoleerde houten begane grond vloer.
    De bodem van de kruipruimte is over het gehele oppervlak bedekt met stampbeton.
    Het is er goed droog.
    De ventilatie geschied door een gat in het binnenblad naar de spouw.
    De bovenzijde van de spouw is dicht gemaakt i.v.m. leefbestemming van de zolder.
    Dat gat wil ik dichtmaken en renovatiekokers plaatsen voor ventilatie van de kruipruimte.
    Ik wil tussen de balken isoleren met glaswolplaten 140 mm dik.(ook dikte balklaag)
    Is het verstandig om ook nog plastic folie op het stampbeton te leggen?
    Is dit een juiste werkwijze?

    Antwoorden ↓

    • Wat goed droog is, is een discussie waard. Ik kan U verzekeren dat in een droge kruipruimte in het voorjaar tijdens een plotselinge hittegolf de druppels aan de vloerbalken kunnen hangen. Overigens geen probleem om dit slechts gedurende een zeer korte periode optreedt. Maar dit ter zijde.

      Isoleren tussen de houten balken is niet zonder meer een goede oplossing. De isolatiewaarde van hout is veel lager dan die van glaswol. De houten balken gaan in deze opbouw fungeren als koudebruggen waardoor de effectiviteit van de aangebracht glaswol-isolatie beduidend minder wordt. Tevens kan bij deze constructie de vochtbelasting aan de onderzijde van de houten balken zo hoog worden dat hierdoor schade ontstaat. Of dit werkelijk optreedt, kan uitsluitend op basis van de thermische berekening bepaald worden.

      Voor het veilig verwerken van glaswol staan op http://www.mineralewol.net nuttige tips.

      Het is een goed idee om ervoor te zorgen dat er geen open verbinding tussen de kruipruimte en de spouw meer is. Een aandachtspunt is wel de aansluiting van de ventilatiekoker met de fundering. Deze moet aan de zijde van de kruipruimte luchtdicht zijn. Dit wordt vaak over het hoofd gezien.

      Antwoorden ↓

36. Ik heb een tussenwoning uit ca. 1930 van steen en wil de houten vloer begane grond (met parket) en de spouwmuren (laten) isoleren.
    De woning staat op zandgrond (Heuvelrug), het zand in de kruipruimte voelt droog aan net zoals de vloer en fundering, de hoogte van de kruipruimte is ca 80 cm onder de balklaag
    De luchtcirculatie in de kruipruimte lijkt goed maar de ventilatiegaten (opstaande stenen in het metselwerk) zijn tevens voor de ventilatie in de spouwmuren, die moet ik dus gaan scheiden van elkaar.
    Uit uw adviezen blijkt dat het aanbrengen van folie op de vloer zonder meer moet gebeuren maar hoe isoleren van vloer en muren?
    Vloerisolatie:
    Ik heb maatregelen steeds vooruit geschoven omdat ik bang ben dat ik met het isoleren vochtproblemen etc. op roep.
    Om de houten vloer te isoleren worden in de markt verschillende oplossingen aangeprezen zoals Tempex, Steenwol, Glaswol, Thermische deken en Tonzon luchtkussens (purschuim is volgens u geen optie vanwege opsluitend vocht in het hout)
    Echter met het geheel of gedeeltelijk (tussen de balken) bekleden van het hout met isolatiemateriaal vervalt de luchtcirculatie bij het hout en kan het hout dus gaan rotten zoals u zelf ook al schrijft in uw reactie op 6 januari 2018.
    “Tot slot nog een waarschuwing. Het aanbrengen van de isolatie tussen de balken leidt in veel gevallen tot houtrot. Vaak binnen enkele jaren.”
    Vraag: Hoe kan dat voorkomen worden en welk methode is de beste oplossing (materiaalkeuze dikte e.d. en aanbrengen daarvan tussen de balken of onder de balken door) ?
    Muurisolatie:
    En een kennis van mij heeft – een tiental jaren geleden – de spouw laten isoleren met als gevolg grote vochtproblemen (doorslag e.d.) en kon deze maatregel niet meer terugdraaien.
    Ook hier zijn veel producten op de markt maar kunt u mij adviseren over een juiste keuze van materiaal en methode ?

    Antwoorden ↓

    • Bij oude woningen met gemetselde funderingen is het altijd oppassen met het isoleren van de begane grondvloer. In een gemetselde fundering is er altijd sprake van capillair vochttransport. Of dit veel of weinig is, kan niet op afstand beoordeeld worden en ook niet op grond van het vochtgehalte van de bodem in de kruipruimte. Zolang de droging in de richting van de kruipruimte voldoende is, hoeft dit niet tot vochtproblemen (optrekkend vocht) in de woning te leiden tenzij er sprake is van een zoutbelasting. De zoutbelasting kan de droging van het metselwerk ernstig belemmeren waardoor het optrekkend vocht steeds hoger komt.

      Door het isoleren van de begane grondvloer verandert de droging van de fundering. Deels door de lagere temperaturen in de kruipruimte en deels doordat de isolatie een gedeelte van de fundering “afschermt” waardoor daar geen of minder droging plaats vindt. De gewijzigde vochthuishouding in de fundering kan leiden tot een te hoge vochtbelasting van de balkkoppen die in de fundering opgelegd zijn. Tenzij er bij de bouw al voorzieningen getroffen zijn om dit te voorkomen. Ook hier geldt dat op afstand niet bepaald kan worden of dit hier daadwerkelijk speelt.

      Dat het onverstandig is om een houten begane grond te isoleren kan ook niet gesteld worden. Per geval zal wel bekeken moeten worden wat er mogelijk is en wat de risico’s zijn. Daarbij de kanttekening dat alleen tussen de balken zelden of nooit een goede oplossing is.

      Het na-isoleren van de spouw van de gevel hoeft niet tot problemen te leiden. Risicofactoren zijn de regenabsorptie van de gevel en regendoorslag. Op afstand kan niet bepaald worden of dat in deze situatie het geval is. Beide kunnen wel leiden tot een hoge vochtbelasting voor het isolatiemateriaal. Minerale wol is hier gevoelig voor en dat kan leiden tot schade. Kunststoffen kennen dat probleem niet. Een aandachtspunt voor na-isolatie van de spouw is dat deze “schoon” moet zijn. Er mogen geen vochtbruggen inzitten.

      PUR als isolatiemateriaal zou ik persoonlijk overigens niet aanraden. Sporadisch gaat er weleens iets fout bij het verwerken ervan. Dan verlopen de chemische reacties niet zoals gedacht. De problemen die daarna ontstaan, zijn dan niet niet of bijna niet meer op te lossen.

      Antwoorden ↓

      • Graag reageer ik op je reactie aan Dennis de Lange t.a.v. het isoleren van zijn houten vloer.
        Optrekkend vocht vanuit de fundering lijkt me geen risico, aangezien de opstaande muur 80 cm boven is (hoogte kruipruimte).
        De grond is bovendien droog (zandgrond en laag grondwaterpeil).
        Als hij steenwolplaat tussen de balken aanbrengt zullen de balken aan de onderzijde weliswaar kouder worden waardoor er eerder condensatie kan optreden, maar zowel hout als steenwol ventileren voldoende om eventuele condensatie niet fataal te laten zijn.
        Bovendien zal die condensatie op jaarbasis slechts incidenteel zijn.
        De balkkoppen in de gevel zullen in temperatuur niet erg veranderen, aangezien daar niets wijzigt.
        Uiteraard is het zeer belangrijk dat de kruipruimte goed geventileerd is.

        Antwoorden ↓

        • Volgens mij heb ik zeer genuanceerd geschreven over het risico optrekkend vocht in de beschreven situatie:

          “Of dit veel of weinig is, kan niet op afstand beoordeeld worden en ook niet op grond van het vochtgehalte van de bodem in de kruipruimte. Zolang de droging in de richting van de kruipruimte voldoende is, hoeft dit niet tot vochtproblemen (optrekkend vocht) in de woning te leiden tenzij er sprake is van een zoutbelasting. De zoutbelasting kan de droging van het metselwerk ernstig belemmeren waardoor het optrekkend vocht steeds hoger komt.”

          Mocht de stelling zijn dat er zonder een hoge grondwaterstand er geen optrekkend vocht optreedt, dan verwijs ik graag naar de publicatie van “Optrekkend vocht” van SBR. Sinds enige tijd voor een klein bedrag weer te koop.

          Het isoleren tussen en onder houten balken is uitvoerig aan bod gekomen in de publicatie “Problemen met kruipruimten”, een uitgave in de reeks “Blauwdruk” uitgegeven door de Gasunie. Deze publicatie is gebaseerd op onderzoek van TNO. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de situatie in de zomer m.b.t. vochtbelasting van de houten balken ongunstiger is dan in de winter. Maar bovenal dat e.e.a. afhangt van de vochtbelasting in de kruipruimte. Het is dus met reden waarom ik kritisch ben t.a.v. het isoleren van de houten vloeren. Ik heb er wel de volgende nuancering in mijn stuk opgenomen:

          “Dat het onverstandig is om een houten begane grond te isoleren kan ook niet gesteld worden. Per geval zal wel bekeken moeten worden wat er mogelijk is en wat de risico’s zijn. Daarbij de kanttekening dat alleen tussen de balken zelden of nooit een goede oplossing is.” De laatste uitspraak is gebaseerd op schadegevallen.

          Door het isoleren van de begane grondvloer veranderen de warmtestromen. De kruipruimte wordt in het stookseizoen minder opgewarmd en dus kouder. Hoeveel dat is, hangt af van de situatie. Dit heeft gevolgen voor de warmtestromen die door de fundering onder de gevel gaan. Aan de binnenzijde van de fundering zal de temperatuur dalen. De stelling dat voor de balkkoppen in de gevel niets verandert, kan niet door mij onderschreven worden. Zal van geval tot geval beoordeeld moeten worden.

          Mijn reactie teruglezend, kwam ik wel tot de slotsom dat ik vergeten ben om mijn standaard advies toe te voegen: leg een folie op de bodem van de kruipruimte om de vochtbelasting (zeer) fors te verminderen.

          Antwoorden ↓

37. Wat een enorme hoeveelheid informatie. En toch heb ik er nog een vraag aan toe te voegen. Ik woon in een jaren 30 huis. Hout op de vloer op houten balken. Na de voordeur is een klein halletje, afgesloten met een tochtdeur. Dat halletje is niet verwarmd. Het is er behoorlijk koud. Direct na de voordeur is een luik naar de kruipruimte. Toen we het huis kochten bleek de vloerbalk verrot zo bleek bij de bouwkundige keuring. Vervangen en een extra ventilatie-gat zou de oplossing zijn. Nu echter 2 jaar verder blijkt dat de aanpalende balken ook rot zijn. Het luik en de vloerdelen eromheen zijn nat en zitten vol schimmel. Er loopt ook een ijzeren buis (gas?) die verroest is. De ‘expert’ die kwam adviseerde de hele ondervloer te verwijderen. Al lezend ben ik iets wijzer geworden. Vooral de tip om eerste de oorzaak aan te pakken, lijkt me erg zinvol.
    De rest van de houten vloer (onder de woonkamer etc) is droog. Deze heb ik met alleen steenwol geïsoleerd. Het is er voor mijn gevoel ook warmer dan in en onder het halletje. Die is ook nog kurkdroog (het is hier zandgrond). Ik vermoed sterk dat de vloer van het halletje het koudste punt is (naast de gasbuis en waterleiding) en dat hier al het vocht van de gehele kruipruimte condenseert. Is dat mogelijk? En wat is dan een oplossing? Gezien de al vele heel diverse oplossingen die Jan en alleman me gaf, heb ik behoefte aan een plan van aanpak. Is dat een (betaalde) dienst/service die je biedt? Want eigenlijk heb ik hier voor het eerst het gevoel met een echt objectief deskundige van doen te hebben.
    (zelf wil ik het zo aanpakken:
    schimmel laten testen (welke soort is het).
    Rot en aangetast hout laten verwijderen.
    Alles goed drogen (maar hoe dan)
    Eventueel anti-schimmel behandeling
    Gasleiding laten controleren / vervangen
    Ventilatie bij voordeur wel/niet dichten
    Verwarming in halletje laten aanleggen
    Wel/Niet vijverfolie op de grond
    Idem met de buitenmuur
    Nieuwe balken
    Vloerluik en vloerdelen (watervast verlijmd multiplex)
    dampremmende laag aan onderkant
    isoleren (maar hoe/waarmee)

    Van belang nog wel misschien: in het halletje ligt een kokosmat met kunststof onderkant die alles afsluit. Is dat wel een goed idee (krijg je dan niet een dampremmende laag aan de onderkant en een dampwerende laag aan de bovenkant)

    Antwoorden ↓

    • Schade door houtrot is geen uitzondering bij oudere vloeren. In zekere zin is het dus normaal. Vaak maar lang niet altijd is het vervangen van het aangetaste hout voldoende om er weer jaren tegen te kunnen. Zonder de oorzaak van de aantasting te kennen is het als spelen met vuur zonder kennis. Je kunt onverwacht je vingers branden. Ik kan het dan ook niemand adviseren.

      Houtaantasting is altijd het gevolg van vocht. Vocht speelt ook een cruciale rol bij de groei van oppervlakte schimmels en zwamgroei. Maatregelen zouden er dan ook op gericht moeten zijn om de vochtbelasting in de kruipruimte zover te reduceren dat er geen houtrot ontstaan en/of schimmels/zwammen gaan groeien. Dit zou dan ook primair moeten staan in het plan van aanpak.

      Antwoorden ↓

38. Beste heer Snepvangers, wat fijn dat ik nu echt adequate informatie vind van u over het wel of niet ventileren van kruipruimtes. Wat een zoektocht soms om passende antwoorden te vinden…Wat ik nergens terug kan vinden echter is wat te doen bij overlast van ongedierte, nl zilvervisjes. We zijn net verhuisd naar een huis uit 1991. In de kruipruimte staat permanent een laagje (grond)water. Verder geen ( zichtbare) vochtproblemen, maar wel overal zilvervisjes. Wat is het meest effectieve tegen dit ongedierte? Kieren dichten of de kruipruimte ventileren door bijv. koekoeksgaten? Zeer fijn als u me advies zou kunnen geven. Ik word erg onrustig van die beestjes 😉

    Antwoorden ↓

    • Zilvervisjes kunnen overal in huis gevonden. Niet alleen op de begane grond maar ook op de zolder. Eigenlijk overal in huis waar het warm en vochtig is. Het klimaat in de zomer is zo dat overal huis de gunstige omstandigheden voor de zilvervisjes aanwezig zijn. In slecht geventileerde huis zijn hierbij in het nadeel omdat het in deze huizen gemiddeld een stuk vochtiger is dan in goed geventileerde.

      Maatregelen in de kruipruimte zoals het vergroten van de ventilatie ervan zullen dan ook geen effect hebben op de overlast van de zilvervisjes. Het huis wordt er niet “droger” van tenzij er openingen in de begane grondvloer zitten. In dat geval moeten deze openingen afgedicht worden. Maar ook dan heeft het geen effect op zilvervisjes.

      Er zijn verschillende middelen in de handel om zilvervisjes te bestrijden. Of het hiermee ooit lukt om het hele probleem hiermee voor eens en altijd te verhelpen, betwijfel ik. Vaak heeft een hele wijk in meer of mindere mate last van het zilvervisjes. Een oversteek van ene huis naar het andere is voor de zilvervisjes zo gedaan.

      Een goede start voor het bestrijden van zilvervisjes is overigens de ouderwetse voorjaarsschoonmaak waarbij alles van de kant wordt gehaald. Alle boeken, dozen, lampen, enz. één voor één schoongemaakt worden en nagelopen op de aanwezigheid van zilvervisjes. Dit is ook de ideale gelegenheid om alles na te lopen op naden en kieren waarin de zilvervisjes zich kunnen “verstoppen”. En deze af te dichten. Als daarna een groot aantal zilvervisjesvallen gezet worden, dan is er een redelijke kans dat het probleem onder controle komt. Voorwaarde is wel dat de voorjaarsschoonmaak ieder jaar herhaald wordt.

      Antwoorden ↓

39. Beste heer Sneepvangers,
    hulde voor deze website met heel veel bruikbare info. Echter mijn vraag zit er (natuurlijk) niet bij. Ik ben voornemens om achter mijn huis (1996) een kleine uitbouw te doen van 2.00 M bij 2.00 M. De uitbouw zelf wordt in houtskelet uitgevoerd dus de vloer wordt een lichte broodjesvloer. Dat wordt dus een U-vormige bekisting die aan het bestaande fundament van mijn huis komt. Ik heb vooralsnog geen kruipluik in de uitbouw voorzien. Mijn vraag is dan ook, hoe wenselijk dat is, gelet op het ventilatiegebeuren. Immers op deze manier ontstaat dus een nagenoeg luchtdichte situatie onder die vloer. Nu zou ik alsnog een kruipluik kunnen maken, maar ik zou ook in het bestaande fundament van het huis (dus aan de open kant van de ‘U’) een aantal gaten kunnen boren waardoor een verbinding ontstaat met de bestaande kruipruimte onder mijn huis. De huidige kruipruimte is weliswaar wat vochtig, maar beslist niet nat. Ik moet sowieso een paar gaten door het bestaande fundament boren voor wat leidingwerk naar de aanbouw. Ik hoor graag uw visie op dit vraagstuk.

    Antwoorden ↓

    • Het kritisch element in de constructie t.a.v. eventuele vochtproblemen is de lichte broodjesvloer. Afhankelijk van de dampdichtheid van het isolatiemateriaal en de uitvoering (wel of weinig openstaande naden) kan de dampdichtheid van de hele constructie (isolatie + druklaag van beton) te gering zijn om vochtproblemen te voorkomen. Als de bodem wordt voorzien van een afdichting van beton of van een folie dan nemen de risico’s behoorlijk af.

      Het maken van enkele gaten in de bestaande fundering bij de uitbouw om de kruipruimte wat te ventileren, heeft geen toegevoegde waarde. De stromingsweerstanden zijn zo groot dat de kruipruimteventilatie bijna nooit als zodanig functioneert. Ik zou persoonlijk er in deze situatie voor kiezen om een folie op de bodem van de kruipruimte te leggen. Dit als extra zekerheid om vochtproblemen te voorkomen.

      Wel of geen kruipruimteluik. Persoonlijk heeft het mijn voorkeur. De praktijk wijst echter uit dat de afwezigheid ervan bij uitbouwen geen probleem is.

      Antwoorden ↓

40. Nadat ik de spouwmuren van onze 30-er jaren woning had laten volspuiten met iso=korrels, waarbij ook nieuwe ventilatiepijpen waren aangebracht, bleek dat de onderzijde van de houten vloer kletsnat was. Oplossing, de hele bodem afgedekt met folie. Nu geen vocht meer.

    Antwoorden ↓

41. Beste heer Snepvangers,

    In de kruipruimte van onze woonkamer (benedenwoning uit 1920) hebben wij ruim een jaar geleden een bodemfolie laten aanbrengen en thermokussens tegen de onderkant van de houten vloer. De installateur vertelde mij dat de luchtvochtigheid in de kruipruimte door de bodemfolie tot ca 60% zou dalen. Voor mij van groot belang, want bij een hogere luchtvochtigheid in de kruipruimte ruikt het snel muf in huis en reageer ik astmatisch. Ook uit uw antwoorden op eerdere berichten begrijp ik dat een bodemfolie veel invloed kan hebben op de luchtvochtigheid.

    Helaas merken wij dat ondanks die maatregelen de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte snel stijgt na een regenbuitje snel en blijft dan langere tijd boven de 85% blijft. Ook als de buitenlucht alweer stukken droger is. Ik ben meermaals in de kruipruimte geweest en met het blote oog neem ik geen schimmels waar. De installateur van het folie heeft tot op heden geen goede verklaring kunnen vinden. Wel zijn de funderingsmuren en balken volgens zijn metingen zo goed als droog. Alleen de twee buiten muren voor en achter zijn iets vochtiger.

    De metingen van de luchtvochtigheid heb ik voor een periode van 8 maanden achtereen gedaan door permanent een hygrometer in de kruipruimte te plaatsen. Ik heb ook een tweede hygrometer van een ander merk geplaatst om te kijken of er grote verschillen waarneembaar zijn tussen de meters, maar dat is niet het geval. De temperatuur in de kruipruimte was ten tijde van de metingen circa 14-16 graden.

    Zelf vermoed ik dat de ventilatie in de kruipruimte onvoldoende is, omdat ik weinig trek voel bij de openingen die in de voor en achtergevel zijn aangebracht. Aan de voorkant zitten 2×6 openingen door verticaal geplaatste bakstenen (als ik het goed begrijp is dit eigenlijk vooral voor de spouw bedoeld). Aan de achterkant zitten 2 roosters.

    Ik hoop dat u me met enkele vragen kunt helpen:
    – Ik wil de ventilatie in de kruipruimte graag verbeteren met behulp van renovatiekokers. Onze woonkamer is circa 5 meter breed en 10 meter lang. Het gaat om een tussenwoning. Als ik de oude norm van 4 cm2 per meter per zijde aanhoud voor een houten vloer, kom ik op 200 cm2 ventilatieoppervlakte per zijde. Diverse installateurs en fabrikanten van renovatiekokers stellen echter dat 2-3 kokers met diameter 5 cm per zijde voldoende moeten zijn. Dat zou op nog geen 60 cm2 per zijde komen. Dat is een groot verschil met de norm. Ik begrijp uit uw eerdere antwoorden dat het lastig te zeggen is hoeveel ventilatie nodig is. Zou u hierover ter plaatse kunnen adviseren? Of zou u een betrouwbare partij weten die dit kan doen?

    – Ik kan zoals gezegd met het blote oog geen schimmel waarnemen in de kruipruimte. Ook in de rest van ons huis zie ik geen duidelijke signalen die op schimmel wijzen, behalve de naar onze mening muffe lucht vanuit de kruipruimte. Zijn er betrouwbare metingen uit te voeren om te achterhalen of er toch schimmel in de kruipruimte zitten die elders in huis niet voorkomen? Kan de schimmel in de kruipruimte ook in de grond onder het bodemfolie zitten? En zo ja, hoe kan ik dit laten onderzoeken? Kunt u zoiets vaststellen of heeft u misschien goede ervaringen met een partij (in regio Den Haag)?

    Bij voorbaat dank!

    Vriendelijke groet,
    Thomas

    Antwoorden ↓

    • Relatieve luchtigheid in de kruipruimte
      Als U verwacht dat met meer ventilatie de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte altijd lager dan 60 % wordt, dan moet ik teleurstellen. Dit kan gewoon weg niet tenzij U een luchtontvochtiger in de kruipruimte zet.

      De relatieve luchtvochtigheid is een functie van het absolute vochtgehalte en de temperatuur. Voor lucht van een bepaalde temperatuur geldt een maximum voor het absolute vochtgehalte dat de lucht kan bevatten. Voor een temperatuur van 0 graden is dat minder dan 5 gr/m3. Bij 20 graden is dat iets meer dan 17 gr/m3. De relatieve luchtvochtigheid wordt berekend door het actuele absolute vochtgehalte te delen door het maximale absolute vochtgehalte bij de actuele temperatuur. Dit wordt dan vervolgens uitgedrukt in een percentage.

      Stel dat het absolute vochtgehalte van de buitenlucht 12 gr/m3 is bij een buitentemperatuur van 22 graden (r.v. = 62 %). De temperatuur in de kruipruimte is bijvoorbeeld 15 graden. Als de lucht van buiten in de kruipruimte komt, dan wordt deze afgekoeld tot 15 graden. De relatieve luchtvochtigheid van deze lucht wordt dan 94 %. Dit is een stijging van 50 % t.o.v. buiten.

      In het voorbeeld is niet meegenomen dat bij een zeer beperkte ventilatie de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte vertraagd reageert op de buitencondities. Het vergroten van het ventilatievoud zorgt ervoor dat de temperatuur en de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte sneller zullen reageren op de buitencondities.

      Opgemerkt wordt dat met een folie op de bodem van de kruipruimte in het algemeen de vochtproductie in de kruipruimte buiten beschouwing gelaten kan worden.

      In de regio Den Haag ligt het langjarig gemiddelde van de luchtvochtigheid van de buitenlucht in de zomerperiode tussen 78 en 80 %. Als de temperatuur in de kruipruimte lager is dan die van de buitenlucht (hetgeen normaal is) dan zal de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte hoger dan buiten. Als er maximaal geventileerd wordt, dan zal de temperatuur in de kruipruimte stijgen. Evenwel zal hierdoor de relatieve luchtvochtigheid in de zomermaanden niet dalen onder de 78 %.

      In de winterperiode is de situatie omgekeerd. In een zeer beperkt geventileerde kruipruimte is de temperatuur 10 à 15 graden. De langjarig gemiddelde voor de buitentemperatuur ligt in de winterperiode tussen 4 en 6 graden. De relatieve luchtvochtigheid zal in de kruipruimte beduidend lager zijn dan buiten maar gemiddelde toch nog zo’n 60 % bedragen. Het vergroten van de ventilatie van de kruipruimte heeft in de winterperiode tot gevolg dat door de daling van de temperatuur de relatieve luchtvochtigheid zal stijgen. Bovendien zal door het afkoelen van de kruipruimte het energieverlies toenemen.

      Al met al moet gesteld worden dat een relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte onder 60 % weliswaar kan voorkomen maar dat de gemiddelde luchtvochtigheid daar beduidend boven zal liggen.

      De eerste conclusie kan niet anders zijn dat uw installateur iets beloofd heeft dat niet waar gemaakt kan worden. Waarschijnlijk is zijn uitspraak gebaseerd op een gebrek aan kennis. Hij is hierin helaas geen uitzondering.

      De volgende conclusie is dat het vergroten van de kruipruimte ventilatie zeker niet het gewenste effect, namelijk een structurele verlaging van de luchtvochtigheid, zal hebben.

      Luchtdichtheid begane grondvloer
      Als ik het goed begrijp, komt er toch nog een muffe geur vanuit de kruipruimte in de woning. Na het aanbrengen van de thermokussens zou de luchtdichtheid van de begane grondvloer goed moeten zijn. In de uitvoering vragen de leidingdoorvoeren extra aandacht om deze luchtdicht te krijgen. Als dit niet zorgvuldig is gedaan, dan blijven er luchtlekken. E.e.a. is te controleren middels een zogeheten rookproef. Eén van de leukste proeven om te doen en ik stuur U dan ook graag maar wel op verzoek uwerzijds een voorstel hiervoor.

      Schimmels in de kruipruimte
      Ook met een folie zal de lucht in de kruipruimte meestal niet fris ruiken. Dit hoeft geen probleem te zijn mits de luchtdichtheid van de begane grondvloer goed is.

      Natuurlijk kunnen de schimmelsporen gemeten worden. Dat geldt ook voor de vluchtige stoffen die de schimmels uitscheiden. Het moeilijke zit hem niet in het meten op zichzelf maar vooral in het beoordelen van de meetresultaten als er geen zichtbare schimmelgroei is. Te vaak moet de conclusie zijn dat de metingen geen uitsluitsel geven over de bron. En ook niet of er sprake is van een normale achtergrondbelasting of van een bijzondere situatie.

      Een betere onderzoeksstrategie is om de ongewenste luchtstromen in beeld te brengen en daarop de maatregelen te baseren. Het zijn deze luchtstromen die waarmee de vluchtige emissies van schimmels verspreidt worden. Mijn advies is dan ook om dit te onderzoeken. Dit kan prima met een rookproef.

      Antwoorden ↓

      • Beste heer Snepvangers,

        Hartelijk dank voor uw snelle en opnieuw zeer heldere antwoord! Ik heb inmiddels de nodige partijen gesproken op het gebied van vochtwering, zwambestrijding en ventilatie. Ik ben bijzonder verbaasd dat geen van hen mij tot nu toe deze logische verklaring heeft kunnen geven. Sterker nog, enkelen wezen mij er zelfs op nog meer maatregelen in de kruipruimte te nemen, zoals het storten van schelpen of speciale chips om de relatieve luchtvochtigheid naar beneden te krijgen.

        Wat meerdere van deze partijen mij ook zeiden is dat bij een langdurige hoge relatieve luchtvochtigheid (>75 – 80%) er een verhoogd risico is op het ontstaan van schimmels in/op houten balken. Uit uw antwoord begrijp ik dat het niet uitzonderlijk is om langdurig zo’n hoge r.v. in de kruipruimte te hebben. Wat is uw mening als het gaat om het ontstaan van schimmels en aantasting van hout bij deze r.v.?

        Als dit inderdaad zo’n groot risico is bij deze r.v. dan zou ik haast denken dat iedereen met een kruipruimte en houten vloer in Nederland zich grote zorgen moet maken. Maar dat lijkt me niet het geval.

        Nogmaals dank en vriendelijke groet,
        Thomas

        Antwoorden ↓

        • Houtrot
          Een hoge relatieve luchtvochtigheid is inderdaad een belangrijke voorwaarde voor het ontstaan van schimmels en zwammen. Maar het is niet de enige. In totaal zijn er zo’n 10 factoren die een rol spelen bij het ontstaan van schimmelgroei. Naast de zuurgraad van het oppervlak en de relatieve luchtvochtigheid aan het oppervlak (kan verschillen van dat in de ruimte) is de beschikbaarheid van “voedsel” een hele belangrijke.

          Op hout kan pas hout aantastende schimmel- en zwamgroei ontstaan als het vochtgehalte van het hout hoger is dan 21 à 22 %. Over het algemeen blijft het vochtgehalte van het hout in de kruipruimte onder 16 à 18 %. Zelfs als het vochtgehalte van het hout hoger dan 21 % is dan betekent dit nog niet dat er direct schimmel- en zwamgroei gaat ontstaan. Het vochtgehalte moet voldoende lang boven de grens van 21 % liggen. Hoe lang dit moet zijn, is afhankelijk van de houtsoort.

          De snelheid van de schimmel- en zwamgroei is afhankelijk van het vochtgehalte van het hout. Pas vanaf een vochtgehalte van 26 % groeien de schimmels en zwammen “snel”. Als het vochtgehalte van het hout lager dan 21 % wordt, dan stopt de groei van de schimmels en zwammen. Ze kunnen dit langere tijd (sommige meer dan 1 jaar) overleven. Zeker op koele plaatsen. De huiszwam is hierbij een vreemde eend in de bijt. Eenmaal aan de groei zorgt deze voor zijn “eigen watervoorziening” om het hout te kunnen verteren.

          Een relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte van 75 à 80 % betekent dus nog niet dat per definitie de houten begane grondvloer onder onze voeten wegrot. En dat is ook de praktijk.

          Oppervlakte schimmelgroei
          Op het oppervlak van de houten balken in de kruipruimte verzamelt zich in de loop van de jaar organisch stof. Bij een relatieve luchtvochtigheid van 75 % en hoger kan hierop schimmelgroei ontstaan. De schimmels die op dit stof groeien tasten over het algemeen het hout niet aan. Deze schimmels hebben het vaak “slecht naar hun zin” vanwege de beperkte beschikbaarheid van voedsel. De kans is dan groot dat ze “hun ongenoegen” kenbaar maken door het verspreiden van hun kenmerkende muffe geur.

          Deze schimmels laten zich meestal eenvoudig met een borstel verwijderen. Eventueel nog nabehandelen met sodawater.
          Een waarschuwing bij het verwijderen van schimmels is op zijn plaats; draag minimaal een goed stofmasker en handschoenen. Bij een zwakke gezondheid of medicijngebruik is het beter om het verwijderen over te laten aan anderen.

          Tot slot
          Het bovenstaande geldt voor in Nederland algemeen voorkomende schimmels en zwammen. Er zijn schimmels en zwammen waarvoor het bovenstaande niet helemaal opgaat. Deze groeien bijvoorbeeld bij een lagere relatieve luchtvochtigheid van 75 %. Bekend is een schimmeltje dat slechts 45 % nodig had. Maar deze groeide wel een hele lekkere ondergrond: een taart.

          Antwoorden ↓

42. Geachte heer Snepvangers,

    In bovenstaande gevallen wordt vaak geadviseerd om folie op de vloer van de kruipruimte te leggen. In ons geval begin ik hierover te twijfelen. We hebben een huis uit 1938 waarin we anderhalve maand geleden de houten vloer BG aan de onderkant hebben laten isoleren met PIF T4 t.b.v. energiebesparing. Er waren geen vochtproblemen in huis, grondwater ligt diep (zeker 3 meter), maar de boden van de kruipruimte (zand) liet wel witte schimmel zien. Mijn verklaring is luchtvochtigheid, het huis staat tussen hoge bomen. Nu blijkt er op de grondfolie in de kruipruimte kleine plasjes water te liggen, ik neem aan condens. Als gevolg hiervan laten de plakstroken van de isolatie zo hier en daar los. De kruipruimte wordt geventileerd door kleine roosters op de hoekpunten van het huis, ik weet niet of dat voldoende is – hierdoor wordt de vochtige lucht van buiten ook naar binnen gebracht natuurlijk. Sinds een week begint het ook te ruiken, een soort van kattepislucht. Ik overweeg om in ieder geval de grondfolie weg te halen (grond is immers droog, lucht niet) en de kruipruimte extra te ventileren. Is dat een goede oplossing? Vast dank voor uw advies.

    Antwoorden ↓

    • De vraag die U stelt, is of de kruipruimte droger wordt als er geen folie op de bodem ligt. Een folie houdt de vochtstroom uit de bodem tegen. Uw gedachte is dat als folie weg is, in uw situatie de richting van de vochtstroom zou omdraaien. M.a.w. onttrekt de bodem zoveel vocht uit de lucht in de kruipruimte dat de lucht in de kruipruimte gedroogd wordt.

      In theorie zal ongeveer de bovenste halve centimeter van de bodem van de kruipruimte wat vocht uit de lucht op kunnen nemen. Het is evenwel een zeer beperkte hoeveelheid. Het is absoluut onvoldoende om de luchtvochtigheid in een zeer licht geventileerde kruipruimte meetbaar te verlagen. Bovendien het is éénmalig. Dit komt omdat het opgenomen vocht niet verder naar dieper in de bodem geleid wordt. Als de lucht in de kruipruimte weer zeer droog is, wordt het eerder opgenomen vocht weer afgegeven aan de lucht.

      In wezen komt het erop neer dat de bodem van de kruipruimte geen luchtonvochtiger is.

      Wat hier waarschijnlijk aan de hand is, is dat de kruipruimte “heerlijk” koel is. Als warme lucht van buiten in de kruipruimte dan kan er condensatie optreden. Met een hoge luchtvochtigheid in de kruipruimte in de zomermaanden moet in een licht geventileerde kruipruimte gewoon rekening gehouden worden. Als de plakstroken in deze omstandigheden loslaten, dan is er sprake van een verkeerde materiaalkeuze.

      Over de kattepislucht valt weg te zeggen, daar de vraagstelling geen aanknopingspunten biedt om een mogelijke oorzaak hieruit op te maken.

      Antwoorden ↓

43. Het comfort in de woonkamer van mijn woning uit 1955 is in de winter niet erg goed. Zo nu en dan is er een duidelijke tochtstroom voelbaar. De houten vloer is voorzien van een damp remmende folie, groene platen en laminaat en aan de onderzijde is een zeer droge kruipruimte met een bodem van stampbeton te vinden. De ruimte is maximaal 33 cm tot aan de balken.
    De beglazing van de woning bestaat uit HR++ glas en de spouwmuren zijn voorzien van isolatie.

    Ik heb reeds meerdere isolatiepartijen over de vloer gehad/gesproken en mag verschillende verhalen aanhoren. Gezien de beperkte ruimte is eigenlijk alleen een vulling van EPS parels of chips mogelijk. Ook heb ik al een behoorlijke studie op het internet gemaakt en lees daar 0 resultaat tot uitstekend resultaat.
    Gaat het vullen tot aan ongeveer de onderkant balken (30cm parels) mij het gewenste comfort opleveren en de koude tochtstroom wegnemen?

    Antwoorden ↓

    • De luchtdruk in de kruipruimte is in de regel iets hoger dan die in de woning. Dit drukverschil kan zorgen voor een luchtstroom door openingen in de begane grondvloer. Een dergelijke luchtstroom kan leiden tot tochtverschijnselen. Bij houten begane grondvloer komen vaak openingen voor bij de aansluiting van de vloer met de muur. Vaak verstopt onder de plint. In dit geval is het zeker aan te raden om e.e.a. op openingen te controleren en zo nodig af te dichten.

      Of isolatie op de bodem van de kruipruimte dat brengt wat er van verwacht mag worden, hangt af van het ontbreken van luchtstromen tussen de isolatie en de begane grondvloer. Kruipruimteventilatie kan er voorzorgen afhankelijk van de wind dat er (sterke) luchtstromen in de kruipruimte ontstaan. En bovendien voert de kruipruimteventilatie in de winter koude lucht toe. Als er openingen in de begane grondvloer zitten, zullen deze luchtstromen sterker zijn dan bij een luchtdichte begane grondvloer. Hierdoor kan de kruipruimteventilatie ervoor zorgen dat er in de woning niets te merken valt van de isolatie op de bodem van de kruipruimte.

      Of het verstandig is om de kruipruimte niet te ventileren is moeilijk in te schatten. Dit hangt af van de relatieve luchtvochtigheid bij de houten balken. Hierbij spelen het vochttransport door isolatie en de temperatuur bij de balken een grote rol. De temperatuur in de kruipruimte wordt beïnvloed niet alleen door de isolatie op de bodem van de kruipruimte maar ook door de isolatiewaarde van de begane grondvloer en de vloerbedekking, de ventilatie van de kruipruimte en de temperatuur in de woning. Al met al is het moeilijk om in te schatten hoe groot de risico’s op het ontstaan van houtrot zijn als de kruipruimteventilatie dichtgezet wordt.

      Als de fundering van de woning gemetseld is, dan is het aanbrengen van een isolatielaag op de bodem van de kruipruimte niet zonder risico. Dit heeft te maken op trekkend vocht en de droging van de fundering. Als de droging verhinderd wordt door de isolatielaag dan zal het optrekkend vocht hoger komen. En vormt hierdoor mogelijk een risico van de balkkoppen.

      Antwoorden ↓

44. Geachte heer Snepvangers, met grote belangstelling en onder de indruk van uw kennis heb ik de u voorgelegde vragen en antwoorden gelezen. Dat deed ik omdat ik een antwoord zocht op een dpecifieke vraag. Ik denk echter dat een vergelijkbaar geval u nog niet is voorgelegd.
    Ons huis met bouwjaar 2006 is, naar ik aanneem, volgens het bouwbesluit gerealiseerd. Al jaren bemerk ik dat een ruimte (kantoor) op de begane grond kouder is en sneller afkoelt dan de rest van de vertrekken. In de woonkamer blijft de vloer de hele dag 20-22 gr C. In het kantoor is dit echter maar 17 graden. Ook is de temperatuurval snachts in de woonkamer gering terwijl in het kantoor de temperatuur binnen uren van 22 naar 15 graden daalt.
    Uitgaande van de veronderstelling dat de muren gelijkwaardig geisoleerd zijn, kan ik alleen uitgaan van een verschil in de vloer. Vanaf de tekening blijkt dat de kruipruimte bestaat uit ‘compartimenten’. Onder het kantoor bevindt zich een afgesloten ruimte dat niet toegankelijk is. Door onder de funderingsbalk door te graven, zou toegang verschaft kunnen worden. Ik zag dat de funderingsbalken nat zijn van condens. De kruipruimte is niet geventileerd. De vloeren zijn geisoleerde elementen met polystyreen aan de onderzijde.
    Ik ben van plan om een ruimte te maken onder de funderingsbalk door zodat de nu afgescheiden ruimte een geheel gaat vormen met het deel onder de warme woonkamer.
    Zou u me kunnen laten weten of dit een goede benadering is, of dit voldoende is of dat u wellicht een andere oorzaak ziet van het grote verschil. Ik verneem het grasg!

    Antwoorden ↓

    • Jammer genoeg is niet aangegeven hoe de temperaturen gemeten zijn. Als de genoemde temperaturen oppervlaktetemperaturen zijn, dan zijn deze waarschijnlijk gemeten met een infra-rood thermometer. Deze meetmethode is snel. Een probleem is dat deze methode heel gevoelig is voor de gestelde emissiewaarde. Deze is niet voor alle materialen gelijk. Met meetfouten van 2 à 3 graden bij kamertemperatuur en soms meer moet dan ook rekening gehouden worden. Verschillende vloerafwerkingen vergeleken is daarom niet zonder risico.

      In het kantoor daalt de oppervlaktetemperatuur van de vloer snel. Aangegeven wordt dat dit zou komen door warmteverlies van de vloer aan de onderzijde. De vloer heeft een redelijk thermisch massa en bovendien is deze aan de onderzijde geïsoleerd. Kan een steenachtige vloer zo snel zijn warmte kwijt in de richting van de kruipruimte. Dit is heel onwaarschijnlijk:

      Bouwjaar 2006 en een ongeïsoleerde vloer is iets wat zeer onwaarschijnlijk is. Tenzij het kantoor oorspronkelijk een onbenoemde ruimte buiten de thermische schil was. Alleen in het dit specifieke geval behoeft de vloer niet geïsoleerd te zijn.
      Nu zijn de eisen voor een kantoor anders dan voor een woning. Binnen 1 pand is het overigens onwaarschijnlijk dat er verschillende vloertypen toegepast zijn. Voor een aannemer is daar niet veel winst te halen tenzij we praten over een kantoor met een flinke oppervlakte.
      De thermisch massa van een constructie bepaalt hoe snel een constructie afkoelt. Steenachtige constructies koelen daarom maar langzaam af. Bij een aan de onderzijde geïsoleerde vloer (zie ook het volgende punt) zal dit vooral naar de bovenzijde zijn. Het is daarom zeer onwaarschijnlijk dat de vloerconstructie de oorzaak van de afkoeling is.
      De vloeren zijn voorzien van een isolatie van polystyreen. En dat is niet zonder reden. Polystyreen is namelijk ongevoelig voor vocht. Je kunt er rustig beton op storten zonder dat het aangetast wordt. Ook wordt de isolatiewaarde ervan nauwelijks aangetast door vocht. Het vochtgehalte in de kruipruimte heeft dan ook praktisch gezien geen invloed op isolatiewaarde.
      In een ongeventileerde kruipruimte zijn de temperaturen met name in de winter een stuk hoger dan in een geventileerde kruipruimte. Dit betekent dat het temperatuurverschil over de vloer minder dan zo’n 10 graden is. Hoe kleiner het temperatuurverschil hoe geringer het warmteverlies zal zijn. En dus ook de afkoeling.

      Al met al zijn er weinig redenen om aan te nemen dat vloer de oorzaak is van de afkoeling van de ruimte. Wat vaak onderschat wordt, is de invloed van de luchttemperatuur op de oppervlaktetemperatuur. Bij een project van mij was de zeer massieve vloerconstructie (dikte ongeveer 0,5 m) na een week stoken de oppervlaktetemperatuur zo’n 4 graden hoger. Op een koude ochtend gingen de entreedeuren wijd open. Binnen een half uur was de oppervlaktetemperatuur van de vloer zo’n 4 graden gedaald terwijl er nog steeds volop gestookt werd. Oorzaak in dit geval de koude lucht van buiten en vanwege de zeer grote thermische massa niet de vloer.

      Ik haal dit voorbeeld aan om aan te geven dat bij snelle temperatuurdalingen primair gezocht moet worden naar luchtlekkages. Niet alleen in de vloerconstructie maar ook in de gevel en als het een uitbouw is in de dakconstructie. Mogelijk dat de ventilatie hierbij ook een rol speelt.

      Het moge duidelijk zijn dat ik op generlei wijze kan onderbouwen dat het maken van een verbinding tussen de beide kruipruimte de problemen zal oplossen. Bovendien is het ook nog zo dat de luchtstroming tussen de beide kruipruimte zo gering zal zijn dat er nauwelijks sprake zal zijn van damptransport en warmtetransport tussen beide.

      Antwoorden ↓

45. Dank voor uw reactie!
    De temperatuur van de vloeren is inderdaad gemeten met een infrarood-thermometer. Op beide vloeren ligt echter een identieke houten vloer(bedekking). Alhoewel de meetmethode wellicht onnauwkeurig is, geeft deze naar mijn idee wel een indicatie van het temperatuurverschil van de vloeren in de verschillende ruimten.

    In het kantoor (25 m2) is een kleine radiator vervangen door een exemplaar met een capaciteit die 2,5 maal zo groot is. In de woonkamer (ca. 60 m2) bevinden zich 3 kleine radiatoren. Het kantoor wordt ca 9 uren per dag verwarmd, de woonkamer ca 6 uren. De regeling geschiedt middels slimme thermostaatkranen. In het kantoor gaat de verwarming zeer vaak ‘aan’.

    De betonvloeren lijken me inderdaad over de gehele woning gelijk. Dat geldt ook voor de muurisolatie en de ramen/beglazing.

    Opgemerkt moet worden dat de onderkant van het polystyreen in de kruipruimte (hal) werkelijk drijfnat is.

    Wellicht dat bovenstaande nog nieuw licht op het vraagstuk werpt?

    Antwoorden ↓

    • De onderzijde van de vloer is werkelijk drijfnat, schrijft U. In een licht geventileerde kruipruimte is dit alleen mogelijk als de lucht van buiten warmer is dan de onderzijde van de vloer. Dit komt gedurende het jaar niet vaak voor.
      Behalve als er slecht of matig geïsoleerde leidingen van de verwarming door de kruipruimte lopen. In licht geventileerde kruipruimten kan de temperatuur in de kruipruimte hoger worden dan die in de bovenliggende ruimte. En dan zal er condensatie aan de onderzijde van de vloer ontstaan. Dit kan behoorlijke vormen aannemen. In extreme gevallen is het mogelijk dat de onderzijde van het beton boven de isolatie vochtig wordt. In zeldzame gevallen kan dat leiden tot schade als de betonkwaliteit matig is en bovendien de laagdikte ervan minder dan zo’n 7 cm.

      Overigens zijn cv-leidingen buiten de thermische schil, in dit geval mogelijk in de kruipruimte, niet wat je verwacht van de woning die onder het Bouwbesluit is gebouwd en aan energiebesparingseisen moet voldoen.

      Als er inderdaad cv-leidingen in de kruipruimte onder de vloer van de woonkamer lopen en niet of veel minder onder de vloer van het kantoor, dan zou dit een mogelijke verklaring voor een deel van de verschillen in de afkoeling kunnen zijn. Maar zeker niet helemaal.

      Antwoorden ↓

46. De cv-leidingen liggen (ongeisoleerd) in de dekvloer dus binnen de thermische schil. Ik heb de indruk dat de kruipruimte niet geventileerd wordt. Het vocht zal uit de bodem komen en condenseren tegen de onderzijde van het EPS. Naar mijn weten betekent condensatie tegen de vloer een warmteonttrekking aan de vloer.
    Zou afsluiting van de bodem met een folie naar uw mening een oplossing kunnen bieden in dit vraagstuk?

    Antwoorden ↓

    • Condenseren is het omgekeerde van verdampen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat bij condenseren warmte vrijkomt. Ergo de onderzijde van de vloer koelt hierdoor niet af maar wordt ietsje warmer.

      Het aanbrengen van folie op de bodem van de kruipruimte zorgt ervoor dat er praktisch geen vocht meer uit de bodem kan verdampen. Dit is een maatregel die nooit kwaad kan. En als je het zelf kan uitvoeren dan blijven de kosten zeer beperkt.

      Antwoorden ↓

47. Met interesse een aantal artikelen gelezen. Wellicht kunt u mij adviseren.

    Huis (70 m2) is gebouwd in 1923 (berlage), de muren zijn massief, niet geïsoleerd, de kruipruimte is +/- 50cm hoog.
    Stilstaande lucht is een van de beste isolators heb ik begrepen dat wordt door bijv. ‘Tonzon folie’ aangeprezen, er is een subsidieregeling voor het aanbrengen hiervan. Deze subsidie geldt alleen wanneer de folie onder de vloerbalken is aangebracht, wat naar mijn mening de boel afsluit, daarbij is de folie kwetsbaar.
    De gedachte is met underlayment platen 2440×610 de vloerbalken aan de onderzijde af te sluiten en hiermee een stilstaande luchtlaag te creëren. Wellicht op 10cm van de muren de vloerbalken afsluiten en de ontstane ruimte hiertussen te isoleren met minerale wol, de ventilatie in de voor en achtergevel blijven hier open.
    T.z.t wil ik de fundering buiten tot plinthoogte isoleren met XPS-plaat.

    De vloeren zijn gedeeltelijk open i.v.m. vervangen riool, in de kamer en suite ligt een gelijmde eiken vloer. Het riool was op verschillende plaatsen lek en dicht geslibd, schimmel, gedeeltelijk rotte/beschimmelde vloerdelen en balken dienen vervangen. Dit geeft mij de gelegenheid, vraag is heeft het nut.

    Met vriendelijke groet,

    Richard

    Antwoorden ↓

    • De vochthuishouding in de kruipruimte is complex en moeilijk voorspelbaar. Het is dan ook moeilijk om te voorspellen of underlaymentplaten onder de balken niet door vocht aangetast worden. Er is overigens een probaat middel hiertegen en dat is het leggen van een dampdichte folie op de bodem van de kruipruimte.

      Overigens is het aanbrengen van underlaymentplaten aan de onderzijde van de balken niet voldoende om een stilstaande lucht te krijgen. De “doos” moet geheel luchtdicht gesloten zijn. Als bijvoorbeeld de planken aan de bovenzijde kieren, dan ontstaan er luchtstromen en is het beoogde isolerende effect van de stilstaande lucht geheel verdwenen. Alleen perfectie werkt hier.

      Als er al balken vervangen moeten worden, dan is het m.i. meer dan de moeite waard om een zogeheten renovatievloer te overwegen. Deze zijn vochtongevoelig en hebben een hele hoge isolatiewaarde.

      Antwoorden ↓

48. Beste Kees Snepvangers.

    mijn huis heeft veel weg van bovenstaand verhaal. Ik woon in een rijksmonument, muren massief en niet geisoleerd, mijn vloer is van hout, de kruipruimte ongeveer 50 cm hoog. Maar hier en daar behoorlijk vol gestort met puin, wat ik er zeker niet 1,2,3 uitkrijg. de kruipruimte is niet echt nat, maar het zand valt niet met korrels uitelkaar. Het voelt niet echt vochtig aan. De kruipruimte wordt geventileerd en de kamervloer (parket) is vaak wel koud (fris). Mijn keldermuren zijn wel behoorlijk vochtig (vochtdooslag ,optrekkend vocht? niet helemaal zeker) en daar wil ik wat aan laten doen (door Kriztal.nl) en tegelijk mijn kruipruimte isoleren (zelf). ik heb nu geen last van vochtige of natte balken. Voor de kruipruimte kijk ik naar de spullen van TonZon. een dampdichte bodemfolie en dan evt de Tonzon folie tussen de balken. Ik blijf toch nog een beetje huiverig voor vocht problemen bij de vloer. Of Is het nu dat als je die bodemfolie gebruikt je daar geen angst hoeft te hebben voor.
    eerst wou ik mijn kelder en kruipruimte verbinden. Weliswaar voor het gemak ipv de entree via de kast, die altijd vol staat,
    maar begrijp dat ik dat beter niet kan doen….

    -De bodemfolie klinkt eigenlijk als altijd goed?
    -dan evt de tonzon folie ? of is er een beter alternatief?
    -kent u de werking van de Kriztal produkten

    vriendelijke groet RIk

    Antwoorden ↓

    • Wat doet een folie op de bodem? Een folie op de bodem zorgt ervoor dat er geen vocht meer kan verdampen uit de bodem. Hierdoor is er geen vochtproductie meer in de kruipruimte. Hierdoor wordt de waterdampspanning in een licht geventileerde kruipruimte praktisch hetzelfde als buiten. Daar de temperatuur in de kruipruimte in de winter hoger is dan buiten dan is de relatieve luchtvochtigheid (een functie van dampspanning en temperatuur) in de kruipruimte lager dan buiten. In de zomer is dat soms omgekeerd. Al met al is de relatieve luchtvochtigheid in een kruipruimte met een folie op de bodem gemiddeld beduidend lager dan in een kruipruimte zonder. Dit is beter voor de houten balken. Een klein bijkomend voordeel is dat de droging van de fundering iets beter wordt waardoor het optrekkend vocht wat minder hoog komt.

      Als je een folie op de bodem ligt, dan moet je er wel voorzorgen dat al het organisch materiaal zoals hout verwijderd is. De redenen is dat je moet voorkomen dat de huiszwam onder het folie gaat groeien. Ook moet je het folie niet hoog tegen een gemetselde fundering vastmaken. Als je dat doet, vermindert hierdoor de droging van de gemetselde fundering waardoor het optrekkend vocht hoger komt.

      Een folie op de bodem verandert niets aan de temperatuur van de begane grondvloer. Daarvoor moet je isoleren. Met een folie op de bodem is het meestal verantwoord om tussen de houten balken te isoleren maar er zijn uitzonderingen. Dus vraag altijd om een onderbouwd advies.

      Voor zover ik uit de beschrijving kan opmaken, is Kritzal een product voor het herstel van cementgebonden constructies. In rijksmonumenten zijn heel vaak kalkmortels gebruikt voor zowel het stucwerk als om te metselen. Waarschijnlijk is het daarom niet geschikt om hier te gebruiken.

      Keldermuren zijn vaak vochtig. Dit heeft vaak 2 oorzaken. Keldermuren zijn grondkerend en dat betekent dat er sprake van vochtbelasting aan de buitenzijde. Dit kan leiden tot horizontaal vochttransport door de keldermuur. De andere oorzaak is dat met name in de zomermaanden vochtige warme lucht van buiten tegen de koude keldermuren condenseert. Tegen het laatste is weinig te doen tenzij je ervoor kiest om de kelder zomer en winter te verwarmen. Mijn advies is dan ook niet voor niets om heel goed na te denken voordat je de kelder laat behandelen tegen horizontaal vochttransport. Het andere probleem van zomercondens wordt er namelijk niet door opgelost.

      Antwoorden ↓

      • Dank voor het snelle antwoord.
        Ik kijk de kelder nog even aan eer ik hem laat behandelen er zitten voor nu even teveel haken en ogen aan. Misschine beter van buitenaf. Ik vergat wel te zeggen dat er nogal wat zoutkristal door de muur komt. Misschien toch eerst maar een goed ontvochtigings apparaat gebruiken voor de kelder. Eerst eens kijken wat dat oplevert.

        Voor de kruipruimte lijkt mij de bodemfolie een goed begin.

        grt Rik

        Antwoorden ↓

        • Zoutkristallen op de keldermuur zijn, hoe gek het ook klinkt, nauwelijks schadelijk. Bij kristalliseren zetten de meeste zouten uit. Sommige weinig, andere meer. Het is dit uitzetten dat leidt tot schade tenzij het “buiten” de keldermuur gebeurd.

          Het plaatsen van een ontvochtigingapparaat in de kelder zorgt ervoor dat het verdampingsfront (waar de zoutkristallen gevormd worden) steeds dieper in de muur komt te liggen. Het is daar waar de zoutkristallen uitzetten en druk opbouwen. Is het zoutgehalte laag, dan zijn er geen problemen te verwachten. Is het echter hoog, dan kan schade niet uitgesloten worden. Voordeel van een ontvochtigingsapparaat is wel dat het zoveel warmte produceert dat zomercondens niet gauw zal optreden. Dit is gunstig als je bijvoorbeeld leren schoenen in de kelder opbergt.

          Als er zouten in de muur zitten, moet je goed nadenken waarmee je de kelderwanden gaat afwerken. Mijn ervaring is dat de beste keuze is om de zoutuitbloei te accepteren en deze af en toe weg te borstelen. Dit is wel een moeilijke boodschap heb ik gemerkt.

          Als dat niet acceptabel is dan kun je denken aan saneerpleisters die dampopen zijn als wandafwerking of aan dampdichte pleisters. Beide mogelijkheden kennen hun succesverhalen maar ook hun mislukkingen. Het lastige is dat vaak wel achterhaald kan worden waarom het niet gelukt is. Maar van de succesverhalen lukt dat bijna nooit. Althans niet op een wijze waardoor het mogelijk wordt om te voorspellen of een toepassing in een ander project een succes wordt.

          Antwoorden ↓

          • Poehee het verhaal wordt er niet makkelijker op.. de zoutkristallen wegvegen vind ik geen probleem..maar als ik een ontvochtigingsapparaat neerzet en de kristallen gaan uitzetten in de muur..en ik heb behoorlijk zoutuitslag.. lijkt mij geen goede optie.. heb nog even gekeken in de kelder is t nu 9° en de luchtvochtigheid is 77%.. het is er nooit nat.. maar alles wat van ijzer is gaat roesten en zoutkristallen op de muur..

            Nogmaals dank voor de hulp.
            Vriendelijke groet

          • Gelet op het gemiddelde klimaat in de kelder is een kelder niet geschikt voor de opslag van spullen die vochtgevoelig zijn. IJzer hoort daar ook bij. Roestvorming neemt bij een relatieve vochtigheid van 60 % à 70 % snel toe.

            Vochtgevoelige spullen opslaan in een kelder kan alleen als de kelder zomer en winter goed verwarmd wordt. Praktisch gezien is dit meestal geen optie.

49. Geachte heer Snepvangers,

    Wat goed om bovenstaande bonte uiteenzetting van situaties en adviezen te lezen. Een compliment over de tijd die u stopt in de beantwoording is op zijn plaats. Graag leg ook ik mijn situatie aan u voor.

    Ik heb een twee-onder-een-kap woning uit 1976 met een kwaaitaalvloer(weekendproductie dus zonder rommel uitgehard en zonder noemenswaardige beschadigingen). Onze woonwijk verzakt. De voor- en achtertuin zijn (zo gewichtloos mogelijk) opgehoogd met een 0.5m tempex, vegetatiedoek en een minimale laag straatzand. De funderingsbalk van de 12m lange kopgevel aan de straatzijde ligt voor de helft boven maaiveld. In de kruipruimte zijn de funderingspalen zichtbaar (ca10cm). Het klimaat in de kruipruimte lijkt mij prima. Muf, klam maar niet nat en geen zichtbare condensvorming. De bodem bestaat uit zand en oude witte kleikorrels. Ik ben van plan om binnen een aantal jaar een aanbouw te realiseren aan de achterkant van de woning. Daarbij wil ik de bg-vloer van vloerverwarming voorzien. De vloer voelt koel aan in de winter en zomer. Na heel wat commerciële websites te hebben gelezen lijkt mij een PIR beplating met rozetten bevestigen aan de onderkant van de vloer de meest geschikte oplossing. De al dan niet getande naden zou ik afplakken met aluminiumtape.

    Wat zou uw advies zijn bij mijn situatieschets?
    Kan ik vochtproblemen verwachten vanwege de holtes(kwaaitaal) achter de beplating en de lucht die daar blijft staan?
    Hoe zou u isoleren bij de opleggingen? Strak tegen de funderingsbalk en dan afpur-ren?
    Vloer van onderaf isoleren wel de beste optie?
    Kan een dunne isolatie- of noppenplaat rechtstreeks onder de leidingen van de VV kwaad omdat er dan in theorie aan twee kanten van de bg-vloer geïsoleerd wordt?
    Moet ik na isolatie aanvullend ventileren in de kruipruimte?
    De bodem nog afdekken met folie?
    Zou u een grondkering met PIR platen tegen de funderingsbalk onder de kopgevel (inschuiven straatzand openbare parkeerplaatsen langs huis) in de kruipruimte afraden?

    Alvast dank voor uw reactie.
    Groet

    Antwoorden ↓

    • Niet alleen de keuze van het isolatiemateriaal (vochtongevoelig) voor de kruipruimte is van belang maar minstens zo belangrijk is de verwerkbaarheid ervan. En dan met name hoe komt het isolatiemateriaal in de kruipruimte. Een harde isolatieplaat met een gebruikelijke handelsafmeting van 0,6 m x 1,2 m door het kruipruimteluik zal meer dan een uitdaging zijn. Natuurlijk kun je een gat onder de fundering doorgraven. In dat geval zal het dermate tijdrovend zijn dat je moet afvragen of een harde isolatieplaat wel een verstandige keuze is.

      Aan de kopgevel steekt de funderingsbalk half boven de grond. Als de spouwmuur voldoende geïsoleerd is, dan is er niet direct te verwachten dat er een problematische koudebrug ontstaat als de begane grondvloer aan de onderzijde geïsoleerd wordt. Temeer daar de vloer wordt voorzien van vloerverwarming.

      De vraag is of er vochtproblemen kunnen ontstaan in de ruimte tussen de isolatieplaten aan de onderzijde van de ribben van de kwaaitaalvloer en de holle ruimte onder de boog tussen de ribben. Het isolatiemateriaal is vochtongevoelig en beton is dat ook. Dus aantasting van materialen is uitgesloten.

      Verder geldt dat vochtproblemen alleen ontstaan als de relatieve vochtgehalte hoog is. Het (aller-)grootste deel van het jaar, zeker met vloerverwarming, zal het boven de isolatie warmer zijn dan in de kruipruimte. Zelfs met een open verdieping met de kruipruimte zal er in die periode geen condensatie boven de isolatie plaats vinden. In dit geval is er mogelijk wel een probleemzone en is dat bij de aansluiting van de isolatie bij de gevels en met name bij de kopgevel. Zonder koudebrugberekening is het moeilijk in te schatten of het echt een probleem wordt. Daar de isolatie vochtongevoelig is, kan dit risico m.i. genomen worden.

      In een huis waar het zomers koel blijft en de kruipruimte sterk geventileerd wordt waardoor het in de kruipruimte warmer dan in de woning wordt, kan er bij een open verbinding tussen de kruipruimte en de holle ruimte erboven wel condensatie tegen de onderzijde van de vloer optreden. Beton is vochtongevoelig en verder gaat het vochttransport door het beton zeer traag zodat dit bij vloertype praktisch gezien verwaarloosd kan worden. Daarom is deze condensatie niet problematisch.

      Wie toch vochtproblemen vreest, ik kan het niet genoeg herhalen, legt allereerst een folie op de bodem van de kruipruimte. Hiermee wordt de allerbelangrijkste vochtbron in de kruipruimte weggenomen. Oók als de bodem van de kruipruimte droog lijkt. Overigens is het ook handig bij het aanbrengen van de isolatie.

      Ook dit kan ik niet genoeg herhalen. Bij betonnen begane grondvloer is kruipruimteventilatie helemaal niet nodig. Behalve als er een niet beschermde stalen gasleiding in de kruipruimte loopt. Verder leidt het ventileren van de kruipruimte alleen maar tot extra warmteverlies, dus ….

      Veel van de moderne vloerverwarmingssystemen worden aangelegd in een zwevende dekvloer. Of dit hier een haalbare kaart is, is de vraag. De kwaaitaalvloer moet namelijk geschikt zijn om dit extra gewicht te dragen. Tenzij over de originele bouwtekeningen en de productietekeningen van de vloer beschikt kan worden, is het meestal niet mogelijk om dit goed te beoordelen. Verder heeft een zwevende dekvloer met isolatie eronder al gauw een dikte van 7 cm en meer. Deuren e.d. kunnen daarop aangepast worden. Veel moeilijker is dat bij de onderste trede van de trap. Een (sterk) afwijkende opstaphoogte bij de onderste trede is niet wenselijk. Zeker als je wat slechter ter been bent.

      Een droogsysteem voor de vloerverwarming is waarschijnlijk dan ook een veel betere optie. De isolatiewaarde van dergelijke systemen is zeer beperkt. Als de isolatiewaarde aan de onderzijde van de begane grondvloer voldoende hoog is, dan zijn er geen vochtproblemen te verwachten.

      Antwoorden ↓

50. I.v.m. vochtige kruipruimtes is er gezegd dat er ventilatie roosters moeten komen bij de voordeuren. Wat ik niet snap is hoe ze dat willen doen. Het zijn vier deuren op een rij en het rooster komt dan op de stoep. Nu met hevige regen val lijkt mij dat er dan juist water de kruipruimte in kan lopen. Dat is toch niet de bedoeling?

    Antwoorden ↓

    • Het antwoord zal U zeer bevreemden. Of er water in de kruipruimte via de ventilatieroosters in de kruipruimte stroomt of niet, heeft als de bodem een dikke laag zand is, nauwelijks of geen invloed op het vochtgehalte in de kruipruimte. Dit water zakt namelijk snel in de bodem weg.

      Het is misschien goed om op te merken dat het vochtgehalte van de bodem onder de kruipruimte nauwelijks verschilt van dat bijvoorbeeld in de tuin. Dit komt doordat regenwater niet alleen naar beneden in de bodem inzakt maar zich ook horizontaal verspreidt. Dit komt door de capillaire eigenschappen van de bodem.

      Of kruipruimteventilatierooster onder de voordeur te realiseren is, kan ik niet beoordelen daar ik de opbouw van de constructie niet ken. Ik neem aan dat e.e.a. zo uitgevoerd wordt dat de woning nog steeds met naaldhakken veilig betreden kan worden. Dit is m.i. een redelijk eis die gesteld zou mogen worden.

      Antwoorden ↓

51. Ons huis uit 1988 heeft een matige vloerisolatie. De betonnen vloer bestaat uit betonnen platen met holle ruimten die aan de uiteinden zijn dicht gepurd. De onderzijde is voorzien van ongeveer 5 cm tempex isolatie. De kruipruimte is ongeveer 35-40 cm hoog en erg nat/vochtig. In de winter is het modder met hier en daar kleine plassen. Het huis is wel droog, niet muf en niet vochtig. Wat kan ik doen om de vloertemperatuur wat hoger te krijgen? In de winter is de vloer n.l. erg koud en heb ik het gevoel last te hebben van een zogenaamde ‘koudeval’. Tempex tussen de betonnen draagbalken van de vloerplaten klemmen, met luchtruimten tussen die klemlaag en de vloer erboven? Heeft het zin de vloer af te dekken met vloerfolie/pvc zijl om de verdamping sterk te verlagen of is dat af te raden en waarom dan?

    Antwoorden ↓

    • Hoe droog of nat de kruipruimte ook mag zijn, dit heeft geen enkele invloed op isolatiewaarde van de begane grondvloer tenzij er steenwol of glaswol als isolatiemateriaal aan de onderzijde van de vloer is gebruikt. Dit betekent ook dat de temperatuur van de begane grondvloer niet beïnvloedt wordt door de vochthuishouding in de kruipruimte. Wel door de temperatuur in de kruipruimte.

      Wat hier het probleem is, is het thermisch comfort en nog meer specifiek de stralingsbalans. Ook met kleding aan verliezen we energie (warmte) aan de omgeving in de vorm van stralingswarmte. Hoeveel dat is, hangt af van de oppervlaktetemperaturen van de (directe) omgeving. Deze laatste worden sterk beïnvloed door de warmtegeleiding van het materiaal. Wol is bijvoorbeeld een slechte warmtegeleider. Daarvoor is er weinig warmte nodig om de oppervlaktetemperatuur snel te verhogen. Als het verschil tussen “onze” oppervlaktetemperatuur en dat van de wol kleiner wordt, zullen we minder warmte verliezen in de richting van de wol. Minder energieverlies betekent dat we zelf warmer blijven. En daarmee wordt de kans dat we kou ervaren kleiner.

      Een tegelvloer bijvoorbeeld is een goede warmtegeleider en daardoor stijgt de oppervlaktetemperatuur ervan niet snel. De warmtestroom in de richting van de tegelvloer is dan ook groter dan bij wol. Dit leidt ertoe dat bij een tegelvloer er veel sneller klachten over kou zijn dan bij tapijt.

      De oplossing voor het onvoldoende thermisch comfort kan gezocht worden in het verbeteren van de vloerisolatie en daarmee het verhogen van de oppervlaktetemperatuur. Dit heeft zin m.b.t. het energieverlies. De kans is evenwel klein dat dit voor een voldoende verbetering van het thermisch comfort zodat dit merkbaar is, zorgt. Tenzij er onder de vloer een isolatiepakket aangebracht wordt met een hoge Rc-waarde. Daarbij moet gedacht worden aan een Rc-waard van 6 m2K/W en meer. En zelfs dan zal het met blote voeten op een tegelvloer kou aanvoelen.

      Hoe logisch het verbeteren van de isolatie van de vloer ook is, in de praktijk is tapijt op de vloer in de meeste gevallen een betere oplossing om het thermisch comfort te verbeteren. Voor wie aangewezen is op gladde vloerafwerkingen, zit er eigenlijk in de praktijk niets anders op dan de kleding en schoeisel aan te passen. Of te wel dikker kleden.

      Op de vraag of het zin heeft om de vloer af te dekken met een vloerfolie, kan het antwoord niet anders zijn dan dit totaal geen zin heeft. Wijdverbreid is de mening dat door beton vochttransport plaats vindt. Dit klopt maar ten dele en dan alleen in de eerste periode na het storten van het beton. Bij de productie van beton wordt meer water gebruikt dan voor de verharding ervan nodig is. Dit water zal grotendeels verdampen. Daarna is het vochttransport, zoals onderzoek in Duitsland heeft aangetoond, door goed samengesteld beton zo klein dat dit verwaarloosd mag worden. Een folie op de vloer heeft dan geen enkele zin.

      Antwoorden ↓

      • Dag Kees,
        Dank voor je uitgebreide reactie. Met de afdekfolie bedoel ik de kruipruimte en niet de kamervloer. Daarmee wordt m.i. de kruipruimte droger. Heeft het dan wel zin de bovenzijde van de vloer beter te isoleren (die mogelijkheid is er)?

        Antwoorden ↓

        • Een folie op de bodem van de kruipruimte kan eigenlijk nooit kwaad. Maar is niet nodig behalve bij een houten begane grondvloer.

          Voor het thermisch comfort is allereerst de vloerafwerking van belang. Hoe goed je een vloer ook isoleert, op een tegelvloer blijft het risico op een koude voeten groot.

          Bij het verbeteren van de isolatie moet er rekening mee gehouden met de regel van afnemende meerwaarde ervan. Met 5 cm isolatie aan de onderzijde heeft het nauwelijks zin of aan de bovenzijde 2 à 3 cm isolatie aan te brengen. Is er meer ruimte beschikbaar dan is het advies i.v.m. het thermisch comfort om lage temperatuur vloerverwarming te overwegen.

          Antwoorden ↓

52. Geachte heer Schepvangers,

    Complimenten voor de site en het advies.
    Ik hoop dat u mij ook kunt adviseren.

    Ik woon in een vrijstaand huis uit 1983.
    De woning is staat als het ware op 1 grote betonnen bak.
    Mijn kruipruimte is zeg maar een kelder alleen deze kelder is 80 cm hoog.
    Je ligt dus ook op een betonnen vloer. De kruipruimtevloer is vanaf de onderzijde geheel geïsoleerd.
    De begane grondvloer is een ps-isolatie vloer en geheel geïsoleerd tussen de balkjes.
    Toch heb ik in de winter een hele koude vloer.
    Nu is de kruipruimte door roosters in alle gevels van de woning geventileerd.
    Kan ik alle roosters dichtzetten? De vloeren zijn van beton, het is kurkdroog.

    Ik hoor graag van u,
    Bedankt alvast

    Antwoorden ↓

    • Dat de begane grondvloer zonder vloerverwarming de hele winter koud aanvoelt, is heel normaal. Er is dus niks mis met de vloer. De achtergrond waarom dat zo is, heb ik uitvoerig besproken in het antwoord op de vraag van Bouke de Vos.

      Het “probleem” kan in dit geval een klein beetje verbeterd worden door de kruipruimte niet te ventileren. Met een betonnen vloer is dat mogelijk mits er geen gasleidingen zonder mantelbuis door de kruipruimte lopen. Ik wil er heel nadrukkelijk voor waarschuwen om er niet teveel van te verwachten.

      Antwoorden ↓

53. Dank voor uw nuttige informatie en reeds gegeven tips.
    Graag wil ik u met uw expertise een idee voorleggen die ik overweeg onder onze ongeisoleerde betonnen vloer (woning uit 1978). In de kruipruimte lopen diverse verwarmingsleidingen en de ruimte is niet geventileerd.
    De betonnen vloer zal in de nabije toekomst worden voorzien van vloerverwarming.

    Om de isolatiewaarde van de vloer te verhogen is nu een voorstel door een leverancier gegeven om een meerlaags reflecterende folie met een geclaimde Rd van 3,4 (en volgens ISO 9869 zelfs 14!!), niet onder de betonvloer te hangen, maar direct op de droge aarde in de kruipruimte te leggen.

    De stralingsverliezen van de vloer worden hiermee beperkt. Daarnaast zal de droge lucht die in de kruipruimte ontstaat beter isoleren.
    Echter ondanks dat de kruipruimte nu niet is geventileerd, wordt wel geadviseerd dat alsnog beperkt te gaan doen.

    Dit laatste klinkt echter tegenstrijdig als ik uw adviezen lees, omdat de temperatuur in de kruipruimte daarmee daalt en dus de energieverliezen toenemen. Verder vraag ik mij af wat de koude van de fundering voor invloed zal hebben op de isolatiewaarde, omdat die gewoon zijn kou kan afstralen aan de kruipruimte.

    Als ik kijk naar bijvoorbeeld Tonzon, dan worden deze juist direct onder het beton gehangen. De kruipruimte mag dan geventileerd worden omdat de temperatuurdaling en de fundering daar geen grote invloed heeft op de isolatiewaarden.

    Heeft u ervaring of een mening over deze manier van isoleren en ventileren bij het toepassen van de foliedeken direct op de bodem?

    Antwoorden ↓

    • In een verwarmde kruipruimte is isolatie op de bodem op zich niet verkeerd. Daar er minder warmte weglekt naar de bodem stijgt de temperatuur in de kruipruimte. En daarmee ook de temperatuur van de begane grondvloer.

      Een reflecterend folie werkt optimaal als er boven geen luchtstromen ontstaan. In dit geval is de kans groot dat deze wel gaan ontstaan. Ook zonder kruipruimte ventilatie. Bij de koude funderingsbalken ontstaan er een koudeval waardoor de lucht in de kruipruimte gaat stromen. Het isoleren van de funderingsbalken aan de kruipruimtezijde lost dit op maar mogelijk wel met een prijs. Daarom moet voor het aansluitingsdetail van de fundering met de begane grondvloer een koudebrug berekening gemaakt om dit in te kunnen schatten.

      40 jaar lang heeft de kruipruimte zonder ventilatie niet voor vochtproblemen in de woning geleidt. Mede dankzij de verwarmingsbuizen in de kruipruimte. Op grond waarvan zou het nu wel noodzakelijk zijn? Er zit zelfs een groot nadeel aan het ventileren van deze verwarmde kruipruimte.

      Het wordt door het ventileren een stuk koeler in de kruipruimte dan nu het geval is. Normaal heeft de bodem van de kruipruimte een temperatuur van 10 à 14 graden. Koude lucht van buiten wordt in de winter behalve door de begane grondvloer ook de bodem opgewarmd. Dit laatste wordt praktisch nul als er een folie op de bodem van de kruipruimte wordt gelegd. Dus wordt de temperatuur in de kruipruimte lager dan voorheen. Een koelere kruipruimte betekent automatisch een lagere temperatuur van de begane grondvloer. Zeker omdat dit een verwarmde kruipruimte is.

      Antwoorden ↓

54. Beste heer Snepvangers, dank voor de duidelijk site.

    Ik heb het volgende probleem: In een 1900-woning met souterrain is er vocht gekomen onder de houten-vloer en een isolatiefolie, waarschijnlijk door condensvorming. De houten platen die eronder liggen waren verrot op bepaalde plekken, de steunbalken zijn op enkele plekken zwart, maar verder nog goed. Hieronder zit een kruipruimte van 20cm, het zand eronder oogt droog.
    Er is (verouderde) ventilatie aanwezig, echter is dit alleen aan de tuinzijde, aangezien de straatkant 2 meter hoger ligt. Dit is niet ideaal, maar werkt blijkbaar al in ieder geval sinds de jaren 80, zo niet langer.

    Nu heb ik de volgende adviezen gekregen:
    A) Goed isoleren door middel van H++ piepschuim en eveneens de ventilatie aan tuinkant verbeteren. Dit is de meest snelle en praktische oplossing.
    B) De kruipruimte vullen met schuimbeton.
    C) de houten steunbalken vervangen door een renovatievloer. Ventilatie is dan irrelevant.

    Wat is de beste oplossing?

    Antwoorden ↓

    • Eénzijdig ventilatie van een kruipruimte is kennelijk jarenlang goed gegaan. Kan ik het onderbouwen waarom in deze situatie het goed uitgepakt heeft? Het eerlijke antwoord is nee. Hooguit wat gissen zoals dat de vochtbelasting in de kruipruimte bijzonder laag moet zijn. Of dat er zoveel spleten in de vloer zitten dat de kruipruimte via de woning geventileerd wordt. Het laatste is waarschijnlijker dan het eerste.

      Voordat een advies opgesteld kan worden, moet bekend zijn waarom het probleem ontstaan is. Het is, zo wil ik het wel beschrijven, ronduit gevaarlijk om uit een korte beschrijving van het schadebeeld een advies op te stellen. Er bestaat dan de sterke neiging op safe te spelen. Dit leidt tot ingrijpende maatregelen terwijl met plaatselijk herstel, mits vakkundig uitgevoerd, ook voor een lange periode had kunnen worden volstaan.

      Als in dit geval tot de conclusie gekomen moet worden dat met plaatselijk herstel niet volstaan kan worden, dan is er over de 3 voorgestelde oplossing het volgende te zeggen.

      Omdat het niet te onderbouwen is waarom de oplossing onder A (éénzijdig ventilatie van de kruipruimte) zou kunnen werken, kan ik deze beslist niet aanbevelen. De oplossingen onder B en C kunnen allebei waarbij ik persoonlijk een voorkeur heb voor de renovatievloer. Deze voorkeur heeft te maken met de hoeveelheid bouwvocht. Bij een renovatievloer is deze een fractie van dat van schuimbeton. Of dit tot problemen leidt, hangt overigens geheel af van de vloerafwerking. Er zijn op de markt overigens renovatievloeren die geheel droog aangebracht worden.

      Antwoorden ↓

55. Complimenten voor uw website!
    Ook ik heb een vraag. Huis uit 1998 met broodjesvloer (betonelementen met piepschuim). Temperatuur in de kruipruimte is ca 10 graden. Er is geringe ventilatie met buiten. De kruipruimte is behoorlijk droog, zand plakt iets maar ik heb daar vooralsnog geen zorg over. Mijn situatie :ik zie in de spouw tussenmuur naar de buren 1 volledige steen ontbreken zodat ik van onderaf “ in de spouw kan kijken” en ik zie ook dat er netjes verbindingsgaten 5 x 1 cm naar de kruipruimte van de buren zijn .
    Ik heb nu de volgende vragen
    – de ontbrekende steen – is dat normaal en noodzakelijk?
    – de gaten naar de buren – idem
    – is er reden om iets aan te passen in de situatie?
    (Ik ging onder de vloer omdat een paar koudebruggen gevonden had)

    Antwoorden ↓

    • Een open verbinding tussen de kruipruimte en de spouw is geen goede zaak. De spouw maakt hierdoor feitelijk onderdeel uit van de kruipruimte. En is volgens het Bouwbesluit niet toegestaan tenzij de scheidingsconstructie tussen de spouw en de woning aan dezelfde hoge luchtdichtheidseisen voldoet als die gelden voor de vloer bij de kruipruimte. In de praktijk is dat laatste praktisch niet haalbaar.

      Wat nog belangrijker is dat via deze open verbinding zeer vochtige lucht vanuit de kruipruimte via de spouw in de richting van de dakconstructie stroomt. Hout en vocht is geen goede combinatie. Of er schade ontstaan hangt af van de detaillering.

      Er is dus alles voor te zeggen om de opening tussen de kruipruimte en de spouw af te dichten.

      Formeel is er niets tegen de openingen in de fundering met de buren. Ze openlaten, zou evenwel niet mijn keuze zijn.

      Antwoorden ↓

56. Wat een geluk dat ik uw site heb gevonden. Ons probleem staat er niet bij….ik hoop dan ook dat u ons van advies kan voorzien. Het volgende is er aan de hand: wij wonen in een huis dat is gebouwd rond 1930, volgens zeggen met stenen fundering op zand.
    Na een bouwtechnische keuring bleek dat er in ieder geval 1 binnenmuur een vochtigheid is gemeten van 84%. De wanden zijn geschilderd met zijdeglans. Geen toegankelijke kruipruimtes, geen ventilatiegaten in de gevel , wel 1 kruipluik waar bijna constant grondwater in staat. De buitenmuren hebben ook een te hoog vochtpercentage, rond de 45%.
    Advies van de bouwtechnische keurder, injecteren van de muren.

    Dus ik ging op zoek….maar naarmate mijn zoektocht vorderde werd ik ook steeds onzekerder over wat een goede oplossing zou zijn. Welke muren moeten ze dan allemaal injecteren? Want als het dan in de ene muur stopt….gaat dat vocht toch gewoon een andere weg zoeken? Dus in mijn ogen is dat injecteren eigenlijk niet zo prettig, want dan blijf ik toch met dat vocht, wat misschien wel onder de houten vloer zit, zitten? Ook de ‘verhalen’ van de deskundigen verschillen best wel wat van elkaar. Ik heb hier ook iemand gehad die gaten wil boren in mijn buitengevel met terracotta buizen….klonk allemaal heel logisch, maar het brengt mij eigenlijk maar meer in de war.

    Wij hebben nergens last van schimmels of zichtbare vochtplekken. De vloer trekt ook niet krom, vertoont ook geen ’golven’. Ik wil graag mijn mooie houten vloer behouden, hij kraakt en bij de plinten zie je de kieren, die kunnen we dus beter afwerken. Maar wat is nu echt de juiste manier? Ben niet gevoelig voor levenslange garanties, ik wil graag dat dit goed aangepakt wordt. Wellicht dat u nog wat informatie nodig heeft, ik ben een echte leek, inmiddels al wel iets wijzer, maar de deskundigheid die ik hier lees heb ik absoluut niet. Kunt u mij adviseren wat we moeten doen.

    Antwoorden ↓

    • Als ik metingen onder ogen krijg of zelf gedaan heb, is de eerste vraag die bij mij opkomt of de meetwaarden realistisch zijn. In alle gevallen ga ik kijken of dit onderbouwen is op basis van de schade en de mogelijke vochtbronnen.

      Het eerste wat bij mij in dit geval opkwam was, een steen die 84 % vocht bevat, is dat mogelijk? Of 45 %? En waarvan is het een percentage? Van het volume, van het gewicht of van het poriënvolume?

      Het soortelijk gewicht van baksteen varieert afhankelijk van de steenkwaliteit tussen 1,4 en 1,8 kg per dm3. Het poriënvolume varieert eveneens afhankelijk van de steenkwaliteit tussen 30 en 45 procent. Beide laatste, het soortelijk gewicht en het poriënvolume, kunnen alleen in het laboratorium bepaald worden.

      Het moge duidelijk zijn dat een steen per dm3 nooit 0,84 dm3 kan bevatten (een spons waarschijnlijk wel). En ook dat 0,45 dm3 zeer onwaarschijnlijk is.

      Waar komen deze metingen dan vandaan? Er zijn een groot aantal vochtmeters op de markt die indirect het vochtgehalte in het metselwerk meten. Deze hebben bijna allemaal een schaal van 0 tot 100. Ik heb er nog geen gezien waarop procentensymbool “%” achter de meetwaarde staat. In dit geval had er moeten staan 84 schaaleenheden of 45 schaaleenheden. Blijft overigens waarvan. Als verschillende indirecte vochtmeters met elkaar vergeleken worden, dan blijken deze allemaal andere meetwaarden te laten zien. In de praktijk blijkt evenwel dat met deze indirecte vochtmeters te werken is mits je bekend bent met de beperkingen ervan en weet hoe je de meetwaarden moet interpreteren.

      Indirecte vochtmeters zijn overigens zeer gevoelig voor meetfouten. De nabijheid van ijzer, staal of een elektraleiding verstoren de metingen enorm. Ook de aanwezigheid van zouten verstoren de metingen.

      Indirecte vochtmeters meten vooral het vochtgehalte aan het oppervlakte tot enkele centimeters diep. Waarbij geldt dat het vochtgehalte aan het oppervlakte sterker het meetresultaat bepaalt dan de diepere lagen. Er is een schademechanisme waarbij wel het vochtgehalte in het stucwerk sterk verhoogd is maar niet in het achterliggende metselwerk. Met een indirecte vochtmeting alleen komt dit niet naar voren.

      De woning is zo’n 90 jaar oud, heeft een gemetselde fundering en de grondwaterstand is waarschijnlijk hoog. Dit tezamen vormt een risico. Er is evenwel op dit moment geen visueel zichtbare schade. Samengevoegd met de vraagtekens die gezet moeten worden bij de betrouwbaarheid van de uitgevoerde indirecte vochtmetingen, is het m.i. veel te kort door de bocht om op basis hiervan te adviseren om te gaan injecteren of andere maatregelen tegen optrekkend vocht te nemen. Daarbij geldt ook nog eens dat in een groot aantal gevallen het injecteren van metselwerk niet het gewenste resultaat heeft. En als er sprake van de aanwezigheid van zouten, in veel gevallen zelfs zinloos.

      Overigens kan uit een goed degelijk onderzoek wel naar voren komen dat er wel, waarschijnlijk op termijn, problemen te verwachten zijn. En maatregelen nodig zijn. Injecteren is daarbij 1 van de opties.

      Antwoorden ↓

57. Beste heer

    Wat fantastisch om eindelijk eens een plek te vinden waar informatie is zonder verkoop en winst oogmerk. (Na) isoleren en ventileren, wat een ingewikkeld proces als je zelf niet genoeg informatie hebt van een onafhankelijke partij…. wat een verademing om deze website te vinden en lezen!

    Ik hoop dat u me kan helpen met het volgende. Wij wonen sinds twee jaar in een een vrijstaande woning, de woning is in 1963 gebouwd. Het is een voormalig geel kruis gebouw, typische jaren 60, heel nederland heeft soortgelijke gebouwen die dienen als scholen. recht toe recht aan plat dak, enfin, hopelijk heeft u een beeld erbij.
    In 2000 is verbouwd tot woonhuis. We hebben inmiddels de spouwmuren laten isoleren met Neopixel premium HR++ parels en ons gasverbruik is gedaald van 4200m3 naar 3000m3, een goede reden om de kruipruimte eens onder de loep te nemen. (Natuurlijk ook omdat we aan alle kanten gebombardeerd worden in de media, isoleren, isoleren, isoleren…. )
    Het dak van de woning is geïsoleerd en alle kozijnen zijn voorzien van Hr++ glas.

    Ons huis is 220 m2 alles gelijkvloers, het bestaat uit twee delen; ons woonhuis (160 m2) deze is voorzien van een Nehobo vloer, en het voorhuis (60 m2) (van oudsher de woonruimte van de wijkzuster) voorzien van een houten ondervloer met balken.
    Doordat er in Nehobo een stalen bewapening zit ben ik bang om de verkeerde isolatie te kiezen en twijfel ik of ik überhaupt moet isoleren omdat ik artikelen heb gelezen dat door verkeerde isolatie er vocht problemen kunnen ontstaan en het laatste wat ik wil is dat die bewapening gaat roesten of nog erger de vloer erdoor geruïneerd word. Ik ben al geruime tijd veel aan het lezen en heb verschillende bedrijven gesproken maar iedereen zegt wat anders, ik vind het daardoor erg verwarrend wat nu de beste keus moet zijn.

    Onze kruipruimte is 50 cm diep en heeft een soort cement dekvloer. De ruimte is in zijn geheel droog (we zijn er de afgelopen 2 jaar vaak in geweest en de omstandigheden zijn altijd gelijk) Wat nu in de winter opvalt is dat de kruip ruimte best warm is doordat een groot deel van de woning vloerverwarming heeft (de vloerverwarming ligt op het Nehobo deel direct in de cement dekvloer zonder enige isolatie, dit is een keus geweest van de vorige bewoners) en daardoor word de kruip ruimte opwarmt. De bodem is kurk droog en de cement dekvloer (bodem kruip ruimte) heeft een temperatuur van 17,5 c. Buiten is het nu 5 c dus ik was verbaast toen ik met een infrarood thermometer de bodem inspecteerde en die hoge temperaturen zag. Tijdens de isoleren van de spouwmuren zijn er nieuwe ventilatie roosters aangebracht , in totaal 10 stuks. Ik vond het nogal veel maar goed, ventileren is goed dus waarom niet…
    Nu het weer kouder is geworden valt het op dat op sommige plekken waar geen vloerverwarming is maar een hardhouten vloer op het Nehobo ligt de vloer koud aanvoelt. Ik heb voor een paar roosters een steen gezet en dit heeft het probleem opgelost. Heb ik nu teveel ventilatie? De bodem is immers overal gelijk aan tempetauur alleen bij de rooster is de temperatuur beduidend lager.
    Is het slecht om minder te ventileren? Kan een Nehobo vloer veilig geïsoleerd worden, of is matige ventilatie de oplossing?
    Het voorhuis geef een houten onder vloer met balken met daarop ligt een grenen vloer en die is beduidend kouder (3 tot 4 graden) dan de hardhouten vloeren op het Nehobo. Ik begrijp uit uw schrijven aan andere hulp zoekende dat hout moet ventileren. Beton niet. Aangezien onze kruipruimte uit een geheel bestaat (allemaal compartimenten naast elkaar maar wel verbonden) Met hout én Nehobo weet ik niet wat verstandig is, Nehobo is keramisch en geen beton. Prijzen van na isoleren van de vloer met B.V. tonzon , of Pur op het Nehobo en ecose platen tussen de houten balken (advies bedrijf die de spouwmuren hebben gedaan) liggen rond de 8000€ ,ik vind het nogal een bedrag en weet niet of het überhaupt zin heeft. Ik ben nml van mening dat als de ruimte onder het huis op temperatuur is dan verlies je ook geen warmte meer?? Nu door een teveel aan ventilatie misschien wel maar door uw artikelen vraag ik me af of het tijdelijk sluiten van diverse rooster in de koude periode net zo effectief is en een stuk goedkoper….

    Zoals u kunt lezen ben ik hard toe aan wat advies van iemand die er echt verstand van heef en ben erg benieuwd naar uw mening
    graag uw mening.

    Antwoorden ↓

    • Woonhuis
      Wat deze kruipruimte in dit gedeelte van het huis bijzonder maakt, is de combinatie van een Nehobo-vloer, vloerverwarming en een bodemafsluiter.

      De bodemafsluiter zal ervoor zorgen dat de vochtproductie in de kruipruimte ondanks de hoge temperaturen zeer laag zal zijn.
      De vloerverwarming zal ervoor zorgen dat de temperatuur aan de onderzijde van de vloer in het stookseizoen beduidend hoger is dan die van de buitenlucht.
      De temperatuur in de kruipruimte is hoog te noemen. Hetgeen er op duidt dat de kruipruimteventilatie niet in staat is om alle warmte af te voeren.

      Zolang het niet in de kruipruimte “stormt”, zal deze combinatie van factoren ervoor de relatieve luchtvochtigheid aan de onderzijde van de vloer laag tot zeer laag is. Een lage relatieve luchtvochtigheid is gunstig om corrosie van de wapening van de Nehobo-vloer (een bekend probleem van Nehobo-vloeren) te voorkomen. In de zomer is de situatie overigens veel minder gunstig.

      De Nehobo-vloer is meer dan vijftig oud. Als corrosie een probleem is, dan zou dit aan de onderzijde van de vloer zichtbaar moeten zijn. Aangenomen dat er nog geen schade is, is de kans dat de vloer in de toekomst als nog corrosie zal gaan vertonen, zeer klein maar het is evenwel niet uit te sluiten. Het is daarom noodzakelijk dat de onderzijde van de vloer te inspecteren is. Dit beperkt de mogelijkheden om de Nehobo-vloer te isoleren. Vanuit het standpunt van energiebesparing zou het isoleren van de onderzijde van de Neboho-vloer een hele goede zaak zijn. In dit geval is het evenwel niet aan te raden i.v.m. het inspecteren van de onderzijde van de vloer. Bodemisolatie is in dit geval de aangewezen oplossing. Daar het nimmer uit te sluiten is dat de riolering gaat lekken, zijn los gestorte isolatiechips niet aan te raden. Als de isolatiechips namelijk vervuild raken door rioolwater, dan moeten deze verwijderd worden om stankoverlast te voorkomen.

      Voorhuis
      Ongetwijfeld zal er een verbinding zijn tussen de “verwarmde” kruipruimte onder de Nehobo-vloer en die onder het voorhuis. De temperatuur in de kruipruimte onder het voorhuis zal daarom hoger zijn dan in andere situaties. De bodemafsluiter zal ervoor zorgen dat er praktisch geen vochtproductie is in de kruipruimte. Beide factoren zijn gunstig voor de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte mits:

      het niet “waait” in de kruipruimte.
      de kruipruimte licht geventileerd is.

      Voor het ontstaan van houtrot is het noodzakelijk dat de relatieve luchtvochtigheid gedurende langere tijd hoger is dan 70 à 80 %. De kans hierop lijkt gering.

      Of de onderzijde van de houten vloer te isoleren of gekozen moet worden voor isolatie op de bodem van de kruipruimte moet ter plaatse beoordeeld worden. De hoogte is namelijk beperkt en verder is er geen informatie beschikbaar over de balkkoppen.

      Ventilatieroosters
      Hoeveel ventilatieroosters er nodig zijn om de kruipruimte licht te ventileren, hangt af van de luchtdrukverschillen rondom het huis. Bepalend hiervoor zijn de vorm van het huis en de inrichting van de tuin. Verder is de compartimentering van de kruipruimte van belang. Dit zijn factoren die ter plaatse bekeken moeten worden.

      Antwoorden ↓

58. Wij hebben ook een houten vloer en willen onze kruipruimte daarom ook beter ventileren. In het verleden hebben we vaker last gehad van vochtproblemen die ons veel schade hebben toegebracht. We zijn ons nu aan het verdiepen in duurzame mogelijkheden zoals de genoemde isolatiechips.

    Antwoorden ↓

    • Als het isoleren van de onderzijde van de vloer geen optie is, dan is isolatie op de bodem van de kruipruimte een optie om te overwegen. Er is 1 ding wat tegen losse isolatiechips op de bodem spreekt. Bij lekkages van de riolering moeten de vervuilde chips uit de kruipruimte gezogen worden en vervangen worden door nieuwe. Anders raak je de stank niet kwijt. De praktijk heeft geleerd dat meestal niet een geringe hoeveelheid van de chips vervangen moet worden maar worden bijna alles.

      Een heel goed alternatief voor losse isolatiechips is dezelfde chips in goed gesloten zakken.

      Antwoorden ↓

59. Mijn dochter heeft een woning van rond 1900 gekocht, welke tegen een dijk aan staat. Onder de woning is een kelder, die “benedendijks” op maaiveldniveau ligt. De woning/kelder heeft één gevel op maaiveldniveau, twee grenzend aan andere bouwwerken en een begrenzing tegen de dijk. De kelder heeft gemetselde wanden. Tussentijds is de kelder door een vorige eigenaar voorzien van een “spouwmuur” (kalkzandsteen). Er is geen kruipruimte. Mag de ontstane spouw met EPS-korrels worden gevuld tot aan maaiveldniveau (bovendijks)? Net boven de keldervloer is op sommige plekken verkleuring van de gesausde wand te zien. Dit is alleen bij de wand tegen de dijk aan.

    In de woning zelf is alleen een steense muur. Hier wordt een houten wand (skelet met isolatie en gipsplaten) voor gezet. Dient deze ontstane spouw te worden geventileerd en hoe kan dat het beste worden gedaan? De nieuwe spouw bevindt zich boven de spouw van de kelder.

    Bij voorbaat dank voor uw reactie.

    Antwoorden ↓

    • Dit artikel gaat over de kruipruimte en niet direct over spouwmuren. Ondanks dat de volgende reactie op de vragen.

      Voorzetwand in kelder
      De verkleuringen van de gesausde wand tegen de dijk kunnen verschillende oorzaken hebben. Te denken valt aan een kleine lekkage, capillair vochttransport of (minder waarschijnlijk) een koudebrug.

      Als er een wand voor een bestaande muur gemetseld wordt, dan mag er niet voluit gegaan worden dat de spouw mooi schoon is. En ook de breedte van de spouw kan (plaatselijk) gering zijn. Soms is dit zo gering dat isoleren nauwelijks zijn heeft. Overigens is het zo dat het isoleren van grondkerende muren minder dan winst oplevert dan het isoleren van een buitenmuur. Dit heeft te maken met de temperatuur van de bodem. Op een diepte van 3 m is deze vrijwel constant 10 graden Celsius.

      Het advies om eerst de oorzaak van de verkleuringen vast te (laten) stellen, de breedte van de spouw te controleren alvorens de spouw te isoleren met EPS-korrels.

      Steens muur
      Aan deze binnenzijde isoleren van een buitenmuur vereist het aanbrengen van een damprem aan de binnenzijde van de constructie (dampdicht bouwen). Daarbij moet ervoor gezorgd dat ook alle aansluitingen dampdicht zijn. Dat is vaak heel lastig.

      Er kan ook gekozen worden voor een dampopen opbouw van de constructie. Weinig bouwers hebben hiermee ervaring en daarom niet zondermeer aan te raden.

      De meningen over het ventileren van de spouw verschillen. Veel uitvoeringsrichtlijnen gaan ervan uit dat de spouw geventileerd moet worden. In de begintijd van de spouwmuur was er vaak sprake van regendoorslag door het buitenspouwblad. De open stootvoegen zorgden voor de afvoer van de regenslag. Bij goed uitgevoerd metselwerk (vol en zat) treedt bijna nooit op.

      De droging van het buitenspouwblad gaat maar voor zo’n 5 % via de spouw. Bij een steensmuur is dit nog minder. Ventilatie via de spouw is dus niet nodig. Toch zijn er uitzonderingen hierop. Bij een dampdichte buitengevel (bijvoorbeeld geglazuurde stenen, dampdichte verf) kan spouwventilatie noodzakelijk zijn. Dit geldt ook als er sprake is van regendoorslag en bij vochtproblemen bij het binnenspouwblad.

      Antwoorden ↓

60. Geachte,

    ik heb een huis uit 68′, betonnen vloer, broodjes. De kruipruimte is aan de voor en achterzijde van het pand geventileerd d.m.v. spleten, 6 stuks van 1 cm breed en 7 cm hoog, in 3 secties van 2 spleten verspreid in de muren net boven maaiveldniveau. Kruipruimte is droog zand en isolatie chips bodembedekking.

    Nu gaan we de tuin vernieuwen en de 3 x 2 spleten komen dan onder het nieuwe niveau van de tuin. Deze gaan dus hun werking verliezen.

    Vragen zijn nu:
    is dit schadelijk voor de kruipruimteventilatie, zo ja in welke mate;
    Kan ik de gaten verleggen zonder dat het dan inregenkanalen worden;
    is het slim om de gaten onder het nieuwe tuinniveau met zandbed, dicht te maken om te voorkomen dat het tuinzand mijn kruipruimte inloopt.

    alsvast bedankt voor uw reactie

    Antwoorden ↓

    • Ik zie met een zekere regelmaat tuinen die er mooi uitzien maar waarbij niet nagedacht is over wat de consequenties voor de woning kunnen zijn. Een (bijna) drempelloze overgang naar de tuin is mooi maar de detaillering van het deurkozijn of de schuifpui moet wel zodanig zijn dat hierdoor geen wateroverlast binnen ontstaat.

      Een verhoogde border tegen de gevel is eveneens mooi maar heeft wel gevolgen voor de ventilatie van de kruipruimte. Zelfs als de bestaande ventilatieopeningen in stand blijven, dan blijft er vaak weinig over van de ventilatie. De planten in de border zorgen ervoor dat de ventilatieopeningen in de luwte komen te liggen. Zonder winddruk is er geen noemenswaardige ventilatie van de kruipruimte.

      Vraag 1: Is dit (het dichtzetten van een aantal ventilatieopeningen) schadelijk voor de kruipruimteventilatie, zo ja in welke mate?
      Het antwoord is simpel. Minder openingen is minder ventilatie. En als er planten dicht bij de resterende ventilatieopeningen komen te staan, dan wordt deze praktisch nul.

      Vraag 2: Kan ik de gaten verleggen zonder dat het dan inregenkanalen worden?
      Als het goed is, is op de plaats waar de huidige ventilatieopeningen zitten de spouw dichtgezet waardoor er geen open verbinding is tussen de spouw en de kruipruimte. Uitgesloten moet worden dat lucht uit de kruipruimte via de spouw het dak bereikt. Dit kan leiden tot vochtproblemen bij het dak.
      Dus op andere plaatsen voegen in het metselwerk open maken, is niet de juiste manier om de ventilatie van de kruipruimte te herstellen. De oplossing die in principe wel goed is, zijn renovatie ventilatieroosters. Echter als deze door de planten in de border wind luw komen te liggen, dan heeft het geen zin.

      Vraag 3: Is het slim om de gaten onder het nieuwe tuinniveau met zandbed, dicht te maken om te voorkomen dat het tuinzand mijn kruipruimte inloopt?
      Voor de vochthuishouding van de kruipruimte maakt het niet veel uit of er zand in komt. Het enige vervelende is dat de isolatiechips dan minder goed hun “werk” (isoleren) doen.

      In deze situatie is er een gunstige factor. De isolatiechips op de bodem fungeren als laag die het vochttransport uit de bodem sterk belemmert. Hierdoor is de vochtbelasting in de kruipruimte minder dan doorgaans het geval is.

      Antwoorden ↓

61. Bedankt voor het uitgebreide antwoord. Duidelijk !
    Zoem ik graag even verder in op vraag 2: een voor mij logische oplossing de bestaande gaten verleggen/verlengen d.m.v. buisconstructie aansluitend op die gaten die uitkomen boven nieuw tuinniveau, te weten bovenzijde terras en onderzijde onderdorpel schuifpui, Ik denk dat ik daar twee an drie cm over hou omdat ik alles vrij wil houden van vochtwerking, niet verleggen naar de spouw dus. Maar wil wat weten over de uitvoer.
    Ik bedoelde dus, kan ik de gaten verleggen naar boven tuinniveau en zo de bestaande ventilatie door die verlegging waarborgen. Met andere woorden, hoe kan ik ze verleggen ? moet ik gaan knutselen of zijn er logische bestaande oplossingen die ik zou kunnen gebruiken of voor custom maatwerk als basis kan gebruiken.

    Vraag 2: Kan ik de gaten verleggen zonder dat het dan inregenkanalen worden?

    Antwoorden ↓

    • Verleggen/verlengen d.m.v. buisconstructies
      Helaas, maar dit gaat niet werken. Elke bocht zorgt namelijk voor een toename van de stromingsweerstand. Daar de drukverschillen die ervoor zorgen dat de kruipruimteventilatie werkt, (zeer) klein zijn, is een toename van de stromingsweerstand al gauw funest. Deze oplossing gaat dus niet werken.
      Dit is een probleem dat ik overigens wel vaker zie bij schuifpuien of openslaande deuren die praktisch even breed zijn als de breedte van de kruipruimte. En waarvoor geen oplossing te vinden is. Tenzij het mogelijk is om de bestrating verlagen zodat er voldoende afstand tussen onderdorpel en bestrating ontstaat voor een renovatie kruipruimte ventilatierooster.

      In dit geval zullen er niet snel problemen gaan ontstaan. De vloer is een zogeheten broodjesvloer met een druklaag (=vochtbestendig) en op de bodem van de kruipruimte liggen isolatiechips (=damprem). Als de begane grondvloer afgewerkt wordt met een dampdichte afwerking zoals PVC-vloerbedekking, dan kunnen er bij een broodjesvloer met een dunne druklaag mogelijk wel problemen staan.

      Inregenkanalen
      Open stootvoegen zijn nooit regendicht. Dit vormt alleen in zeer uitzonderlijke gevallen een probleem. Een geheel andere situatie ontstaat als de openingen op de hoogte van de bestrating liggen. Met een beetje wind stroomt dat het regenwater zo de spouw of de kruipruimte in. Hiervoor is geen andere oplossing dat de bestrating lager aanleggen.

      Antwoorden ↓

62. Beste Kees,
    Allereerst dank voor de heldere uitleg.

    Ik heb een woning gekocht van rond 1950. De kruipruimte is niet geventileerd, de houten vloer die op de onderste houten vloer lag had veel vochtplekken. Die heb ik verwijderd en ik heb een luik gemaakt naar de kruipruimte (die was er niet). De kruipruimte is vochtig maar niet nat. De balken waren vochtig maar alles is nu na het luik open gehad te hebben en dat de oude houten vloer eraf is, is het weer droog.

    Zal ik ventilatie pijpen aanbrengen? ( de begane grond ligt op straat en tuin hoogte, ik denk aan van die periscope achtige pijpen). En zal ik van dat folie leggen wat u eerder heeft aangeraden? Wat voor soort folie is dat?

    Alvast dank voor uw antwoord!

    Antwoorden ↓

    • Bij een houten begane grondvloer is een folie op de bodem van de kruipruimte een maatregel die altijd aan te raden is. Mits niet hoger dan zo’n 5 cm tegen de fundering van de kruipruimte omhoog gezet. De folie met een aantal fixeren werkt in de praktijk meestal ook. Als er regelmatig water in de kruipruimte staat, dan is een mechanische bevestiging meestal aan te raden.

      Aan de folie worden geen bijzondere eisen mits het stevig genoeg zijn om er overheen te kruipen zonder dat het kapot gaat. Dit heeft het grote voordeel dat het in breedten van 10 m verkrijgbaar is. Waardoor er geen of weinig naden zijn. Naden zijn overigens niet direct een probleem mits er een grote overlap is.

      Voor de ventilatie van bestaande kruipruimten zijn er zogeheten renovatie kokers. Deze zijn er in verschillende diameters. Welke gekozen moet worden, hangt af van de situatie. Dit betreft niet alleen de indeling van de kruipruimte maar ook de situatie rondom de woning. Kruipruimteventilatie werkt namelijk alleen als er voldoende drukverschillen zijn tussen het rooster waar de lucht de kruipruimte instroomt en het rooster waar de lucht naar buiten gaat. Én de stromingsweerstand niet te groot is. Belangrijk is bovendien dat de ventilatie op maat is. Niet teveel en niet te weinig.

      Met een folie op de bodem van de kruipruimte kan meestal volstaan worden met een minimale ventilatie van de kruipruimte daar de vochtproductie in de kruipruimte minimaal is. In de regel kan volstaan worden met renovatie kokers met een diameter van 50 mm. Zitten in de openingen “verborgen” achter struiken e.d. dan kan het nodig zijn om te kiezen voor een grotere diameter.

      Antwoorden ↓

63. Is er rondom een schelpenlaag in de kruipruimte ook echt wetenschappelijk onderzoek gedaan door TNO?
    Vanuit duurzaamheidsperspectief komt een houten vloer (bijvoorbeeld CLT) toch weer in beeld.
    Ik ben benieuwd naar jouw reactie.

    Antwoorden ↓

    • Het klimaat in de kruipruimte is heel complex. En is niet in iedere woning hetzelfde. Onderzoek in laboratoria geeft wel een goed indicatie wat verwacht mag worden maar er zijn altijd uitzonderingen. Recente onderzoeken heb ik overigens de laatste jaren niet gezien.

      Een aspect waar ik enige tijd geleden op gewezen werd, zijn lekkages van de riolering. Als die in de kruipruimte ontstaan, in welke woning gebeurt dit niet een keer in de 50 jaar, dan moet de schelpenlaag grotendeels of geheel verwijderd worden. Anders blijft er een stank over die niet te harden is. Stank is overigens meestal de reden waarom op zoek gegaan wordt naar de lekkage.

      Of verontreinigde schelpen hergebruikt kunnen, is een vraagteken.

      Het is dus maar de vraag of schelpen in de kruipruimte wel zo’n goede keuze is. Dit geldt overigens ook voor isolatiechips e.d.

      Antwoorden ↓

64. Geachte heer Snepvangers,

    Met veel belangstelling heb ik uw artikel over ventilatie van kruipruimtes gelezen. Ook heb ik de reacties op vragen van lezers gelezen. Dat is erg behulpzaam in mijn zoektocht hoe ik de vochtigheid van mijn kruipruimte kan verminderen. Omdat ik helaas toch nog niet echt duidelijk heb wat wijsheid is in mijn geval, wil ik mijn vraagstuk graag aan u voorleggen. Misschien kunt u mij daarbij adviseren.
    Nadat de kruipruimte 2 jaar geleden is geïsoleerd, is de kruipruimte nog steeds opvallend vochtig.
    Het betreft een hoekwoning uit 1980 met een betonnen vloer. De vloer bestaat uit betonnen platen (zgn Flevo-systeemvloeren, R-waarde is 0,6 m2h°C/Kcal), met in de bogen aan de onderzijde wat kunststof materiaal van 2 cm dik voor isolatie.
    Onder de hele benedenverdieping ligt een kruipruimte met een hoogte van ca 80 cm. De bodem van de kruipruimte is zand, dat tijdens de bouw daar is gestort. Onder de zandlaag zit zuiderzeeklei. De kruipruimte wordt amper geventileerd. Wat er aan roosters is aangebracht bij de bouw is door bestrating en tuin niet meer vrij.
    De hele benedenverdieping is voorzien van vloerverwarming. Er zitten vrijwel geen openingen in de vloer naar de kruipruimte: alleen een kruipluik van ca 1 m2 in de keuken, plus enkele doorvoeropeningen van water- en cv leidingen en elektradraden.
    2 jaar geleden is door een TONZON installateur de kruipruimte geïsoleerd: er zijn isolerende dekens (zgn thermokussens) opgehangen tegen de onderzijde van de vloer van de begane grond (dus bovenin de kruipruimte). Bovendien is op de bodem van de kruipruimte folie gelegd. Die materialen sluiten zo goed mogelijk aan tegen de verticale wanden.
    In de kruipruimte heb ik kartonnen dozen staan die opvallend vochtig worden en binnen enkele maanden tot een soort pulp verworden en daardoor inzakken. Daarom ben ik afgelopen winter de vochtigheid gaan meten in de kruipruimte. Dat gaf globaal de volgende meetwaarden:
    Als de buitentemperatuur overdag al meerdere dagen ca 7°C is bij 93 % relatieve vochtigheid meet ik in de kruipruimte ca 14,9 °C en een relatieve vochtigheid van 83 %. Als de buitentemperatuur overdag al meerdere dagen ca 1 °C is bij een relatieve vochtigheid van 82 %, dan meet ik in de kruipruimte 14,7 °C en 82 % relatieve vochtigheid.
    Mijn vragen zijn nu:
    1. Wijzen de meetwaarden op een vochtige kruipruimte of valt dat wel mee
    2. Is het haalbaar om de vochtigheid van de kruipruimte te verminderen.
    3. En zo ja: hoe kan dat het beste worden aangepakt, kan verbetering van de ventilatie van de kruipruimte daarvoor zinvol zijn.
    Bij voorbaat vast veel dank voor uw moeite.

    Met vriendelijke groeten,
    Paul Beumer

    Antwoorden ↓

    • Mijn artikel begint met de vraag: Moet een kruipruimte geventileerd worden? Het antwoord is nee tenzij. Misschien moet ik eens het artikel herschrijven zodat dit veel duidelijker naar voren komt. Geen ventilatie houdt ook in dat de relatieve vochtigheid in de kruipruimte er niet toedoet. En daarmee is er ook geen reden om de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte te verlagen.

      De kruipruimte had een duidelijke functie in de tijd van de houten vloeren. Heden ten dage is het primair een groot uitgevallen leidingschacht voor de riolering. Het is zeker niet ontworpen als opslagruimte. Het gebruik als opslagruimte is zelfs zeer onverstandig. Alles wat niet vochtbestendig is, zal aangetast worden en vormt een lekkernij voor schimmels. Dit geldt in het bijzonder voor hout en nog meer voor karton. En als je pech hebt, dan slaat de huiszwam er zijn slag. Dat is wel het laatste wat je wilt dat er in de kruipruimte groeit.

      Tot slot nog een opmerking over de temperatuur in de kruipruimte. Gelet op het gegeven dat de begane grondvloer vloerverwarming heeft, liggen de temperaturen in de kruipruimte in de range die je kunt verwachten. Met ventilatie kun je deze temperatuur verlagen maar dat betekent ook een toename van het energieverlies. Dus niet te adviseren.

      Antwoorden ↓

65. Geachte heer Snepvangers,

    Complimenten voor deze site en de moeite die u neemt om al deze vragen te beantwoorden. Ik heb er ook één.

    Wij hebben een jaar geleden een vrijstaand huis uit 1972 gekocht. De begane grond vloer is een Nehobo vloer met kruipruimte. Deze vloer is aan de onderzijde niet geïsoleerd. De kruipruimte is zo’n 60 cm hoog en op de bodem van de kruipruimte bevindt zich een cement dekvloer. De verwarming gaat via radiatoren en in de woonkamer ligt een houten vloer op de betonnen vloer.

    Probleem is een hoge vochtigheid in de woonkamer, met ventilatieroosters open meestal tussen de 70 en 85%. Als de ventilatieroosters een nacht dicht staan, ontstaat er condens tegen de nieuwe HR++ beglazing. De vorig jaar gestucte en gesausde muren ruiken ook (niet echt muf maar iets vochtig).

    De relatieve vochtigheid in de kruipruimte is altijd 100% (zomer en winter) en er zijn ook donkere (vochtige) plekken zichtbaar op de cement dekvloer. Ook is optrekkend vocht zichtbaar op de muren in de kruipruimte. In het verleden zijn werkzaamheden in huis uitgevoerd waardoor op sommige plekken de bewapening van de Nehobo vloer zichtbaar is. Deze bewapening is daar geroest. Daarnaast bevindt zich in de kruipruimte een dikke ijzeren gasleiding. Ook deze is sterk geroest.

    De ventilatie van de kruipruimte gaat via de spouw. Echter door spouwmuurisolatie is deze beperkt. Ik heb deze ventilatie wel weer iets hersteld door de openingen handmatig wat te openen, een lichte luchtstroom is voelbaar bij een aantal openingen.

    Graag willen wij de luchtvochtigheid in de woonkamer verlagen. Nu ventileren wij al maximaal in de kamer maar toch blijft de luchtvochtigheid hoog. Ons eerste idee was de kruipruimte te ventileren mbv renovatiekokers. Echter na al het bovenstaande te hebben gelezen, twijfel ik aan het nut hiervan. Ik denk nu meer aan het isoleren van de onderzijde van de Nehobo vloer in de hoop dat deze minder vocht doorlaat.

    Mijn vragen voor u zijn:

    Is isolatie aan de onderzijde van de vloer hier de beste oplossing en zo ja, welke methode van isolatie raadt u aan? Moeten de binnenmuren in de kruipruimte dan ook worden geïsoleerd of juist niet?
    Is het afdekken van de vloer in de kruipruimte met folie zinvol aangezien er al een cement vloer in ligt?
    Is het ventileren van de kruipruimte mbv renovatiekokers in dit geval toch zinvol, ondanks dat het om een betonnen vloer gaat?

    Ik ben overigens van plan om de ijzeren gasleiding te vervangen.

    Graag hoor ik uw reactie.

    Met vriendelijke groet, Paul.

    Antwoorden ↓

    • Normaal gesproken is er geen relatie bij een steenachtige vloer tussen de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte en die in de woonkamer. Anders dan een houten vloer is de luchtdichtheid van een steenachtig vloer altijd goed. Uitgezonderd die situaties waarin de vloer “lek” is. Bijvoorbeeld door doorvoeringen in de vloer die niet afgedicht zijn. Of door openstaande scheuren.

      Bij een steenachtige vloer praktisch geen vochttransport door de vloer plaats. Dit geldt ook voor Nehobo-vloeren. Overigens geldt dit niet voor broodjesvloeren met een dunne druklaag. Daarom kan in dit geval (Nehobo-vloer) uitgesloten worden dat vochttransport door de vloer de oorzaak is van het hoge vochtgehalte op de begane grond.

      Dit jaar kwam de wind vaak uit het oosten. Dit betekent dat aangevoerde lucht droog is. Vaak zal dan ook de relatieve luchtvochtigheid in de woonkamer laag geweest zijn. Als de relatieve luchtvochtigheid toch zeer hoog is, dan moet er een vochtbron zijn. Als de begane grondvloer niet luchtdicht is, dan kan de kruipruimte als vochtbron dienen. Dit is uitsluitend op te lossen door op jacht te gaan naar alle openingen in de begane grondvloer die niet (goed) afgedicht zijn.

      Daar de muren vochtig zijn, is het overigens niet uit te sluiten dat er ergens een waterleiding in de vloer lekt. Dit kan ook een afvoer in de vloer zijn.

      Maatregelen in de kruipruimte zijn niet direct nodig. Als er cv-leidingen door de kruipruimte lopen, dan adviseer ik de cementen vloer goed te inspecteren om vast te stellen dat deze voldoende dampdicht is. Bij twijfel kan er een folie op de bodem van de kruipruimte gelegd worden. Als dat in eigen beheer uitgevoerd kan worden, dan zijn de kosten ervan minimaal.

      Het isoleren van de begane grondvloer voordat het vochtprobleem in de woonkamer opgelost is, raad ik af zolang de oorzaak van de vochtproblemen in de woonkamer niet gevonden is en het probleem opgelost is.

      Voor het isoleren van de vloer komen m.i. alleen die oplossingen in aanmerking die reversibel zijn. Producten die tegen de onderkant van de vloer gespoten worden, horen daar niet bij. Isolatiechips op de bodem van de kruipruimte helaas ook niet. Daar deze laatste bij een lekkage van de riolering geruimd moeten worden. Dit kost meestal een veelvoud van de kosten van de lekkage.

      Antwoorden ↓

66. Geachte heer Snepvangers,

    Na het aandachtig lezen van alle berichten op deze site heb ik een vraag over het aanbrengen van de bodemfolie. In eerdere berichten op deze site lees ik dat men de bodemfolie het beste 5 cm boven de fundering kan plaatsen. Op de site van de leverancier van de oranjefolie lees ik halverwege de fundering. Op andere sites staat zelfs 20cm. ” Bodemfolie dient altijd minimaal 20 cm boven de voorkomende waterpeil (afzetting ervan op de funderingswanden) tegen de fundering geplaatst te worden. Het is mij niet helemaal duidelijk hoe hoog dit nou moet zijn. De reden dat ik dit vraag is dat wij in deze zomer wat natte plekken hebben aan de binnenzijde kruipruimte op de fundering. Ook is de luchtvochtigheid hoog. Haar-hygrometer en digitale meters 90%. Deze plekken zitten op één muur waar twee renovatiekokers zitten. Naast de vraag hoe hoog moet het nou zijn is er ook de vraag of deze helemaal luchtdicht vastgezet worden zodat in ieder geval er geen vocht omhoog gaat. Ook daar zijn de meningen over verdeeld. Na een telefonisch gesprek met de leverancier van een bodemfolie blijkt dat dit niet moet anders kan het vrijgekomen vocht nergens heen. De bedoeling is toch om te voorkomen dat er vocht ontsnapt en dit niet gaat condenseren tegen de koude funderingsmuren.

    Graag verneem ik uw reactie.

    Met vriendelijke groet,

    Huub

    Aanvullend op bovenstaand bericht is er nog een ontwikkeling geweest.

    In de tussentijd van bovenstaand bericht en heden is er iemand langsgeweest ivm het laten toepassen van thermokussens bij ons. Volgens diegene is de hoge luchtvochtigheid te danken aan de zomer en een teveel aan ventilatie openingen. Door de grote hoeveelheid toestroom van lucht blijft de warme lucht hangen. Kruipruimte is momenteel nog steeds 21 graden. Zijn advies is bij een lagere temperatuur, het verminderen van de ventilatieopeningen. De ruimte is ongeveer 40m2 en wij hebben 7 openingen. De vochtplekken op de wand kon hij niet verklaren maar was niet te danken aan de toestroom van lucht in combinatie met de koude funderingswanden. Bij een teveel aan vocht zou dat resulteren in kleine plasjes water op de bodemfolie, wat wij niet hebben. Aldus zijn bevindingen. Wel hebben wij een jaar geleden een lekkage aan de buitenwand gehad, boven het maaiveld / fundering welke inmiddels verholpen is. Ze hebben toen op de dat stuk vuil uit de spouwmuur gehaald en opnieuw gevuld met spouwmuurisolatie. Ook,op mijn verzoek, hebben ze een vertin-laag aangebracht, buitenzijde fundering. Kan het zijn dat daar iets fout is gegaan waardoor vocht door de funderingswand naar binnen trekt? Het is lastig om hier een onafhankelijk oordeel over te krijgen. Wanneer je bedrijven belt hebben ze allemaal de oplossing, alleen het probleem is dat ze elkaar allemaal tegenspreken.

    Antwoorden ↓

    • Vraag: hoe hoog moet het folie tegen de fundering aangebracht worden.
      Het doel van de folie op de bodem van de kruipruimte is om de verdamping van vocht uit de bodem fors terug te brengen. De vraag is vervolgens of dit 100 % moet zijn. Bij gemetselde funderingen geldt dat hoog hoger de folie aangebracht wordt, hoger het optrekkend vocht komt en daarmee neemt de kans op schade toe. Het kan dan weleens zo zijn dat het middel erger is de kwaal. Dit is de reden terughoudend te zijn met grote ingrepen. Zolang alleen de bodem van de kruipruimte met een folie wordt afgedekt, zal dit praktisch gezien geen negatieve invloed hebben op optrekkend vocht in de fundering.

      Vraag: natte plekken op de fundering in de zomer
      Zolang de fundering een lagere temperatuur heeft dan de temperatuur van de buitenlucht bestaat de kans op condensvorming. In principe is een kruipruimte een koele ruimte. Dus ook de temperatuur van de fundering is laag.
      Of condensvorming daadwerkelijk optreedt, hangt af van de temperatuurverschil tussen de kruipruimte en de buitenlucht én het absolute vochtgehalte van de buitenlucht. In praktijk betekent dit dat in de zomermaanden condensvorming in de kruipruimte zal optreden. Alleen als de kuipruimte niet geventileerd wordt, zal het niet optreden. Bij weinig ventilatie van de kruipruimte zal condensvorming gedurende langere tijd optreden omdat dan de kruipruimte maar heel langzaam opwarmt. Bij veel ventilatie is deze periode veel korter maar is ook de mate van condensvorming heviger.
      Nu zijn natte plekken op de fundering gedurende de zomermaanden in de regel geen probleem als deze niet veroorzaakt worden door optrekkend vocht. Er is overigens niet veel tegen te doen. Bijna alle maatregelen waar je zou aan kunnen denken, hebben als nadeel dat de droging van de fundering belemmeren. Daardoor kan optrekkend vocht hoger stijgen.

      Vraag: gewenste aantal openingen voor kruipruimteventilatie
      Deze vraag is moeilijk te beantwoorden. De hoeveelheid lucht die door de kruipruimte “trekt” is afhankelijk van winddruk verschillen. De geometrie van de woning, de begroeiing en de plaats van de ventilatieopeningen zijn de bepalende factoren hierin. Vroeger waren er vuistregels om de hoeveelheid roosters te bepalen. Deze gaan niet meer op. We bouwen namelijk zo anders en richten ook de tuinen compleet anders dan in de periode waarin de vuistregels ontwikkeld zijn.
      Met een folie op de bodem van de kruipruimte hoeft er minder vocht afgevoerd te worden. Op afstand is het niet mogelijk om aan te geven of hierdoor er minder ventilatieopening nodig zijn.

      Antwoorden ↓

67. “Energieadvisieur” / verkoper langs geweest en die heeft een offerte gedaan voor 2 zaken.

    De situatie: De kruipruimte (huis is 1992 alles is beton) is al geïsoleerd met piepschuim (tussen 20 en 30 cm dik) – hij zegt dat het toch nog effect gaat hebben en vooral voor de luchtvochtigheid in het huis. Het huis staat op veengrond en loopt met (veel) regen soms wel onder water ( 0 – 5 cm). De spouw is geïsoleerd met oude glaswol platen en die zijn langzaam aan het vergaan.

    Bedrijf A. Wil alleen isoleren als ik ook de kruipruimte isoleer i.v.m. dampdruk en dat deze mijn oude isolatie gaat kapot maken, luchtvochtigheid in huis en extra isolatie. Daarnaast willen ze zoveel mogelijk ventilatieroosters/kanalen dicht. Zodat de lucht meer stilstaat.

    Bedrijf B: Snapt hier niks van en wil gewoon wat extra ventilatiekanalen plaatsen

    Ik snap vooral het verhaal over dampdruk richting spouw niet zo goed en daarmee de noodzaak van drocom.

    1. Wat is het nut nog als er nog steeds 20 cm tussen Drocom en vloerisolatie (gips zit)??
    2. ga ik het überhaupt ergens aan merken dat ik doe?

    https://vloerisolatie.nl/wp-content/upload_folders/vloerisolatie.nl/Dampdruk_zonder_bodemisolatie.png

    Wie heeft er (meer) gelijk?

    Alvast bedankt

    Antwoorden ↓

    • De eerste vraag die gesteld moet worden is, zijn er vochtproblemen in huis. Ik kan dat op generlei wijze opmaken uit de vraagstelling. Als dat klopt, is het voorstel om de bestaande isolatie van de begane grondvloer te verwijderen om een betere vochthuishouding te krijgen niet te onderbouwen. Wat ik wel zou doen, is heel goed controleren of er luchtlekken in de begane grondvloer bij doorvoeringen van leidingen en riolering zitten. Deze doorvoeringen moeten luchtdicht zijn.

      Bij woningen met een betonnen vloer (uitgezonderd sommige zogeheten broodjesvloeren) kan ik het niet vaak genoeg benadrukken dat als de begane grondvloer luchtdicht is, water in de kruipruimte geen probleem is. Het Bouwbesluit stelt daarom geen eisen aan de kruipruimte. Er mag water in staan en hij hoeft niet geventileerd te worden. Het Bouwbesluit stelt alleen eisen aan de begane grondvloer.

      Het dichtmaken van de ventilatieopeningen in de kruipruimte kan wel een positief effect hebben. Met name als de ventilatie overdadig is en de kruipruimte daardoor flink afkoelt. Anders zou ik het zo laten als het is. Het plaatsen van meer ventilatie openingen heeft geen positief effect op de vochthuishouding in de kruipruimte tenzij de opening zo groot wordt dat je als het ware dwars onder de woning door kunt kijken. En dan nog blijft er water onder de woning staan. Dit heeft alles te maken met de grondwaterstand.

      Isolatie op de bodem van de kruipruimte heeft slechts een zeer beperkt effect op het energieverlies van de begane grondvloer als deze al flink geïsoleerd is. En nul als de kruipruimte sterk geventileerd is. Daarbij wil ik aantekenen dat als er ooit eens een lekkage van de riolering is, een deel zo niet alle isolatievlokken die op de bodem van de kruipruimte liggen, in verband met de stank verwijderd moeten worden. De kosten van het laatste bedragen een veelvoud van de reparatie van de riolering zelf. Isolatie op de bodem van de kruipruimte is daarom alleen aan te raden als er geen alternatief is.

      Glaswol is een mineraal product. Dat bovendien gehydrofobeerd is. Het kan dus niet vergaan zoals bijvoorbeeld hout. Omdat het geen voedingsstoffen bevat voor schimmels, kan het ook niet gaan schimmelen. Als het langdurig in het water ligt, dan treft er vormverlies op. Glaswol kan na jaren een grijze kleur krijgen. Over de oorzaak ervan verschillen de meningen sterk. En ook over de te nemen maatregelen. Een onderbouwing van de oorzaak heb ik in de literatuur nog niet kunnen vinden. Mijn stelregel bij dit soort zaken is dan ook als er geen schade of overlast is, zijn er ook geen maatregelen nodig. Preventief handelen is alleen een optie als de kosten ervan minimaal zijn.

      Tot slot over het plaatje waar de link naar verwijst. Gelet op de stijl van tekenen komt dit vrijwel zeker uit 1 van de boeken van de Belgische auteur Eddy Cruysberghs. De tekening is niet representatief voor de wijze waarop in Nederland gebouwd wordt. Voor deze situatie al helemaal niet omdat o.a. de spouwmuur geïsoleerd is.

      Antwoorden ↓

68. Geachte heer Snepvangers,

    Na een lange worsteling met de vraag hoe ik mijn ruimte onder de vloer het beste kan isoleren, ben ik deze site tegengekomen. Wat een mooi toeval! Ik heb reeds diverse “specialisten” over de vloer gehad. Vele adviezen ontvangen: isolatiechips, eps parels, tussen de balken isoleren, schelpen…. om gek van te worden. Ik heb al veel informatie op uw site gevonden voor mijn situatie, maar wil toch graag nog mijn conclusie hierover aan u voorleggen. Ik moet nu toch zekerheid krijgen over een te maken keuze.

    Mijn hoekwoning dateert uit 1953, heeft een houten vloer(daar boven op laminaat) en hooguit 20 a 30 cm ruimte onder de vloer. Er zijn oorspronkelijke ventilatiegaten aanwezig en tevens extra aangebrachte kleine zwarte ventilatieroosters zowel aan de voor- als achterzijde van de woonkamer. Mij is verteld dat er zand ligt. Er schijnt geen water te zijn. Er schijnen compartimenten te zijn (voormalige voorkamer, achterkamer en keuken). Ik heb e.e.a niet zelf geconstateerd, maar voordat ik een rigoreuze stap neem door de vloer open te maken , wil ik u graag mijn conclusie voorleggen.

    Uit uw antwoorden inzake isoleren i.r.t een houten vloer, maak ik op dat het beste is om folie op de bodem te leggen. (Dit advies heb ik nog niet eerder gekregen.) Als ik het goed begrijp, is dit geen methode om een warmere vloer te krijgen, want die is echt koud. Is het denkbaar dat een laag van 20 cm isolatiechips kan toevoegen tot een warmere vloer? Of breng ik hiermee het ventileren van de ‘kruipruimte’ in gevaar (houtrot) ? Of is het mogelijk, de vloer van bovenaf te isoleren? Ik heb me laten vertellen dat isoleren van bovenaf niet bevordelijk is voor de staat van een houten vloer. Vochthuishouding in de woning schijnt hier debet aan te zijn. In een van uw antwoorden sprak u over het van bovenaf dichten van kieren, heeft dit geen gevolgen voor de ventilatie onder de vloer? En zou daarmee een warmere vloer gerealiseerd kunnen worden, zonder folie op de bodem?

    Graag ontvang ik uw reactie. Bij voorbaat dank.

    P.s. volgens degene die mij isolatiechips adviseerde, konden de ventilatiegaten dicht gemaakt worden. Tussen de chips blijft lucht hangen en kon de gehele ruimte worden volgestort (van bovenaf).
    Ik vraag me af of het dichten van de roosters echt kan….

    Antwoorden ↓

    • Isolatiechips
      Het bestaande laminaat weghalen en vervolgens een groot deel van de planken verwijderen om isolatiechips onder de balken aan te brengen is heel ingrijpende maatregel. En dus heel kostbaar.

      De energiebesparing van isolatiechips is duidelijk minder dan van andere maatregelen. Je kiest hiervoor als er geen alternatieven zijn. Het effect op het thermisch comfort, de koude voeten, is zeer beperkt. In de praktijk zelfs nauwelijks voelbaar.

      Bij isolatiechips hoort de opmerking dat als er een riolering door de kruipruimte loopt en deze lekkage vertoont, de isolatiechips na de reparatie van de riolering (grotendeels) vervangen moeten worden vanwege de stank.

      Alternatief
      Als de vloer er toch uit gesloopt moet worden om isolatiechips in de kruipruimte aan te storten, dan is, al zijn de kosten beduidend hoger, een PS-renovatievloer vaak een veel beter alternatief. De isolatiewaarde is veel hoger en ook het thermisch comfort neemt flik toe. Dus veel minder kans op koude voeten.

      Isoleren aan de bovenzijde van de vloer
      Door het isoleren van een houten begane grondvloer aan de bovenzijde worden de temperaturen bij de houten balklaag lager. Dit heeft tot gevolg dat er relatieve luchtvochtigheid stijgt. Daardoor neemt de kans op houtrot van de balken flink toe. Als er een folie op de bodem van de kruipruimte ligt, is deze toename geringer.

      Kruipruimte ventileren via de woonkamer
      Door biologische agentia in de kruipruimte kan de lucht in de kruipruimte niet beschouwd worden als verse lucht. Erger nog, heel vaak bevat het stoffen waarop mensen allergisch kunnen reageren. En op een enkele uitzondering na altijd is de lucht in de kruipruimte zeer vochtig. De lucht uit de kruipruimte hoort daarom niet in de woning te komen. De begane grondvloer moet daarom luchtdicht te zijn. Dit is overigens bij houten vloer niet goed voor elkaar te krijgen. Door de kruipruimte adequaat te ventileren kan gezorgd worden dat bij een houten vloer de luchtstroom vanuit de kruipruimte minimaal is.

      Antwoorden ↓

      • Beste Kees Snepvangers, een reactie op de EPS bodem isolatie, wanneer en waarom maakt het ene bedrijf de ventilatie roosters dicht, en de andere laat ze juist open, wat is nu de juiste manier? En waar hangt dit vanaf.

        BVD Nick

        Antwoorden ↓

        • Wel of niet ventileren boven bodemisolatie in de kruipruimte is een vraag die niet eenvoudig te beantwoorden is. Bij betonnen begane grondvloeren is het afsluiten van de kruipventilatie op uitzonderingen na geen probleem.

          Bij houten begane grondvloeren ligt het veel complexer. Bij woningen met houten vloeren is de fundering bijna altijd uitgevoerd in metselwerk. Metselwerk is gevoelig voor optrekkend vocht. Door ervoor te zorgen dat het vocht goed uit de fundering kan verdampen, hoe lager de hoogte van het optrekkend vocht blijft. Als de fundering niet of slecht kan drogen, dan zal het optrekkend vocht hoger komen.

          Bodemisolatie zorgt ervoor dat het verdampingsoppervlak met de laagdikte van de isolatie verkleind wordt. Daardoor kan het optrekkend vocht in de fundering hoger komen als de droging van de fundering door het resterende oppervlak niet voldoende is. Dit kan zorgen voor een extra vochtbelasting van de koppen van houten balken die opgelegd zijn op de fundering. En kan leiden tot een verhoogde kans op houtrot van de balkkoppen. Daarom moet bij een gemetselde fundering e.e.a. goed beschouwd worden alvorens besloten om de kruipruimte niet meer te ventileren.

          Antwoorden ↓

69. L.S.
    Ik heb een woning uit 1938 met een houten begane grondvloer in de woonkamer, met daar bovenop een eiken houten vloer. Ruim 20 jaar geleden hebben wij schelpen in de kruipruimte laten aanbrengen. Kruipruimte is droog. Verder hebben we de spouwmuur laten isoleren met supafil wol. Het klimaat in de woning is prima en aangenaam, behalve de vloer van de woonkamer die vaak wat koud aanvoelt. Met alleen sokken krijg je koude voeten na een tijdje.
    In de voor- en zijgevel van onze 2/1 kap woning zitten ventilatieroosters tbv de kruipruimte. Om de vloer van de woonkamer wat warmer te laten aanvoelen, zou het dan zinvol en verantwoord zijn om de ventilatieopeningen van de kruipruimte af te sluiten?
    Op de site van Isoschelp valt te lezen dat ventilatie van de kruipruimte niet nodig is, als er schelpen op de bodem van de kruipruimte liggen. Heeft u een advies?

    Antwoorden ↓

    • Het niet ventileren van de kruipruimte zal er voorzorgen dat de oppervlaktetemperatuur van de begane grondvloer iets stijgt. Dit is evenwel voldoende om in de praktijk een beter thermisch comfort (minder koude voeten) te krijgen. Bij een overdaad aan kruipruimteventilatie kan het verminderen van de kruipruimte er voorzorgen dat de extremen (zeer lage vloertemperatuur) minder worden.

      Vooroorlogse woningen hebben meestal een gemetselde fundering. Een gemetselde fundering is gevoelig voor optrekkend vocht. Hoe hoog het optrekkend vocht komt, is afhankelijk van de mate waarin de fundering kan drogen.

      In een geventileerde kruipruimte is de droging van de fundering beter dan in niet-geventileerde kruipruimte. Niet ventileren kan ertoe leiden dat het optrekkend vocht hoger komt. Als het hoger komt, dan kan de vochtbelasting van de houten balkkoppen die in de fundering zijn opgelegd groter worden. En die kan leiden tot houtrot. Daarom moet bij de keuze wel of niet de kruipruimte ventileren goed naar dit aspect gekeken worden.

      Antwoorden ↓

      • In het verlengde hiervan is mijn vraag van gelijke soort. Onze woning is een rijksmonument ui 1790. Alles wat geïsoleerd kon worden is geïsoleerd. Op de wanden na omdat er geen spouw bestond in die tijd en voorzet wanden geen optie zijn ivm authentieke elementen. Nu hebben we vorig jaar als laatste de woonkamervloer geïsoleerd met van die grijze korrels (EPS geloof ik) en vloerverwarming voorzien met een houtenvloer erop. Nu merk ik in deze periode dat de temp (ik denk door de ventilatie in de kruipruimte) toch wat te laag is en dat de vloerverwarming erg hard moet werken. Is het een optie als ik voor de maanden nov t/m maart aan de buitenkant zorg dat de ventilatieopeningem gesloten kunnen worden en de rest van het jaar open zijn. Zou dat nadelige gevolgen kunnen hebben als 5 van de 12 maanden de ventilatie gestopt is?

        Antwoorden ↓

        • Kruipruimteventilatie dient primair om het vochtgehalte in de kruipruimte zo laag te houden dat de kans op houtrot minimaal is. Hoeveel ventilatie nodig is, hangt af van het verdampen van vocht (vooral uit de bodem) en temperatuur in de kruiruimte.

          Als er een folie onder de EPS-korrels zal er praktisch gezien geen vocht uit de bodem verdampen. In dit geval is de vloerverwarming de complicerende factor om te kunnen beoordelen of EPS-korrels zonder een folie er onder ook het vocht uit de bodem voldoende tegenhoudt. De vochtstroom door de laag EPS-korrels wordt primair bepaald door de dampdiffusie. Dit is een langzaam proces. En nog langzamer als er een warmtestroom in de tegengestelde richting is. Als de laagdikte van de EPS-korrels voldoende is, dan mag de vochtstroom door de EPS-korrels praktisch gezien verwaarloosd worden. In dat geval zou het dichtzetten van de kruipruimteventilatie in de wintermaanden geen probleem mogen zijn.

          Maar er is wel een (groot?) maar. En dat is de ventilatie bij de balkkoppen die in de fundering zijn opgelegd. Als de lucht daar ter plaatse stil staat, vindt er daar geen droging van de gemetselde fundering plaats. Dit kan ervoor zorgen dat voor een hogere vochtbelasting bij de balkkoppen. En daarmee neemt de kans op houtrot bij de balkkoppen toe.

          Wat is gezien het voorgaande wijsheid. Dit is moeilijk op afstand te zeggen. En waarschijnlijk kan er nooit een eenduidig antwoord gegeven worden. De praktijk is namelijk weerbarstig. In kruipruimten waarvan de ventilatie aan de vuistregels qua capaciteit voldoet, gebeurt het toch soms dat balken wegens houtrot vervangen moeten worden. En in kruipruimten waarvan de ventilatie zeer ondermaats is, er geen problemen ontstaan.

          Antwoorden ↓

70. LS,

    Ik heb een 2-onder-1-kap woning (1968) met betonnen (broodjes)vloer en orienteer mij op spouwmuur- en vloer/bodemisolatie.

    De spouw is 5 cm breed en is ooit al geïsoleerd. Na-isolatie kan door een Aminotherm oplossing zo begreep ik van twee bezoekend isolatie-adviseurs. Vanwege de beperkte spouwbreedte twijfel ik of de isolatiewaarde (1,5 Rd) na Aminotherm oplossing voldoende is om het wooncomfort (koude muren aan oost en zuidkant) te verhogen. Wat is uw inschatting?

    Omdat onze kruipruimte vochtig is (zandbed en betonnen broodjesvloer zijn vochtig en leidingen onder de vloer zijn ‘bepareld’) is vloerisolatie helaas geen optie; het isolatiemateriaal voor vloerisolatie kan alleen op droog beton worden toegepast, begreep ik. Het alternatief: bubbeltjesplastic vinden wij te kostbaar. Ventilatieroosters plaatsen werd door beide adviseurs als oplossing aangedragen in combinatie met een HR++ parelbed op de bodem. Dit zou voor een droge kruipruimte en gezondere lucht in huis zorgen. Omdat toepassing van vloerisolatie veel effectiever is, denk ik eraan om de bodem vd kruipruimte met folie te gaan bedekken om optrekkend vocht te voorkomen en hiermee de kruipruimte en broodjesvloer droog te krijgen, zodat deze geschikt is voor vloerisolatie. Is dit voldoende om het vocht te verdrijven, of zijn ventilatiegaten noodzakelijk om dit te bereiken? Hie lang duurt het ongeveer om kruipruimtes op deze wijze droog te krijgen?

    Albast bedankt voor het meedenken!

    Groet,
    Bas Stel

    Antwoorden ↓

    • Het isoleren van een spouw is goed voor de portemonnee. 5 cm isolatie is niet echt voldoende om het thermisch comfort te verbeteren. Dan heb je meer veel meer isolatie nodig. Overigens past hier de opmerking bij dat ramen, ook met HR++ glas, het koudste oppervlakte in de ruimte blijven. Als er vitrage en ‘s-avonds gordijnen voorhangen dan heeft dat een positief effect op het thermisch comfort. Zijn de ramen groot en zijn de gordijnen niet al te dun, dan is het effect van gordijnen duidelijk merkbaar.

      Van Aminotherm heb ik geen veiligheidsblad op het internet kunnen vinden. En ook geen productblad. Persoonlijk adviseer ik geen producten waar deze gegevens niet vrijelijk beschikbaar zijn. Wat ik wel kunnen achterhalen, is dat het een schuim is. Schuimen hebben allemaal het nadeel als deze niet reversible zijn. D.w.z. ze kunnen niet verwijderen worden zonder dat ook de ondergrond flink beschadigd wordt.

      Of Aminotherm geschikt is om de gebreken van een na-geïsoleerde spouw te verbeteren, valt moeilijk te beoordelen. Daarvoor zou met een warmtebeeldcamera in een koude nacht de warmtelekken opgespoord moeten worden. En vervolgens met een endoscoop bij de warmtelekken in de spouw gekeken moeten worden om te zien wat de oorzaak is. Pas dan kan beoordeeld of het zin heeft om met Aninotherm na te isoleren. Daarbij hoort ook op de opmerking dat verschillende bronnen aangeven dat de isolatiewaarde van Animinotherm minder is dan veel andere materialen. Als er bijvoorbeeld EPS-korrels in de spouw zitten, dan is het verstandiger om deze aan te vullen dan Animotherm in de niet-gevulde ruimten op te vullen.

      Licht geventileerde kruipruimtes kennen na de zomermaanden zondermeer een tijdelijk vochtprobleem. Als warme lucht van buiten in de kruipruimte komt, daalt de temperatuur ervan en stijgt de relatieve luchtvochtigheid. Als deze temperatuur daling groot is, dan treedt er condensatie op. Dit proces kan vergeleken worden met de condensatie aan de buitenkant van een glas met een heerlijke koele frisdrank in de zomer op het terras.
      Na de winter is het vochtprobleem vaak niet meer aanwezig. Tenzij er veel vocht uit de bodem verdampt. Met een folie op de bodem is dit laatste te verhelpen.

      Zolang de kruipruimte geventileerd wordt, moet er rekening mee gehouden worden dat er condensatie in de zomermaanden kan optreden. In een niet droge kruipruimte zijn steen- en glaswol daarom niet de eerste materialen waaraan gedacht moet worden als het gaat om isoleren van de begane grondvloer. Er zijn evenwel talloze projecten waar het wel goed gaat. Een folie op de bodem verkleint de risico op schade fors.

      Isolatieschuimen die ter plaatse gespoten worden zijn op een natte ondergrond, zijn niet aan te raden. Gelet op de publicatie van 1 december 2020 van de Gezondheidsraad is het de vraag of je überhaupt een ter plaatse gespoten schuim zou moeten willen.

      Isolatie op de bodem van de kruipruimte is een oplossing die alleen dan gekozen moet worden als er geen alternatieven zijn. De isolatiewaarde ervan is namelijk beperkt. Dit komt door de kruipruimteventilatie. Als deze, zoals het voorstel is, nog eens vergroot wordt, dan blijft er weinig over de isolatiewaarde van de bodemisolatie. Het volgens van dit deel van het advies is dan ook niet aan te raden.

      Antwoorden ↓

71. Geachte, ik heb met belangstellig de vragen en uiteraard ook uw antwoorden gelezen, bij de meesten vragen kon ik mij in vinden maar niet altijd de passende antwoorden er bij zodat ik eigenlijk nog niet weet of het goed is bij mij.
    Wel nu mijn vraag is, ik heb een huis uit 1979 betonnen vloeren en recentelijk met chips laten vol gooien ongeveer 30 cm hoog daarbij het ik de bestaande ventilatie roosters dicht gemaakt.
    Nu is mijn vraag was dat goed of moeten ik ze weer open maken voor ventilatie?
    In afwachting van uw antwoord, en dank hier voor.

    Groet Joop Kuperus

    Antwoorden ↓

    • Aan het ventileren van de kruipruimte zijn bij isolatiechips grote nadelen verbonden. Het zorgt ervoor dat de energiebesparing grotendeels verloren gaat. In principe dus niet tenzij.

      De ventilatie van de kruipruimte is ooit ontstaan om te voorkomen dat houten balken door vocht aangetast worden. Een betonnen begane grondvloer wordt niet in principe niet door vocht aangetast. Tenzij er in de fabriek aan het beton chloriden toegevoegd zijn. Dit kan het geval zijn bij bepaalde Kwaaitaal- en Mantavloeren. Deze vloeren zijn meestal “beter” af met een licht geventileerde kruipruimte omdat de kans op het roesten van de wapening verkleint.

      Als er geen folie onder de isolatiechips gelegd is, dan wordt in theorie de luchtvochtigheid in een kruipruimte zonder ventilatie 100 %. Immers door de laag isolatiechips vindt nog steeds damptransport plaats. Alleen gaat dit wel heel langzaam. De 100 % relatieve luchtvochtigheid zal in de praktijk in een niet geventileerde kruipruimte nooit gehaald wordt. Er zijn altijd wel enkele zeer kleine luchtlekken. Behalve bij Kwaaitaal en Manta is voor beton een relatieve luchtvochtigheid van 100 % overigens geen probleem.

      Als er CV-leidingen door de kruipruimte lopen, wordt de vochthuishouding veel complexer. Dat kan een probleem zijn bij zogeheten broodjesvloeren met een dunne druklaag.

      Antwoorden ↓

72. Beste Kees,

    Dank voor je heldere verhaal. Ik heb de volgende vraag voor je.
    Ik woon in een jaren 30 woning met een houten balken vloer en een hoog grondwaterstand. Op dit moment staan er letterlijk plassen in de kruipruimte.
    Nu is onze spouwmuur geïsoleerd in 2016. Daarbij zijn de stootvoegen die zorgen voor de spouwmuur ventilatie en de kruipruimte ventilatie gedicht. Daarvoor in de plaats zijn speciale kruipruimte ventilatierooster (met pijpje) aangebracht.
    In de zomer van 2019 heb ik de houtenvloer geisoleerd door Rockwool tussen de balken (isolatiefolie aan de bovenzijde) aan te brengen. Op dat moment waren de balken droog.

    Nu twee jaar later ontdek ik bij toeval dat de balken rondom de oude ventilatorroosters (straal van 1 a 2 meter) kletsnat zijn. Druppels hangen aan de balken en het Rockwool is zeer vochtig.

    Ik vermoed dat dit komt door a. een hoge luchtvochtigheid en b. te weinig ventilatie. Maar ik twijfel of de oude stootvoegen weer open gemaakt moeten worden. Deze zijn immers niet voor niets gedicht lijkt me.

    Wat kan ik in deze situatie het beste doen? Alle hulp is welkom 🙂

    Antwoorden ↓

    • Het isoleren van een houten vloer tussen de balken zorgt ervoor dat de temperatuur in de kruipruimte daalt. Dit heeft als gevolg dat bij gelijkblijvende ventilatie van de kruipruimte en vochtproductie uit de bodem de relatieve vochtigheid in de kruipruimte stijgt. Daarmee neemt de kans op condensatie toe. Meer ventilatie van de kruipruimte lost dit niet op. Tenzij het zo open wordt dat de wind er vol onderdoor kan jagen. Dit laatste is in de praktijk niet haalbaar.

      Overigens is het isoleren tussen de balken altijd risicovol. Zoals onderstaande tekeningen uit Blauwdruk van april 1984 illustreren. Met het aanbrengen van een folie op de bodem van de kruipruimte kunnen de risico’s op houtrot sterk gereduceerd worden.

      wintersituatie, gearceerd waar de risico’s zitten

      zomersituatie

      Antwoorden ↓

73. Beste heer Snepvangers,

    Na wat speuren op internet ben ik deze waardevolle website tegengekomen. In de reacties kon ik niet zo snel een antwoord op mijn vragen vinden.
    Wij hebben een woning uit 2015 en een kruipruimte die vol ligt met zand. Het zand voelt vochtig aan en ik zie condensdruppels hangen aan de piepschuimlaag die aan het plafond van de kruipruimte zit. Ook zie ik dat de betonnenmuur aan de straatkant nat is. Kan dit door een lekkage komen of moet ik aan iets anders denken? Ik twijfel zelf of ik een loodgieter moet laten komen of een inspectie van de kruipruimte moet laten uitvoeren.

    Alvast bedankt voor uw reactie.

    Met vriendelijke groet,
    Stefan Castelijn

    Antwoorden ↓

    • De eerste vraag die opkomt, is of er schade in de woning zichtbaar is.

      Als dat niet het geval is, zou ik me geen zorgen maken. En dus ook geen geld uitgeven voor de loodgieter of voor een kruipruimte-inspectie. Condensdruppels en vochtige betonnen funderingsbalken zijn namelijk een normaal verschijnsel in een kruipruimte. Dit leidt niet tot schade bij een woning uit 2015.

      En als dit antwoord niet genoeg geruststelt, dan is het advies om een folie op de bodem van de kruipruimte te leggen.

      Antwoorden ↓

      • Beste Kees,

        Wij hebben een vergelijkbare bovenstaande situatie, maar ons huis is gebouwd in 1972. Onze vloer is opgebouwd uit betonnen balken met broodjes ertussen. We hebben het idee dat het vocht uit te kruipruimte (zeker aan de noordkant van het huis) ook naar boven uitslaat. De zuidkant van onze kruipruimte is aanmerkelijk droger (zowel zand op de bodem, als de betonnen wanden). Is ventilatie van de kruipruimte aanbevolen? We hebben geen ventilatieroosters.

        Antwoorden ↓

        • Een vochtige kruipruimte onder een betonnen vloer is, zoals in mijn artikel staat, geen probleem. Pas als vastgesteld dat er een duidelijke relatie is tussen een vochtgerelateerd probleem in de woning, dan heeft het zin om te zoeken naar een oplossing.

          Het is niet zo dat het alsnog aanbrengen van kruipruimteventilatie in de categorie valt van baat het niet dan schaadt het niet. Door het alsnog aanbrengen van kruipruimteventilatie daalt de temperatuur in de kruipruimte. Met als gevolg een koudere begane grondvloer als voorheen. Behalve dat dit kan leiden tot thermisch discomfort is het niet uitgesloten dat dit leidt tot meer vochtproblemen. En bovendien zorgt de lagere kruiptemperatuur voor een toename van het energieverbruik.

          Punt van aandacht bij de zogeheten broodjes vloeren is scheurvorming bij gevel. Bij scheurvorming is de vloer wellicht niet meer luchtdicht en kan dit leiden tot vochtproblemen. Verder geldt bij alle steenachtige vloeren dat alle doorvoeren van leidingen, kabels, enz. luchtdicht afgesloten moeten. Ook dat kleine gaatje door de vloer voor de internetkabel.

          Antwoorden ↓

74. Beste heer Snepvangers,

    Bedankt voor uw reactie. Er is geen schade in de woning zichtbaar.

    Ik heb nog een keer via het kruipgat in de kruipruimte gekeken en daar vond ik kleine wortels lopen over de zandbodem maar niet ergens anders. Automatisch moet ik dan denken aan schimmel, maar kan dit ook nog iets anders zijn? Er staan geen bomen dicht bij het huis. Heeft het dan wel of geen zin om een folie te leggen op de bodem van de kruipruimte?

    Met vriendelijke groet,
    Stefan Castelijn

    Antwoorden ↓

    • Wortels van planten groeien normaal gesproken in de bodem omdat ze daar voedsel zoeken. Als er op de bodem van de kruipruimte iets zichtbaar dat lijkt op wortels, dan moet er rekening mee gehouden worden dat het gaat om een zwam.

      De vraag is dan, wat het maakt het zo aanmerkelijk voor een zwam om hier te groeien. Vocht alleen is niet voldoende. Op afstand is deze vraag geen antwoord te geven.

      Antwoorden ↓

75. Beste heer Snepvangers,
    Mijn nieuwbouwwoning uit 2018 heeft in de winter een bg vloer die niet zo behagelijk is als ik had verwacht voor een woning van dit bouwjaar. Er is geen vloerverwarming, en ook geen wens om die aan te brengen. De kruipruimte is normaal vochtig, er staat geen water en onder de woning is een drainagebuis aangebracht. Nu is mij geadviseerd om chips of schelpen in de kruipruimte aan te brengen,waardoor de bg vloer (volgens het bedrijf die dit kan verzorgen) veel behaaglijker aan zal gaan voelen. Mijn vraag aan u is wat ik van deze isolatie mag verwachten, en of dit inderdaad voldoende bijdraagt aan meer comfort. Investering bedraagt ongeveer € 1600.

    Antwoorden ↓

    • Naar schatting heeft 5 % à 20 % van de bevolking last van koude voeten. De redenen zijn divers:

      De oorzaak kan persoonsgebonden zijn. De ene persoon heeft er eerder last van dan een ander.
      Verder worden koude voeten eerder ervaren als iemand stil zit en daardoor een laag activiteitenniveau heeft.
      Het kan ook medische oorzaken hebben.
      Ook een lage oppervlaktetemperatuur van de vloer kan een oorzaak zijn. Dit wordt dan thermisch discomfort genoemd.

      Er kunnen dus meerdere oorzaken zijn die aan koude voeten ten grondslag liggen.

      Thermisch discomfort
      Daar het lichaam een hogere temperatuur heeft dan zijn omgeving, fungeert het lichaam als “kachel” die vooral stralingswarmte afgeeft. De hoeveelheid warmte die het lichaam verliest hangt af van de kleding en het temperatuurverschil met de omgeving.

      Bij een woning uit 2018 zonder vloerverwarming wordt de oppervlaktetemperatuur van de vloer in hoge mate bepaald door de ruimtetemperatuur. Een ruimtetemperatuur van 18 graden Celsius zorgt voor een koudere vloer dan als de ruimtetemperatuur 21 graden Celsius is. Bij een vloer uit 2018 is het verschil tussen de oppervlaktetemperatuur en die van de ruimte overigens klein.

      Het warmteverlies van het lichaam in een ruimte is mede afhankelijk van de snelheid waarmee de stralingswarmte van het lichaam de omgeving opwarmt. Bij een stenen vloer wordt deze stralingswarmte snel naar de ondergrond “afgeleid”. Hierdoor stijgt de oppervlaktetemperatuur van de vloer praktisch gezien niet. We blijven dus “warmte” uitzenden en koelen daardoor af. Bij de voeten is dit effect het grootst.

      Bij een wollen tapijt treedt dit veel minder op. Door de isolatiewaarde ervan zal de oppervlaktetemperatuur van de vloer rondom de voeten licht stijgen stijgen. Hoe groter deze stijging is, hoe minder de voeten afkoelen. De kans op koude voeten wordt dan kleiner.

      Een zelfde betoog kan gehouden worden als de sokken en het schoeisel. Dikke sokken isoleren meer dan hele dunne. En dat geldt ook voor het schoeisel. In natte schoenen krijgt bijna iedereen last van koude voeten.

      Verhoging oppervlaktetemperatuur door extra isolatie
      Als er extra isolatie wordt aangebracht, dan geldt de wet van de afnemende meerwaarde. Bij een reeds goed geïsoleerde vloer is de opbrengst van extra isolatie in de kruipruimte zeer beperkt. Dus heeft het bijna geen invloed op de oppervlaktetemperatuur van de vloer.

      Voor isolatie op de bodem van de kruipruimte geldt dat deze minder effectief is vanwege de meestal aanwezige ventilatie van de kruipruimte. Hierdoor koelt de kruipruimte vanwege de ventilatie in de wintermaanden af. Als de kruipruimte niet geventileerd wordt, is het effect van bodemisolatie van de kruipruimte wel iets beter maar verwacht er geen wonderen van. Door temperatuurverschillen in de kruipruimte gaat de lucht in de kruipruimte namelijk licht stromen en is er geen sprake van stilstaande lucht.

      Riolering
      In de kruipruimte loopt bijna altijd ook de riolering. Als deze door welke reden ook gaat lekken, dan vervuilt de lekkage de bodemisolatie. Dit veroorzaakt een flinke stankoverlast. In de praktijk betekent dit dat de vervuilde bodemisolatie afgevoerd moet worden. De kosten hiervan zijn aanzienlijk hoger dan die van de reparatie van de lekkage.

      Antwoord op de vraag
      Samenvattend moet gesteld worden dat het antwoord op de vraag “hoe kom ik van de koude voeten af”, niet gezocht moet worden in meer isolatie van de vloer. Een investering in meer (bodem-)isolatie is dan ook niet aan te raden.

      Antwoorden ↓

76. Beste heer Snepvangers,
    Wij zijn onze woning uit 1967 grondig aan het verbouwen/verduurzamen. Nu is het zo dat de linkerhelft van ons huis inmiddels klaar is en voorzien van vloerverwarming. Het betreft een nehobo vloer met een nieuwe – in plaats van de oude – dekvloer waarin de vloerverwarming is verwerkt. Er is een kruipruimte van zo’n 50 cm maar deze is sinds de verbouwing ongeventileerd; de ventilatieroosters zijn afgedicht door kantplanken. De vloer is niet geïsoleerd maar wij willen deze wel isoleren. Omdat de rechterhelft van het huis in een volgende verbouwingsronde over luttele jaren aan de beurt komt wilden wij voor nu alvast de linkerhelft isoleren met Icynene. Toen ik hiervoor een isolatiebedrijf benaderde vorige week gaf deze aan dat dit niet slim is. Er kwam een verhaal over verschillende damppunten bij het geïsoleerde deel t.o.v. het ongeïsoleerde deel. Ik begreep het niet helemaal want ik heb niet echt verstand van zeken. Punt is dat hij er niet aan wilde beginnen. Zijn advies was om te wachten tot de volgende verbouwingsronde en de complete vloer in één keer te isoleren. Mijn vraag is of ik inderdaad niet deels kan of moet willen isoleren?
    Daarnaast de vraag of we toch moeten gaan ventileren in de kruipruimte. Het zand voelt droog/heel licht vochtig aan; onze woning staat op zandgrond met een laag waterpeil. Uit uw verhaal en diverse reacties van anderen maak ik op dat ventileren niet nodig is mits de vloer kierdicht is en om evt. vocht te beperken kunnen we folie (wat voor folie?) op het zand neerleggen. Heb ik dit goed begrepen of ligt het anders?
    M.v.g. Rob Pilon

    Antwoorden ↓

    • 1. NeboHo vloer isoleren met een gespoten schuim
      De wapening in een holle baksteenvloer is niet zo goed beschermd tegen roesten als de wapening in beton. Als sprake is van roestvorming is dan is dit te zien aan bruine verkleuringen. Bij dit type vloeren is het verstandig dat ze aan de onderzijde toegankelijk zijn voor een periodieke inspectie. Met een gespoten isolatie is dit niet meer mogelijk.
      Of Icynene overigens een verantwoorde keuze kan ik niet beoordelen. Op het internet vond ik geen recent veiligheidsblad dat aan de Europese standaarden voldoet. Ook een productblad met de verwerkingsvoorschriften vond ik niet.

      2. Halve begane grondvloer isoleren
      De vochthuishouding in een kruipruimte is al complex. En dat neemt toe als de helft van de kruipruimte niet of nauwelijks verwarmd wordt door de begane grondvloer. En bovendien in het “onverwarmde” deel van de kruipruimte zich geen ventilatieopeningen bevinden. In een dergelijke situatie voorspellen hoe de vochthuishouding zich zal gedragen en daaruit conclusies trekken, ik waag me daar niet aan.

      Een belangrijk(st)e risicofactor kan overigens in deze situatie weggenomen worden door een folie op de bodem van de hele kruipruimte te leggen. Dit neemt de belangrijkste vochtbron in de kruipruimte weg.

      3. Kruipruimte ventileren bij NeHoBo-vloer
      Zie mijn reactie van 13 februari 2020.

      Antwoorden ↓

77. Beste heer Snepvangers,

    Wat een schat aan informatie en wat een mooi initiatief om het zo beschikbaar te stellen.
    En net als meer hier hoop ik dat u ook voor mijn specifieke probleem/situatie een advies heeft.

    De kruipruimte van mijn woning uit 1928 is vochtig. De relatieve luchtvochtigheid is al tijden tussen de 85 en 89 %. Ogenschijnlijk zijn de balken droog, maar dit heb ik niet kunnen meten. Ik zie ook geen vormen van condens op de isolatie tussen de balken. De ventilatie wordt verzorgd door meerder renovatieroosters

    Na de bovenstaande info te hebben gelezen, zou ik zelf denken dat een bodemfolie hier mogelijk een oplossing zou kunnen zijn. Echter, ik twijfel. De vloer van onze kruipruimte is namelijk van (stamp)beton. Ik met mijn beperkte kennis als leek, trek ik de conclusie dat een folie hier weleens averechts kan werken. Immers, sluit ik het water/vocht op deze manier niet op? En creëer ik dan niet een nieuw probleem tussen de bodem en het folie?

    Hopelijk heeft u tijd om ook te reageren om mijn vragen. Alvast dank er voor.

    En nogmaals mijn complimenten voor de schat aan informatie hier

    Met vriendelijke groet,

    Rob

    Antwoorden ↓

    • Bodemafsluiter
      Het stampbeton op de bodem van de kruipruimte, mits in tact, voorkomt net als een folie de verdamping van vocht uit de bodem. Zij het iets minder goed maar voor de praktijk maakt dit geen verschil. De toegevoegde waarde van een folie op het stampbeton is dan ook gering. Kwaad kan het overigens ook niet.

      Relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte
      De relatieve luchtvochtigheid in een licht geventileerde kruipruimte met geen of zeer geringe vochtproductie is een functie van het absolute vochtgehalte en de temperatuur in de kruipruimte. In de zomermaanden is de temperatuur in de kruipruimte lager dan de buitentemperatuur. In de winter is dit omgekeerd.

      Als lucht afkoelt, dan stijgt de relatieve luchtvochtigheid. Hoe meer de lucht afkoelt, hoe meer de relatieve luchtvochtigheid stijgt. Dit zorgt ervoor dat in de zomermaanden in een licht geventileerde kruipruimte zonder vochtproductie de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte toch zeer hoog kan zijn. Behalve als er met oostenwind droge lucht aangevoerd wordt. In de winter is de situatie omgekeerd. Zodra het in de kruipruimte warmer is dan in de buitenlucht is de relatieve luchtvochtigheid in een licht geventileerde kruipruimte laag. Voorwaarde is wel dat er geen vochtproductie is in de kruipruimte. Met een bodem van stampbeton is hier niet echt sprake van. Wel met de kanttekening dat het stampbeton in tact moet zijn.

      Dat de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte in de zomermaanden gedurende een lange periode hoog is, is dan ook niet verbazingwekkend.

      Bij de meting van de relatieve luchtvochtigheid in een kruipruimte moet een kanttekening geplaatst worden. het punt waar gemeten wordt, geeft uitsluitend een beeld van de plek waar gemeten is. Op andere plaatsen in de kruipruimte zal de relatieve luchtvochtigheid hiervan afwijken. De variatie is in de regel zo’n 10 procentpunten.

      Vloerisolatie
      De begane grondvloer is aan de onderzijde tussen de balken geïsoleerd. Dit is een oplossing met risico’s met name in de zomermaanden zoals te zien is op onderstaande tekening uit het blad Blauwdruk. Als het hout te lang te vochtig is, dan kan houtrot optreden. Daarom is het belangrijk dat het hout in de wintermaanden kan drogen. Met een bodem in de kruipruimte is de kans groot dat het hout inderdaad in de wintermaanden voldoende kan drogen.

      Antwoorden ↓

      • Helder! Enorm bedankt!

        Antwoorden ↓

78. Bedankt voor de waardevolle informatie. Mijn situatie is vergelijkbaar en zou graag nog wat meer informatie over de afbeeldingen uit Blauwdruk ontvangen. U geeft aan dat er risico’s zijn op houtrot bij isolatie tussen de balken. Welk van de vier getoonde opties geeft de minste kans op houtrot in de vloer? Is het belangrijk dat de balken kunnen blijven ademen of juist niet en is een goede afsluiting van de isolatie met dampscherm dan belangrijk (naast natuurlijk de bestaande folie op de bodem)?

    Met vriendelijke groet
    Dirk

    Antwoorden ↓

    • De tekening geeft de situatie in de zomer weer. Van de 4 voorbeelden is het aanbrengen van de isolatie onder de balken de meest gunstige. Echter is er bij de voorbeelden geen rekening gehouden met de vloerafwerking. Tapijt maar ook bijvoorbeeld laminaat op een ondervloer hebben een duidelijk hogere isolatiewaarde dan alleen houten planken van 18 mm dik.

      isolatie onder de balken
      In het geval dat de isolatie onder de balken is aangebracht, zorgt de isolatie aan bovenzijde (= vloerafwerking) ervoor dat in de zomermaanden de temperatuur tussen de balken lager is dan de ruimtetemperatuur in de woning en vaak ook lager is dan de gemiddelde buitentemperatuur. Het gevolg is dat de relatieve vochtigheid tussen balken hoog tot zeer hoog kan worden. Zolang de balken in de periode daarna goed kunnen drogen is, hoeft een korte periode met een hoog vochtgehalte geen probleem te zijn.

      Maar omdat de moderne vloerafwerkingen luchtdicht zijn en langs de randen weinig of geen kieren vertonen, “waait” daardoor veel minder tussen de balken en daarmee is de droging slechter.

      Een folie op de bodem van de kruipruimte zal ervoor zorgen dat de vochtproductie in de kruipruimte minimaal is. En daarmee wordt de situatie gunstiger.

      plaats dampremmende laag
      Het behoud van de houten balken is afhankelijk van de droging ervan na een vochtige periode. Een damprem belemmert dit. Een folie op de bodem is beter een keuze. Zeker als de vloerafwerking de droging aan de bovenzijde belemmert.

      isoleren tussen de balken: bij mij geen problemen
      Regelmatig lees ik dat het aanbrengen van isolatie tussen de balken (nog) niet tot probleem heeft geleid. Meestal is dat niet te verklaren. Er zijn veel namelijk parameters die van invloed zijn op het klimaat in de kruipruimte. En daarmee op de vochtbelasting op de houten balken.

      Als je het risico van het isoleren tussen de balken en de eventuele gevolgen ervan goed inschat en de toestand van de houten balken monitort, kan het een goede keuze zijn omdat een andere oplossing in die specifieke situatie niet mogelijk is.

      Antwoorden ↓

79. Goedenavond heer Snepvangers,
    Ten eerste wil ik melden dat ik zelden zo’n heldere informatiesite ben tegengekomen, mijn complimenten.
    Wij zijn bezig na te denken over het isoleren van de vloer in de woonkamer (huis 1950) zoals die in tekening/schets 52 wordt getoond: PIR platen van 120mm dik, direct tegen de houten vloer, tussen de balken. De kruipruimte is ruim 60 cm hoog, doch in feite ligt deze ruimte op grond/straatniveau,dus niet uitgegraven, met op de zuidzijde 1 en de westzijde 2 ventilatieroosters. Ik kijk van binnen tegen een witte bakstenen muur aan, en door de ventilatiekieren zo’n 30 cm boven straat/tuinniveau naar buiten. Vraag is nu of het handig zou zijn om na de vloerisolatie ook die binnenmuur te isoleren (met PIR platen). We denken niet aan spouwisolatie ivm procedure via de VVE, dat gaat te lang duren. Overigens maakt de ruimte een droge, stoffige indruk, de vraagbaken in naar mijn idee uitstekende toestand. Wel voor de zekerheid als laatste het landbouwfolie aanbrengen.
    Ik ben reuze benieuwd naar uw reactie,
    Met vr. Groet,
    JW Schouten

    Antwoorden ↓

    • vloerisolatie
      Tussen de balken isoleren is een maatregel met duidelijk risico’s (zie mijn eerdere commentaar van 5 november 2021). Zeker in het geval dat er getwijfeld moet worden aan de effectiviteit van de kruipruimteventilatie, hetgeen hier het geval is. Een folie op de bodem van de kruipruimte zal de risico’s verkleinen.

      Het aanbrengen van isolatieplaten onder vloer is vaak arbeidsintensief omdat de platen via het kruipruimteluik in de kruipruimte gebracht moeten worden. Als je het niet zelf kunt, dan is het niet aan te raden van de kosten alleen al.

      De zogeheten thermokussens zijn dan een beter oplossing. Theoretisch zit daar het nadeel aan dat de balken als het ware opgesloten worden tussen de thermokussens. Schades hierdoor zijn mij niet bekend terwijl het product al zo’n 50 jaar op de markt is. Er mag dus vanuit gegaan worden dat het probleem veel kleiner is dan de theorie doet vermoeden.

      isolatie aan de binnenzijde van de gevel
      Het isoleren van de gevel aan de buitenzijde geeft nimmer problemen. En het na-isoleren van de spouw zelden. Het isoleren aan de binnenzijde mits voorzien van een damprem aan de binnenzijde kan in principe maar is om de volgende redenen risicovol:

      Een damprem aanbrengen vraagt om zeer zorgvuldig werken. Alle naden en kieren moeten voor 100 % afgeplakt zijn. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld de aansluitingen bij de inbouwdozen voor elektra e.d. Hier gaat het vaak fout. En dat geldt ook voor de elektraleidingen die in de voorzetwand lopen. Waar de damprem niet functioneert, ontstaan er vochtproblemen.Niet onvermeld mag blijven dat bij het ophangen van bijvoorbeeld een schilderij de damprem doorboort wordt.
      Waar de isolatie aan de binnenzijde van de gevel stopt, ontstaan koudebruggen. En naar mate de isolatiewaarde hoger is, zijn de koudebruggen “groter”. D.w.z. bij de koudebruggen worden de wandtemperaturen te laag en wordt de kans op schimmelgroei groot. En soms kan er bij koud weer zelfs condensvorming optreden.

      Opgemerkt wordt dat bij een voorzetwanden met een hoge isolatiewaarde de detaillering zeer belangrijk is. Als er regelwerk wordt gebruikt dan moet de detaillering zou zijn dat de houten stijlen en regels of de metalen profielen geen koudebrug gaan vormen.

      En als er houten regelwerk gebruikt wordt, dan moet het hout vrij van de gevel blijven. Als het hout namelijk vocht uit de baksteen van de gevel opzuigt, wordt het een lekkernij om zo te zeggen voor de huiszwam. Het laatste zou ook het stucwerk met de resten van de behanglijm verwijderd moeten worden.

      Antwoorden ↓

80. Wij wonen sinds 4 jaar in een huis van 1918. Recentelijk kwamen wij erachter dat de kruipruimte aan twee zijden is
    dichtgemetseld. Niet in het geheel maar een tussenstuk van ongeveer 3 meter. Wat kan hiervan de reden zijn? En kunnen wij die ondergrondse muurtjes risicoloos openbreken?

    Antwoorden ↓

    • Er zijn 2 vragen die direct opkomen:

      Wat zou de reden kunnen dat de kruipruimte dichtgemetseld is. In 1918 was bouwmateriaal duur en daarom werd niets gedaan zonder reden. Of is het later gedaan en wat is dan de reden ervoor geweest?
      Is het een probleem? Is er schade? Zijn er reparaties aan bijvoorbeeld de begane grondvloer in het verleden uitgevoerd?

      Verder moet bedacht worden dat deze woning inmiddels een eeuw oud is. In oude woningen is het zonder een grondige analyse van de bestaande situatie het wijzigen ervan te vergelijken met het spelen met vuur. Het kan fout gaan. En dat gebeurt helaas ook zo nu en dan.

      Mijn advies is dus om de muurtjes in de kruipruimte niet zonder meer weg te breken. Het is noodzakelijk om eerst de bestaande situatie goed in kaart te brengen. En basis daarvan de risico’s van het slopen van de muurtjes af te wegen. De volgende stap is het opstellen van maatregelen om de kans op schade te verkleinen. Gelet op het laatste zou het uitgangspunt altijd moeten zijn dat er altijd een goede reden moet zijn om in de bestaande situatie in te grijpen.

      Antwoorden ↓

81. Geachte heer Snepvangers,

    Ik woon in een eengezinswoning uit 1980 een zogenaamde tussenwoning.

    Mijn woning is gebouwd in 1980 waarvan de woning scheidende wanden zijn opgetrokken uit beton. De funderingsbalken zijn eveneens van beton het metselwerk is van kalzandsteen, voor zover dit metselwerk niet in het zicht komt. Dit alles staat op een ondergrond van een kleibodem er is geen zandbed onder de woning aangebracht tijden de bouw ervan.

    De begane grondvloer is een systeemvloer uit 1980 opgebouwd uit elementen, welke tevens bij de bouw al voorzien is van isolatie van piepschuim in de kruipruimte.

    Omdat ik bezig ben met het verduurzamen van mijn woning heb ik onlangs mijn woning in 2021 laten na isoleren in de spouw en de kruipruimte de vloer van de benedenverdieping.

    Voor wat de spouwmuren betreft is mijn woning vanuit de bouw geïsoleerd met isolatieplaten van ca. 7 cm.

    Voordat de spouwmuren in juni 2021 werden na-geïsoleerd is eerst de ruimte tussen de buitenmuur en de isolatieplaten opgemeten. Deze ruimte was 4 cm volgens het bedrijf dat dit werk heeft verzorgd.

    De spouw is omdat er voldoende ruimte was toen na-geïsoleerd met Knauf Supafil +/- 6 cm RD 1,76 Kw. m2. De totale RD zou daarmee op 3,05 Kw. zijn gebracht. (Meldcode KA18575)

    De vloer in de kruipruimte is ½ december van 2021 na-geïsoleerd met circa 16 cm Quadfoam 500 Rd-waarde 4,21 (Meldcode KA18875) dit materiaal is tegen de bestaande piepschuimen vloerisolatie aangespoten dat er vanaf de bouw al zat.

    Voor beide maatregelen heb ik bij het RVO subsidie aangevraagd en toegekend gekregen.

    In de info over het gebruikte QuadFoam staat het volgende vermeld op de site van isolatiebedrijf dat de vloer heeft na-geïsoleerd.

    Wanneer wij een woning isoleren spuiten wij QuadFoam®500 in combinatie met water. Het middel wordt met speciale apparatuur aangebracht. Bij dakisolatie kan het QuadFoam®500 schuim direct tegen het dak worden geplaatst, bij vloerisolatie zal het plafond van de kruipruimte worden voorzien van meerdere lagen schuim, zo profiteer jij van een warme vloer.

    Omdat ik het gasverbruik verder wil verlagen heb ik de beide isolatiemaatregelen genomen om toe te werken naar het gebruik van een warmtepomp op termijn.

    Hiervoor heb ik mij in het verleden aangesloten bij de website MinderGas.nl om mijn gasverbruik te monitoren en te kunnen zien welke effecten eerdere maatregelen op mijn gasverbruik hebben gehad.

    De effecten van de maatregelen op het gasverbruik vanaf het plaatsen van een nieuwe Cv-ketel in 2012 waarna in 2015 het dubbelglas op de benedenverdieping is vervangen voor Hr ++ glas en in 2016 de Cv-installatie waterzijdig is ingeregeld en de aanvoertemperatuur teruggebracht naar 60 graden om vervolgens in 2018 verder te verlagen naar 50 graden doordat toen onder de radiatoren speedcomfort ventilators zijn aangebracht. Dit alles heeft het verbruik teruggebracht naar +/- 1075 m2 per jaar over de afgelopen 4 jaar.

    Om na te gaan wat het effect van de extra isolatie werkzaamheden waren heb ik via de website van Minder Gas mijn verbruik over de periode van 1 januari 2021 t/m/ 22-1-21 vergeleken met dezelfde periode voor 2022.

    De uitkomst daarvan was op basis van het aantal graaddagen en het gasverbruik voor 2022 hoger dan voor 2021. Het verbruik voor 2022 was 21% hoger dan in 2021 terwijl 2021 een kouder jaar was in het aantal graaddagen dan 2022.

    Dit bracht mij er toe mijn kruipruimte te controleren om na te gaan hoe de luchtvochtigheid daar was. Bij deze controle voelde ik aan het aangebrachte isolatiemateriaal, dit bleek erg nat het vocht droop ervan af.

    Ik heb toen contact gehad met isolatiebedrijf om de mogelijke oorzaak daarvan te bespreken. Zij gaven als suggestie dat dit zou liggen aan de ventilatie van de kruipruimte en adviseerden om ventilatie gaten bij te plaatsen.

    Dit is echter niet de oplossing denk ik zelf omdat ik vermoed dat de ventilatie gaten die geboord zijn door mijn aannemer die indertijd de erker heeft aangebouwd zijn dichtgespoten met het aangebrachte isolatiemateriaal en dus er geen doorstroming en dus ventilatie meer kan zijn.

    Ik denk dat dit ook de oorzaak is waarom het isolatiemateriaal zo nat is.

    Nu is mijn vraag hoe bezwaarlijk is het voor mijn huis dat de kruipruimte niet afdoende lijkt te worden geventileerd.

    Als ik uw artikelen hierover lees dan lijkt het erop dat dit voor mijn huis zoals door mij beschreven is geen bezwaar hoeft te zijn. Echter ik verbaasde mij over de toename van mijn gasverbruik met 21 % waar ik juist een daling verwachte te zien.

    Kan het zijn dat door het water dat is gebruikt tijdens het uitvoeren van het na-isoleren om het isolatiemateriaal tegen de bestaande piepschuimen isolatie aan brengen effect heeft op de vochtigheid van de vloer en dit invloed heeft op de mate van isolatie van de vloer.

    Als dit zo is, is dit dan een tijdelijk effect en is het dan te verwachten dat de isolerende werking alsnog tot stand komt na verloop van tijd?

    Ter info de luchtvochtigheid in mijn woning op het moment van mijn schrijven is in de huiskamer met open keuken 50% en in de meterkast 60%. Buiten is de gemeten luchtvochtigheid 48% en de buitentempratuur 4 graden.

    Ik verneem graag van u of het zinvol is om extra ventilatiekanalen te laten boren en of het hogere gasverbruik over genoemde periode kan liggen aan de wijze waarop het isolatiemateriaal is aangebracht en of dit probleem uit zichzelf oplost na een zekere tijd.

    Als het gasverbruik niet afneemt na zeker tijd waar kan het dan wel aan liggen dat het gasverbruik hoger ligt dan verwacht mag worden na het uitvoeren van de extra isolatie maatregelen terwijl er geen veranderingen zijn in ons stook gedrag.

    Mijn stookgedrag is 20,5 graden 24 uur bij een aanvoertempratuur van 50 graden in de woonruimte en openkeuken. Ook de badkamer wordt 24 uur per dag verwarmt de overige kamers incidenteel maar niet anders dan het voorgaande jaar 2021.

    Graag zie ik uw reactie op mijn vragen tegemoet, met vriendelijke groet,

    Martin

    Antwoorden ↓

    • Graaddagen
      Als graaddagenmethodiek gebruikt worden om het gasverbruik te monitoren, is het zaak om de juiste “graaddagen” te nemen. Oorspronkelijk is deze methode gebaseerd op een werkdag van 8 uur. Inmiddels zijn er gelukkig verfijningen op. De graaddagen worden overigens berekend voor een weerstation. Hoe groter de afstand tot dat weerstation hoe groter de afwijking met de plaatselijke omstandigheden kan zijn. Als er een langere periode beschouwd wordt, dan middelt dit zich meestal uit.

      De graaddagenmethode heeft zo zijn beperkingen om het gasverbruik te beoordelen. Het gasverbruik kan niet uitgesplist worden naar verwarming en gebruik voor douchen en koken. Hoe lager het totale gasverbruik is, hoe groter aandeel van koken en douchen in het gasverbruik wordt. Daar de graaddagen alleen betrekking hebben op de verwarming, wordt de voorspellende waarde ervan kleiner naar mate er meer gas nodig is voor koken en douchen.

      Voor de invloed van de wind en opwarming van de woning door de zon wordt bij het berekenen van de graaddagen middels wegingsfactoren rekening gehouden. Deze gelden voor een bepaalde periode en zijn een gemiddelde.

      Waar de draagdagen geen rekening mee houden is bewonersgedrag. Zoals het ventilatiegedrag. Omdat deze maand relatief zacht is, heeft mijn echtgenote de slaapkamers langer gelucht dan normaal in de maand januari. En zo zijn er nog meer factoren te noemen die invloed hebben op het gasverbruik. Lang niet altijd zijn we er ons daarvan bewust.

      Wat niet onbenoemd mag blijven zijn de binnentemperaturen in de aangrenzende woningen. Normaal gesproken is de invloed ervan op de eigen energiebehoefte te verwaarlozen. Maar er komen uitzonderingen voor.

      De warmtehuishouding is dus complex. En deze complexiteit wordt maar deels meegenomen in de graaddagenmethode, een methode die vooral gebaseerd is op het temperatuurverschil tussen buiten en binnen. Ik heb eens met graaddagen zitten rekenen voor een gebouw met vloerverwarming. Het verband tussen het aantal graaddagen met het gasverbruik bleek er totaal niet te zijn. Dit is een uitzondering maar het geeft wel aan er geen “harde” relatie is tussen het aantal graaddagen en het gasverbruik.

      Als ik het goed lees, dan is hier een vergelijking over iets meer dan een halve maand gemaakt. Dat is in mijn ogen gelet op de complexe warmtehuishouding, veel te kort om iets te zeggen over het gasverbruik te maken. Er zou een veel langere periode beschouwd moeten worden. Dan gaat de wet van de grote getallen op.

      Isolatie is nat
      Het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk dat er na het aanbrengen van het isolatieschuim het gebruikte water ervan af kan druipen.

      Waterdamp condenseert altijd tegen het koudste vlak in een ruimte. Als dit tegen de onderzijde van de vloer is, dan moet de luchttemperatuur in de kruipruimte hoger zijn dan de oppervlaktetemperatuur van de isolatie aan de onderzijde. Wat deze oorzaak hiervan kan zijn, is niet één, twee, drie te verklaren. Waarbij een lekkende leiding niet uitgesloten mag worden. En daarmee is het niet zeker of kruipruimteventilatie wel het gewenste resultaat zal brengen.

      Van het gebruikte isolatieschuim wordt opgegeven dat het een open cellenstructuur heeft. Dit impliceert dat het absolute vochtgehalte in het isolatieschuim praktisch gezien even hoog zal zijn als in de kruipruimte. Als in de isolatie condensatie plaats vindt, dan zal het condens uit de isolatie “stromen” omdat het isolatieschuim hydrofoob is en dus water “afstoot”.

      Met een extra isolatiepakket van 16 cm is het zeer onwaarschijnlijk dat het onderliggende “piepschuim” ook nat is geworden. Een verslechtering van de isolatiewaarde t.o.v. de oude situatie lijkt dan ook uitgesloten. Hiermee kan dus niet verklaard worden dat de eerste 22 dagen van januari 2022 meer gas verbruikt is dan in dezelfde periode een jaar eerder.

      Antwoorden ↓

82. Beste heer Snepvangers,
    Wat een interessante site. Er zijn veel scenario’s mogelijk. Hier volgt de onze waar we al een tijdje mee bezig zijn. Huis uit 1969 met niet geisoleerde broodjesvloer en betonnen bodemvloer. Kruipruimte (80 cm hoog) wordt niet geventileerd. In de jaren 70 met UF schuim 7 cm brede spouw geisoleerd. Huis ruikte een beetje muf maar door veel te ventileren en open schil door kieren/ naden etc. beheersbaar binnenklimaat (Als je dat niet deed hadden we soms de hele ruiten vol met condens). Paar jaar geleden dak van binnen geisoleerd, vloerverwarming in de woonkamer/keuken/aanbouw, nieuwe kozijnen/ deuren en westgevel opnieuw geimpregneerd ivm slagregen (je zag na de regen de vochtvlekken in de muur). Sindsdien ventileren we ook elke dag meerdere uren op de microventilatiestand van de ramen (natuurlijke ventilatie overal). Slaapkamer aan de noordwestgevel op de begane grond gerenoveerd met laminaat en bouwfolie eronder. Een half jaar geleden wilde ik wat meubels verzetten en zag tot mijn schrik in de hoek van de noordwestgevel (koudste punt?) een witte schimmel ongeveer net zo hoog als het trasraam reikt. Hetzelfde voor de muur aan de westgevel van die kamer. Optrekkend vocht? Mogelijk is het daarom ook zo vochtig in de rest van het huis. In de kruipruimte geweest en de muren en het plafond van de kruipruimte zijn vochtig (hand is nat als ik die erop houd). Bodem van de kruipruimte is niet vochtig. Zag een steen in het binnenspouwblad die er ooit uitgehaald in de westgevel is dus die heb ik nog eens losgemaakt (heeft dus vast al eens iemand anders naar gekeken). Het UF schuim was niet vochtig te noemen, je kon het gewoon samenknijpen net zoals zo’n groen blokje van een kerststukje en er kwam geen vocht uit. Wel wat specieafval in de spouw. Aangezien de RV in de woonkamer 60-70% is, in de betreffende slaapkamer 70-75% en in de kruipruimte 95-98% en ik weet dat dit niet gezond is besloten naar een oplossing te gaan zoeken. Enkele bedrijven via internet benaderd (gelinjectie/ spouwventilatie); in mijn beleving spreken die mogelijk voor de eigen zaak. En het neemt de oorzaak lijkt me niet weg, het zijn meer tussenoplossingen. Een onafhankelijk bouwkundige kennis stelde voor de kruipruimte te ventileren. Is dit een goed idee? Als de kruipruimte dan helemaal droog is kan ik nog vloerisolatie overwegen (tempex) maar dat gaat niet bij alle compartimenten (gemakkelijk) ivm leidingen. Ligt ook een beetje aan het energieverlies. Mocht het niet baten dan kan ik de kruipruimteventilatie altijd weer (tijdelijk) dichtmaken (ook in verband met stookkosten in deze tijden). Er staat op de bouwtekening niets over een dampkering tussen de fundering en de trasraam dus ik weet niet of die er zit. Hoe kijkt u tegen deze situatie aan?

    Antwoorden ↓

    • Binnenklimaat
      Als ik dit verhaal lees, dan is de eerste vraag die bovenkomt; is gecontroleerd of de begane grondvloer luchtdichtheid? Als deze niet luchtdicht is, dan heeft het klimaat in de kruipruimte een hele grote invloed op het klimmaat in de woning.

      Mijn advies is dan ook als eerste stap op zoek te gaan naar openingen rondom doorvoeringen van leidingen e.d. door de begane grondvloer en deze af te dichten. Denk daarbij ook aan het gaatje voor het snoertje voor de geluidsinstallatie. Ook de vloer van de meterkast moet 100 % luchtdicht dicht zijn.

      Bij broodjesvloeren komt het wel voor dat er scheuren in de vloer zitten. Ook deze moeten afgedicht worden.

      Opgemerkt wordt dat als de begane grondvloer niet luchtdicht is, het aanbrengen van kruipruimteventilatie averechts kan werken. D.w.z. het binnenklimaat in de woning wordt vochtiger als voorheen.

      Mits de bodem van de kruipruimte schoon is, is het leggen van een folie op de bodem van de kruipruimte een adequate maatregel. Het voorkomt het verdampen van vocht uit de pomp en dat heeft een positief effect op het klimaat in de kruipruimte.

      Optrekkend vocht
      Als het er “wit” uitziet, dan kan het een schimmel zijn. De kans daarop is evenwel klein. Het kan ook zoutuitbloei zijn.

      Of er sprake kan zijn van optrekkend vocht, is afhankelijk van de aansluiting de begane grondvloer – fundering. Dit vraagt om onderzoek naar de detaillering. Zonder inzicht hierin ligt de valkuil op de loer dat op grond van het schadebeeld gedacht wordt aan optrekkend vocht uit de bodem terwijl het dat niet is. Dus ook de maatregel niet gaat werken.

      Opgemerkt wordt dat de invloed van een optrekkend vocht op het binnenklimaat in een normaal geventileerde ruimte te verwaarlozen is.

      Antwoorden ↓

83. Geachte heer Snepvangers,

    Wat een verademing deze site als je meer wilt weten over het toepassen van isolatie.

    Wij willen graag nog verder verduurzamen maar weten niet op welke wijze correct geïsoleerd kan worden.

    Wij wonen in een vrijstaande woning met indirecte luchtverwarming met WTW. (Brink).
    De te verversen lucht wordt vanaf het dak geregeld.

    De woning is in 1990 energiezuinig gebouwd : Inhoud 600m3 met een gemiddeld gasverbruik van circa 1400 m3 op jaarbasis.
    Binnenmuur 20 cm gasbeton / ESP isolatieplaat 6 cm / Ventilerende spouw 4 cm / Buitenspouwmuur 10 cm.
    Gevel RW= 3,5 m2 K/W + Verdieping Prefab houtskeletelementen en Dakplaten RW=3,5 K/W
    Begane grond systeemvloer RW=1,5 m2 K/W.

    Het kanalenstelsel in de kruipruimte is van corrosievrij gegalvaniseerd plaatstaal, uitwendig geïsoleerd met 60mm glaswoldeken en omwikkeld met kunststoffolie voor extra bescherming.
    De kruipruimte is vochtig maar er staat geen water. De luchtkanalen in de kruipruimte zijn enige tijd geleden nog gecontroleerd en de conditie is goed.
    De roosterschoenen 10 stuks , waarop de kanalen aansluiten zijn echter niet geïsoleerd en geven onder de vloer ook warmte af en de kruipruimte is voorzien van ventilatie openingen.

    De woning is later nog voorzien van HR++ glas en 16 zonnepanelen en wij koken op inductie.
    In de toekomst staat nog een hybride warmtepomp op het verlanglijstje.

    Mijn vraag is: Hoe kunnen wij de kruipruimte het beste aanpakken ?
    1) Is het aan te bevelen de roosterschoenen 10 stuks te isoleren en met welk materiaal ?
    2) Is na isolatie van de luchtkanalen ook nog een idee ?
    3) Kan de bodem voorzien worden van bv een laag Drocom chips?
    4) Afsluiten van ventilatie roosters in de gevel ?

    Mijn 2e vraag is:
    Ik heb nog een ventilerende luchtspouw van 4 cm.
    De gevelsteen is vrij zacht en de westgevel is in 2007 gezandstraald en geïmpregneerd.

    1) Kan ik zonder problemen de spouw nu nog na isoleren met bv 4 cm ESP parels ?
    2)Wat voor energiebesparing kan je verwachten met bovengenoemde isolatie maatregelingen ?

    Ik ben benieuwd naar uw mening .

    Met vriendelijke groet,
    Ben.

    Antwoorden ↓

    • Hartelijk dank voor het compleet

      Roosterschoenen isoleren
      Op afstand is dit niet hoe dit aangepakt kan worden. De precieze detaillering is hierbij van belang. Over het algemeen geldt dat de eerste stap moet zijn dat de aansluiting van de roosterschoenen met het luchtkanaal luchtdicht moet zijn. Hieraan schort het vaak.

      Isoleren kanalen
      In een licht geventileerde kruipruimte is de temperatuur zo’n 10 à 12 graden. De temperatuur van de ingeblazen lucht zal omstreeks 22 graden zijn. Met dit temperatuurverschil heeft het extra isoleren (bijvoorbeeld van 60 mm naar 100 mm glaswol) nauwelijks toegevoegde waarden.

      Bodemisolatie
      De rc-waarde van de begane grondvloer is naar de huidige inzichten gering. Als de onderzijde van de huidige begane grondvloer vlak is, heeft extra isolatie aan de onderzijde de voorkeur. Is dit niet het geval dan kan gedacht worden aan bodemisolatie. Naast dat bodemisolatie niet de meest effectieve wijze van isoleren is, is er een groot nadeel aan verbonden. Als de riolering een keer lekt, dan moet alle bodemisolatie verwijderd worden om van het stankprobleem af te komen. De kosten van het laatste zijn een veelvoud van de reparatie van de lekkende riolering.

      Afsluiten van het ventilatieroosters in de gevel
      Aan de betonnen begane grondvloer zijn de luchtkanalen opgehangen. Door het afsluiten van de kruipruimteventilatie wordt het vochtiger in de kruipruimte. Dit kan leiden tot roestvorming van de ophanging van de luchtkanalen. Dit is een risico waarmee rekening gehouden moet worden. Verder is het dan aan te bevelen dat het luik naar de kruipruimte van een steenachtig materiaal is.

      Spouw met isolatie extra isoleren
      Een zachte gevelsteen is vorstgevoelig. Door de steen te hydrofoberen kan dit in de regel voorkomen. Een behandeling met een hydrofobeermiddel verliest in de loop van de jaren zijn werking. Door de ventilatie in de spouw kan de steen ook aan de zijde van de spouw wat drogen. Dit kan voldoende zijn om problemen te voorkomen.
      De droging van de steen is ook afhankelijk van de temperatuur. Door extra isolatie zal het buitenspouwblad kouder worden en slechter drogen. Dit vergroot de kans op vorstschade.

      Energiebesparing
      Het energieverbruik wordt bepaald door:

      door het temperatuurverschil tussen binnen en buiten de thermische schil.
      de weerstand van de thermische schil (=isolatie) tegen warmtetransport.
      bewonersgedrag

      Het bewonersgedrag wordt meestal ingeschat op basis van historische cijfers. Hierbij geldt dat het gezegde “resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst”. Door het bewonersgedrag te veranderen zonder dat men in de kou komt te zitten, zijn soms grote besparingen mogelijk. Dit leidt tot de paradox dat de toegevoegde waarde van extra isolatie afneemt als de besparing door verandering van het bewonersgedrag toeneemt.

      Antwoorden ↓

84. Geachte heer Snepvangers,
    Met veel interesse uw artikel en de reacties daarop gelezen. Wij zitten met een dilemma, die wij u graag willen voorleggen. Wij hebben een woning uit 1951, die in de loop van de jaren is verbouwd (aanbouw + serre) en verduurzaamd. Er zijn zonnepanelen op het dak gekomen, HR+ glas, spouwmuurisolatie (vlokken), aanschaf pelletkachel en recent dakisolatie(wol). Nu willen we als laatste – vooral vanwege het comfort (koude voeten in de winter) – vloerisolatie aanbrengen.

    Wij hebben offertes gevraagd bij een drietal isolatiebedrijven met m.i. goede referenties. Eén werd door de gemeente aanbevolen. Na bezoek werd door twee bedrijven geconstateerd dat ze niets voor ons konden betekenen, de derde was enthousiast en heeft een offerte neergelegd. Toch beginnen we te twijfelen. Wat is de situatie:
    – het gaat om de ruimte onder de (rechthoekige) woonkamer (40m2), die een houten vloer heeft, planken met daarop een kurkvloer met PVC laag.
    – de kruipruimte is laag, ongeveer 40 cm ; tot de balken 28/29 cm.
    – er is één luik (75 x 75) in één van de hoeken van de kamer.
    – op de bodem van de kruipruimte ligt zand en is droog. Sinds 1980 wonen we in deze woning en hebben nog nooit water onder vloer gehad. Er liggen geen leidingen en rioleringsbuizen onder.
    – de woning staat op een gemetselde stenenfundering.
    – in de voor- en zijgevel van de woning zitten ventilatieroosters.(aangebracht bij de spouwmuurisolatie)

    Op basis van deze gegevens zeggen twee bedrijven niets te kunnen doen; één bedrijf ziet wel mogelijkheden. Men offreert bodemisolatie met isolerende en vochtwerende HR+ EPS korrels met een laagdikte van ongeveer 30 cm.

    Dit betekent dat de ventilatie onder de vloer verdwijnt (de roosters komen dicht te zitten) en de vloerbalken komen ook deels in de EPS korrels te zitten. Volgens het bedrijf geen probleem omdat de korrels vochtwerend zijn. Door de stilstaande lucht tussen de korrels en de vloer zal de vloertemperatuur met ca. 4 graden stijgen.

    Onze vraag is nu: Is het verstandig in onze situatie om dit wel of niet te doen? Bijkomend punt is dat we geen zekerheid hebben of alles gelijkmatig onder de vloer wordt aangebracht, mede door de balksituatie. Het comfort zal ongetwijfeld verbeteren, maar wat gebeurt er als er geen ventilatie meer onder de vloer is? Of houden de EPS korrels alle vocht tegen??

    Ben benieuwd naar uw reactie
    met een hartelijke groet,
    Bé

    Antwoorden ↓

    • Staat van de balken
      Bij alle kruipruimten komt het voor dat de houten balken houtrot vertonen. Bij zeer lage kruipruimten komt het relatief vaker voor. Probleem bij zulke lage kruipruimten is dat de balklaag maar voor een zeer klein deel te inspecteren is. Bij het kruipruimteluik kan het zijn dat de balken in een goede staat zijn maar bijvoorbeeld bij de gevel flinke houtrot vertonen. Is er houtrot dan zal er vroeger of later (een deel van) de vloer vervangen moeten worden.

      Als de houten vloer vervangen moet worden, dan is een zogeheten renovatievloer een heel goede oplossing. Het heeft een hoge isolatiewaarde en daarop kan vloerverwarming gelegd worden. Dit is energiezuinig en geeft een goed thermisch comfort. Veel beter dan met de isolatie op de bodem van de kruipruimte.

      “Overgeslagen hoek”
      Als een lage kruipruimte “tot de nok” gevuld wordt met isolatie chips/korrels, is het de vraag of de gehele kruipruimte tot dezelfde hoogte gevuld wordt. In deze situatie is dit niet te controleren achteraf. En daar zit dan ook het risico.

      Als bijvoorbeeld in een hoek er geen isolatie chips/korrels liggen of maar zeer weinig, dan vormt dit een “lek” in de damprem. Op deze plaats kan nog altijd vocht uit de bodem verdampen. Deze waterdamp komt vervolgens tussen de balken. Het is afhankelijk van de hoeveelheid vocht die uit de bodem in de kruipruimte komt en de luchtdichtheid van de begane grondvloer of dit wel of niet zorgt voor een langdurig zeer vochtig milieu tussen de balken. Hoe groot de kans is dat de worse case namelijk dat de vochtbelasting van de balken toeneemt, opgaat is niet in te schatten.

      Optrekkend vocht
      De isolatie komt tot de onderkant van de balken te liggen. Hierdoor kan het metselwerk van de fundering tot de bovenzijde van de isolatie niet meer drogen. Dit impliceert dat het optrekkend vocht in het metselwerk hoger gaat komen. Wat voorheen geen probleem is, kan er nu voorzorgen dat de vochtbelasting van de balkkoppen groter wordt. Dit kan op termijn leiden tot houtrot van de balkkoppen.

      EPS-korrels als damprem
      Theoretisch beschouwd komt er vocht door een dikke laag EPS-korrels. Dit is evenwel zo weinig dat het in de praktijk niet voor problemen zorgt. Een houten vloer is namelijk nimmer geheel luchtdicht en waardoor er toch nog enige ventilatie is en vocht afgevoerd wordt.

      Antwoorden ↓

85. Geachte,

    Wat een interessante reacties

    Graag post ik ook mijn vraag.
    We wonen in een huis van 1975. Gisteren zag ik dat het plafond van 50% van de kruipkelder vol hangt met druppels. De zand er onder is ook vochtig. De 50% is thv onze weinig of niet verwarmde ruimtes. We hebben geen verluchting in deze kruipkelder. Het zijn betonnen welsfsels. Er lopen afvoer en waterleidingen doorheen de kelder. Dienen wij actie te ondernemen of kan deze vocht geen kwaad? (Betonrot).

    Mvg

    Antwoorden ↓

    • Er zijn een aantal schademechanismen waardoor betonrot ontstaat. Met uitzondering van de kwaaitaal- en mantavloeren is het belangrijkste schademechanisme in de kruipruimte carbonatatie van het oppervlak van het beton. Als de dekking op de wapening aan de eisen voldoet, dan zal er binnen de beoogde levensduur van de vloer, 50 jaar, geen betonrot optreden. In de regel is dit veel meer dan 50 jaar.

      Als er nog geen bruine plekken aan de onderzijde van de vloer zichtbaar zijn. dan zijn er geen problemen met betonrot te verwachten. Het aanbrengen van een kruipruimteventilatie is dan ook niet nodig.

      Daarbij moet opgemerkt worden dat door kruipruimteventilatie de temperatuur in de kruipruimte lager wordt. Dit leidt tot meer energieverlies. Bovendien wordt de temperatuur van de begane grondvloer lager. In de verwarmde ruimte zal dit leiden tot een grotere kans op problemen met het thermisch comfort.

      Antwoorden ↓

86. Met belangstelling lees ik deze website. Mijn woning is gebouwd rond 1872, houten vloeren en gemetselde fundering met steensmuur. Kruipruimte is 80cm hoog en bereikbaar via een luik. Nu lees ik regelmatig dat bij een lage kruipruimte, bijvoorbeeld 30cm isolatiechips worden geadviseerd, omdat de ruimte moeilijk toegankelijk is. Ik neem aan dat dan de gehele ruimte wordt volgeblazen met isolatiechips en er geen ventilatie meer mogelijk is. Toen bedacht ik, dat moet dan ook kunnen bij 80cm, de gehele kruipruimte volblazen met isolatiechips, dit geeft een prima isolatiewaarde. Uiteraard ook hier weer nadelen, zoals lekkage niet zichtbaar en kruipruimte niet meer toegankelijk.

    Ben benieuwd naar uw reactie.

    Met vriendelijke groet,

    Janco Hiemstra

    Antwoorden ↓

    • De isolatiewaarde van 80 cm isolatiechips is nauwelijks groter dan van een 30 cm dikke bodemisolatie Als de hoogte van de kruipruimte onder de balken 80 cm is, dan staat bodemisolatie onderaan de lijst. Bedenk verder dat het praktisch onmogelijk is om middels inblazen de volle hoogte van de kruipruimte te vullen met isolatiechips.

      Bij gemetselde funderingen is het niet aan te raden om de fundering over volle hoogte “in te pakken” met isolatiechips. Het metselwerk kan daardoor niet of nauwelijks drogen. Bij oudere woningen leidt dit bijna altijd tot problemen met betrekking tot optrekkend vocht. Dit is slecht voor de balkkoppen van de begane grondvloer en kan ook leiden tot schade van de muren op de begane grond.

      Als de kruipruimte een hoogte heeft van 80 cm, dan is het in principe mogelijk om isolatie tegen de onderzijde van de balken aan te brengen. Als dit gecombineerd wordt met een folie op de bodem van de kruipruimte, dan zijn er veel oplossingen voor de isolatie van de vloer in principe mogelijk. Vaak wordt de keuze bepaald door praktische zaken en persoonlijke voorkeuren.

      Antwoorden ↓

87. Dag meneer,

    Wij hebben een woning uit 2016. Hier staat alleen water in de kruipruimte. De bewoners voor ons zeggen dat dit er altijd al heeft gestaan. Nu vragen win ons af is dit een probleem. Moeten wij dit leegpompen of iets aan doen. Kunnen er hier problemen of iets door ontstaan?

    Antwoorden ↓

    • Voor woningen gebouwd na de invoering van het 1e Bouwbesluit (nu al meer dan 30 jaar geleden), geldt dat er water kruipruimte mag staan. Hiervoor gelden namelijk geen eisen. Problemen zijn dan ook niet te verwachten als er water in de kruipruimte staat.

      Zoals in het artikel uitgezet wordt, moet er wel een andere eis worden voldaan. De vloer bij de kruipruimte moet voldoende luchtdicht zijn. En daar schort het nog weleens aan.

      Antwoorden ↓

88. Ik heb uw website met veel bewondering doorgespit en ben zelf net klaar na een renovatie uit een jaren 50 woning.
    Toen ik gisteren een bezoekje bracht aan mijn kruipruimte viel mij op;
    De gang en de keuken vormen 1 bak met vochtig zand. De gang (20m2) is geïsoleerd met pir platen 90mm. De keuken 18m2 bestaat uit een broodjes betonvloer als vervanging van de originele houten vloer. N.b. in of aan deze ruimte bevinden zich géén ventilatie roosters naar buiten. De pir platen zaten vol met kleine druppels en de piep schuim broodjes aan de keuken zijde waren droog.
    De woonkamer (40m2) bestaat uit een betonnen bak met daarop een broodjes vloer aan de voorzijde 1,5m hoog aan de achterzijde bij de pui 45cm hoog. Hier zitten enkel 2 roosters aan de voorzijde van de kamer. (geen doorstroming?) De gehele onderkant van de schuimen broodjes was nagenoeg druppelloos behalve twee meter voor de pui.

    Vraag; gaat het toevoegen van 3 ventilatieroosters, twee van de gang voor naar de keuken achter en 1 aan de achterzijde van de woonkamer wellicht zorgen voor een droge onderkant van de broodjes/pir?

    Antwoorden ↓

    • Meer kruipruimteventilatie gaat het probleem van condensatie aan de onderzijde van de isolatie niet voorkomen. De oplossing moet hier gezocht worden in het afdekken van de bodem van de hele kruipruimte met een folie. Hierdoor wordt het verdampen van vocht uit de bodem voorkomen. Dit zorgt voor veel drogere lucht. En daarmee wordt de kans op condensatie op de onderzijde van de PIR-platen tot een minimum terug gebracht. Voor hoe hoe de folie gefixeerd moet worden, verwijs ik naar mijn eerdere antwoorden.

      Aandachtspunt bij het leggen van folie is dat er geen hout e.d. onder de folie mag komen te liggen. Dit om te voorkomen dat daaronder een zwam gaat groeien. Het verwijderen van hout in de kruipruimte is overigens altijd aan te aan te raden.

      Antwoorden ↓

89. Geachte heren,

    met veel plezier lees ik jullie reacties tav vochtproblemen in huis en de kruipruimtes. Gefundeerde adviezen met veel uitleg.

    Verleden jaar heb ik een huis uit 1916 gekocht. De beneden verdieping heeft een nieuwe vloer gekregen.Hout eruit.Ook de draagbalken. Draagbalken staal systeem Havebo geworden.Dikke laag piepschuim eronder voor de isolatie.Kruipruimte is 70 cm hoog.Fermacell platen erover en ingefreesde vloerverwarming erin. Door nieuwe achterpui is er geen ventilatie meer in de kruipruimte.

    De kruipruimte heeft vochtig zand en er is vochtdoorslag via de funderingsmuur naar de kelder. RV(relatieve vochtigheid) loopt op naar boven 70 % wat de kelder muf maakt.
    Gelet op jullie vorige adviezen lijkt mij bodemafdekking met niet doorlatende folie de 1e stap, maar adviseren jullie daarnaast ook nog ventilatie?

    Antwoorden ↓

    • De vochthuishouding in een kelder verschilt op 1 punt na niet van die in een kruipruimte.

      De temperatuur in de kelder heeft een hele grote invloed op de relatieve luchtvochtigheid in de kelder. Zolang het in de kelder koeler is dan de buitentemperatuur, zal de relatieve luchtvochtigheid in de kelder hoger zijn dan buiten. Tenzij de kelder hermetisch afgesloten is van de buitenlucht.

      Als de kelder geventileerd wordt, dan zal met enige vertraging de temperatuur in de kelder deels de buitentemperatuur volgen. In de zomerperiode blijft het in de kelder wat koeler dan buiten. In de winter is het omgekeerde het geval.

      Een verschil met de kruipruimte is de vochtproductie in de kelder. Bij een gemetselde kelder verdampt er een zeer geringe hoeveelheid vocht uit de muren van de kelder. En afhankelijk van de opbouw van de vloer ook uit de vloer. Als de kelder meerdere keren per week bezocht wordt, dan is dat in de regel voldoende om het vocht uit de kelder af te voeren.

      Komt er minder vocht in de kelder als de kruipruimte droger wordt?
      Het antwoord hierop moet zijn dat dit niet het geval is. Tenzij er een luik zit tussen de kelder en de kruipruimte dat niet goed afsluit. Daarbij moet opgemerkt dat maar een klein deel van de muren en de vloer van de kelder direct grenzen aan de kruipruimte. De condities in de kruipruimte hebben daarom maar een beperkte invloed op die in de kelder.

      Als er een luik zit tussen de kelder en de kruipruimte, dan moet deze luchtdicht gemaakt worden om te voorkomen dat lucht uit de kruipruimte via de kelder in de woning komt. Zoals voor alle openingen geldt die uitkomen in de kruipruimte.

      Antwoorden ↓

90. Mijn vraag is van een andere orde dan ik hier gemiddeld lees.
    Het gaat over een woning uit 1946 met houten vloer in de woonkamer met een kruipruimte van +/- 30cm. De hal keuken en toilet hebben een op zand aangebrachte granito vloer.
    I.v.m. de geringe hoogte in de kruipruimte wordt de vloer niet geïsoleerd.
    In de woning wordt MV aangebracht en uitgevoerd als type C (natuurlijke toevoer via de ventilatieroosters in de kozijnen).
    Het klimaat onder de woning is mij niet bekend.
    De woning wordt verder kierdicht gemaakt i.v.m. de verduurzamingsslag. De kruipruimteventilatie met eerder aangebrachte renovatierooster blijft gehandhaafd
    Mijn vraag is het volgende: indien er een onbalans in de afzuiging ontstaat doordat ventilatieroosters onvoldoende openstaan of vervuild raken in de loop der tijd, dan ontstaat een onder druk in de woning.
    Wanneer er zich enige vorm van vocht in de kruipruimte bevind zal er dan geen vocht en dus een slecht klimaat vanuit de kruipruimte de woning ingezogen worden. Gebeurd dit dan alleen via de aansluiting bij de wanden of ook via de messing en groef aansluitingen.

    Antwoorden ↓

    • De combinatie van een mechanische afzuiging voor de ventilatie en een houten begane grondvloer is een ongelukkige. Een houten begane grondvloer is zelden voldoende luchtdicht te krijgen.

      De grootste luchtlekken komen voor bij de aansluitingen bij de wanden en bij alle doorvoeren van leidingen. De grootste lekken zijn nog wel redelijk goed te vinden. Maar dat geldt niet voor de kleinere zoals de messing-en-groef aansluiting van de houten planken. Overigens gaan de kleinere luchtlekken pas een rol spelen als de grotere afgedicht zijn. Immers lucht volgt altijd de weg van de minste weerstand.

      In de regel is het wel mogelijk om de toevoer van lucht zo te beperken dat het slechts een beperkte invloed heeft op de vochthuishouding in de woning. Mogelijk zorgen de resterende luchtlekken ondanks de geringe hoeveelheid lucht die er doorstroomt, van tijd tot tijd een stankprobleem.

      Beter dan op kierenjacht gaan, is het leggen van een folie op de bodem van de kruipruimte. Met een hoogte van 30 cm in de kruipruimte zal dit evenwel praktisch onmogelijk.

      In het kader van duurzaamheid zou overwogen kunnen worden of de vloer te vervangen door een vrijdragende geïsoleerde renovatievloer met vloerverwarming.

      Antwoorden ↓

91. Wij hebben een tussenwoning uit 1929 gekocht om te renoveren. Bij aankoop was de toegankelijke kruipruimte droog. Nu blijkt er 20 cm grondwater in te staan, gemeten in de naastgelegen grondwater peilbuis. We zitten nu midden in renovatie en zijn benieuwd wat we het beste kunnen doen aan de kruipruimtes? We hebben er nog niet gewoond en het betreft een voormalige sterk verouderde winkelruimte. Het rook er niet heel fris. Van de verkoper krijgen we geen verder informatie helaas, deze geeft alleen aan niet te weten van water in de kruipruimte.

    Er is 1 compartiment van 40 vierkante meter met een betonnen broodjes vloer met piepschuim aan de onderzijde, deze is waarschijnlijk in de jaren 80 geplaatst. Geen ventilatie aan de achterzijde, wel spouwmuurrooster aan de voorzijde. Dit compartiment is 72cm diep gemeten vanaf onderkant vloer en hierin zit dus 20cm grondwater in op het moment. Welke opties zijn hier een goed idee? ventilatiekokers? ophogen met zand tot boven het grondwater, dan bodemfolie? schelpen tot boven het grondwater? Of gewoon niks doen? We gaan op de gehele begane grondvloer vloerverwarming laten aanleggen.

    Er is een klein compartiment in de hal met toegang tot meterkast, geen ventilatie, maar volgestort met zand. Het rondwater is dus niet zichtbaar, zand is wel vochtig. Hier na afronding van de werkzaamheden alleen zorgen dat er geen vocht naar boven kan? Dus kierafdichting?

    Er is 1 compartiment met een betonvloer zonder piepschuim, ik schat ook 40 vierkante meter. Deze heeft alleen spouwmuur ventilatie via de voorzijde en is ook volgestort met zand. We hebben de vloer geopend om te kijken wat er onder gaande is, er was geen kruipluik. Ventilatiekokers aanbrengen voorzijde is nog een optie?

    De 3 compartimenten staan niet onderling in verbinding.

    Ben heel benieuwd naar uw ideeën hieromtrent! Net als vorige schrijvers, krijgen we van diverse bedrijven uiteenlopende adviezen.

    Antwoorden ↓

    • In mijn artikel over de kruipruimte en in de beantwoording van alle vragen over de kruipruimte is een rode draad te vinden. Deze is dat bij een betonnen begane grondvloer behalve in zeer uitzonderlijke gevallen water in de kruipruimte geen probleem is. Een voorwaarde is wel dat er geen openingen in de vloer zitten.

      Als de begane grondvloer niet luchtdicht is, dan is het zaak om op kierenjacht te gaan. Dit is een relatief eenvoudig klusje. Bij de doorvoeren van leidingen moet gecontroleerd worden of ze afgedicht zijn. En niet moet dat alsnog gedaan worden.

      Kan kruipventilatie ervoor zorgen dat het water op de bodem van de kruipruimte opdroogt? Ondanks de wind vrij spel heeft bij een sloot waarin water staat, lukt het de wind niet om een sloot droog te krijgen. In een kruipruimte is de hoeveelheid lucht die toegevoerd wordt zeer beperkt. Als de wind een sloot niet droog kan krijgen, dan kunnen een paar kleine openingen voor de ventilatie van de kruipruimte dat al helemaal niet.

      De kruipruimteventilatie is ooit bedacht om houtrot van de houten vloerbalken te voorkomen. En dat door het verlagen van de relatieve luchtvochtigheid in de kruipruimte met zo’n 10 % à 20 %. Bij betonnen vloeren speelt houtrot niet.

      Antwoorden ↓

92. In uw beginverhaal refereert u aan een woonboot. Wij wonen op een woonboot met een betonnen bak van 5x20x0.80 (bxlxh). Er is geen ventilatie in de bak. Omdat er vochtplekken ontstaan op de muren kregen wij het advies om te ventileren. Het plafond bestaat uit balken en er ligt een houten vloer boven (de vloer van kamer/keuken en de rest vd boot) die we met folie eronder hebben geïsoleerd. Er is geen sprake van water op de vloer of druppels op de muren, maar we maken ons zorgen over die vochtplekken op de muren. Moeten we ventilatie laten aanleggen of niet? In de bak staat nog een warmwaterpomp en een boiler, een rioolpomp en er lopen buizen van van alles en nog wat door. Maar daaraan zien wij niets wat duidt op druppels of vocht. Voor zover wij kunnen beoordelen gaat het echt alleen om de muren van de bak.

    Antwoorden ↓

    • Waarschijnlijk zijn de vochtplekken op de muren van de betonnen bak het gevolg van condensvorming. Vochttransport door het beton is niet waarschijnlijk. Rainer Oswald, Klaus Wilmes en Johannes Kottjé hebben verschillende woonboten in Nederland met een betonnen bak onderzocht. De onderzoeksresultaten staan in het rapport “Weiße Wannen – hochwertig genutzt”. Daaruit blijkt dat er geen vochttransport door het beton van de bak is.

      Of ventileren de oplossing is, kan pas gezegd worden als het binnenklimaat gemeten is.

      Antwoorden ↓

93. Goedendag,

    Deze koude dagen/nachten onder nul is de vloer op de begane grond van mijn woning (1957) een koude experience. De zolder heb ik met PIR platen laten isoleren. Ik heb toen ook de bakstenen gevels voor en achtyer (middenwoning) laten inblazen met EPS parels. In verband daarmee hebben ze ook door de binnen/buitenmuur gaten geboord en PVC pijpen geplaatst zodat de kruipruimte geventileerd zou worden. Zowel voor- als achterzijde vd woning (totaal 4 gaten).

    De kruipruimte zelf, is met name bij de entree en de achterdeur, zeer nat (in regenmaanden soms 10-15cm hoog.
    Onder de rest van de woning is de originele zandlaag/puinlaag, die beduidend minder nat is. Vochtig, maar geen plassen water.

    De vloer van de begane grond is de beruchte NEHOBO-vloer. Niet blij mee, maar is niet anders. Deze liojkt nog intact en is niet beschadigd (als in staal+vocht+zuurstof = breuken in steen). Binnen afwerking begane grond vloer is folie + ondervloer met ALU-laag + laminaat.

    Wijze van verwarmen is op dit moment een AIRCO (op verwarmen uiteraard). Naast de zolder krijgt deze kluswoning binnenkort ook radiators op de begane vloer en tussenlaag. Zolder heeft al radiators en douche een elektrische.

    Mijn vragen om de kou op vloernivo te reduceren:

    1) Is ventileren vd kruipruimte noodzakelijk in dit jaargetijde (onder vriespunt) OF beter de gaten buiten tijdelijk afdichten ivm koude luchtstroom. M.i. is dichtmaken beter ivm de kou van buitenaf.

    2) Is een NEHOBO-vloer aan de onderzijde isoleren raadzaam of een NO-GO? Ik lees wisselende berichten gezien de hollewand-vloerconstructie hiervan én het brosse materiaal waar m.i. ook niet te veel in geboord moet worden.

    3) Indien wél isoleren, welke methode is dan raadzaam vd NEHOBO-vloer iets aanbrengen zorgt dat er geen zicht meer op is hoe de staat ervan is.

    4) Rondom de kruipruimteluiken (uit het jaar kruik) is de cementen afwerklaag zichtbaar klam. Stuucwerk bij direct naastgeklegen keukenmuur is dan ook zichtbaar klam. Er ligt onder laminaat folie, maar rondom kruipruimtegaten is dat lastig dichtmaken. Suggesties?

    Feit is… ik wil geen afgestorven pootjes hebben met dit weertype en centen besparen in the long run is ook niet weg 😉

    Alvast dank voor de tijd en support!

    Antwoorden ↓

    • Vraag 1) Is ventileren vd kruipruimte noodzakelijk in dit jaargetijde (onder vriespunt) OF beter de gaten buiten tijdelijk afdichten ivm koude luchtstroom.
      Daar de NEHOBO-vloer geen schade heeft, dan impliceert dit dat de huidige situatie zodanig gunstig is dat er geen roestvorming in de NEHOBO-vloer ontstaat. Door het verminderen van de ventilatie in de kruipruimte is de kans groot er ongunstige omstandigheden gaan ontstaan als de verdamping van vocht hetzelfde blijft. De mogelijkheden om de verdamping praktisch tot nul terug te brengen, een folie op de bodem van kruipruimte, is in deze situatie waarschijnlijk geen optie. Tenzij deze aan de fundering bevestigd wordt en op het water in de kruipruimte kan drijven.

      Vraag 2) Is een NEHOBO-vloer aan de onderzijde isoleren raadzaam of een NO-GO?
      Een NO_GO durf ik het niet te noemen maar dat de uitvoering zorgvuldig moet geschieden is een must. In een permanent zeer vochtige omgeving zijn isolatiematerialen zoals steenwol en glaswol niet mijn keuze omdat ze bij een langdurige hoge vochtbelasting door vocht aangetast kunnen worden. Ze hebben wel het voordeel dat ze redelijk eenvoudig door het kruipruimteluik in de kruipruimte gebracht kunnen. Met isolatieplaten lukt dat alleen als de kruipruimte hoog is.

      Vraag 3) Indien wél isoleren, welke methode is dan raadzaam vd NEHOBO-vloer iets aanbrengen zorgt dat er geen zicht meer op is hoe de staat ervan is.
      Als de isolatiewaarde hoog is, dan blijft de temperatuur aan onderkant van de NEHOBO-vloer hoog. Als dit gecombineerd wordt met een folie op de bodem van de kruipruimte is de kans op condensvorming aan de onderzijde van de vloer zeer klein. Alleen als tijdens een hittegolf de temperatuur in de kruipruimte snel stijgt, bestaat er een geringe kans op condensvorming.

      Vraag 4) Rondom de kruipruimteluiken (uit het jaar kruik) is de cementen afwerklaag zichtbaar klam. Stucwerk bij direct naastgelegen keukenmuur is dan ook zichtbaar klam. Er ligt onder laminaat folie, maar rondom kruipruimtegaten is dat lastig dichtmaken. Suggesties?
      Of er een verband tussen de keukenmuur en randen van het nabijgelegen kruipruimteluik kan vanuit hier niet beoordeeld worden. Algemeen kan gesteld worden dat folies onder laminaat er zorgen dat vochtproblemen zich over een grote afstand kunnen verplaatsen.

      Antwoorden ↓

94. Ik wil de kruipruimte, ong. 30cm. onder de houten vloer volstorten met eps parels hr++, als (vloerisolatie) dan op de houten vloer noppenplaten met vloerverwarming en een afwerkvloer laten aanbrengen, is dit een goed plan?
    Nu zitten er ook een paar luchtroosters in de gevel, kan ik deze dichtmaken of is het beter om deze open te laten?

    Antwoorden ↓

    • Als er riolering door de kruipruimte loopt, dan moet je heel goed nadenken of het wel verstandig is om losse EPS-korrels in de kruipruimte te blazen. Als de riolering onverhoopt mocht gaan lekken, dan moeten vanwege de stank alle EPS-korrels weggezogen worden. In een lage kruipruimte is dit nauwelijks te doen zonder de vloer open te breken.

      Overigens is het maar de vraag of gaat lukken om een gelijkmatig laag EPS-korrels op de bodem van de kruipruimte te krijgen. Met blazen alleen is dit in een lage kruipruimte niet te realiseren. Als er in een deel van de kruipruimte geen of heel weinig EPS-korrels liggen, dan verdampt op die plek veel vocht uit de bodem. Dit vocht moet afgevoerd. Als deze plek dicht bij de gevel ligt, dan kan het vocht (hopelijk) afgevoerd worden door de kruipruimte ventilatie. Als de plek niet bij de gevel ligt, dan ontstaat er een groot risico op houtrot op die plaats omdat de relatieve luchtvochtigheid te hoog wordt.

      Antwoorden ↓

95. Ook ik ben bezig met de vloer in de woonkamer van een huis met bouwjaar 1938. Ik heb nu een stukje vloer eruit, dat wil zeggen alles, behalve de balken. Onder de balken van 13,5x5cm zit nog ongeveer 30cm ruimte en het zand dat er ligt is echt gort droog. Het deel van de balken dat ik zo kan zien ziet er eigenlijk zeer goed uit. Het is een 2 onder 1 kap en ik zie in beide buitengevels twee van die zwarte ventilatieroostertjes, dat lijkt me in orde. Ik moet alleen nog kijken of ze ook echt netjes uitkomen onder de vloer en open zijn, maar daar kan ik nu nog niet bij. De balken, alsmede de onderzijde van de vloerdelen zijn zwart, vermoedelijk corbolineum.

    Ik ben van plan om de vloer iets te verlagen om zodoende ruimte te maken voor vloerverwarming. Daarbij had ik het idee om een centimeter of 2-3 van de balken af te zagen en er aan beide zijden een 38×184 tegenaan te schroeven om meer stijfheid te krijgen. Vervolgens isoleren met 15cm glaswol tussen de balken, OSB eroverheen en dan fermacell erop en die infrezen voor de vloerverwarming. De voornaamste reden om het zo te doen in plaats van een renovatievloer van Havebo of VBI is geld. Zo’n renovatievloer is erg duur in vergelijking met een renovatie met hout. De huidige houten vloer zit er ook al 90 jaar, dus waarom zou een nieuwe niet ook 90 jaar meegaan?

    Toch twijfel ik nu, omdat de houten vloer nu behandeld is aan de onderkant met een middel dat niet meer toegestaan is. Verder wordt het straks kouder onder de vloer door de isolatie en dus vochtiger. Hoe erg is dat? Als ik een beetje aan het zoeken ga zie ik dat er best wel vaak onbehandeld vuren onder een begane grond boven zand gebruikt wordt en dat dan alleen de balkkoppen in de menie worden gezet. Ik heb ook ergens gezien dat geimpregneerde balken gebruikt worden, ook nog een optie evenals het aanbrengen van een corbolineumvervanger op de nieuwe balken.

    Mijn vraag is eigenlijk hoe bang ik moet zijn voor vochtproblemen als ik renoveer met hout in mijn situatie en of er nog andere maatregelen te nemen zijn om dat te verbeteren anders dan die dure renovatievloer te leggen.

    Antwoorden ↓

    • Isoleren tussen de balken is op een maatregel waarvan bekend is dat dit problemen kan veroorzaken. TNO heeft in 1 van de “Blauwdrukken” heel goed gewerkt wat de risico’s zijn. En die zijn groot. Toch wordt het gedaan. Dit kan goed uitpakken maar evengoed kan het anders uitpakken.

      Als het zand in de kruipruimte droog lijkt te zijn, dan betekent dit dat de droging van het zand heel goed is. Voor droging in deze mate moet de kruipruimte sterk geventileerd worden. Waarschijnlijk spelen luchtlekken in de begane grondvloer hierbij een grote rol. De huidige vloer wordt vervangen door OSB-platen. De begane grondvloer wordt hierdoor op de randen na luchtdicht. Hierdoor kan het veel vochtiger worden in de kruipruimte.

      Bij het gekozen isolatiemateriaal, glaswol, moet opgemerkt dat het niet goed kan tegen een langdurige vochtbelasting of condensvorming. En daarom is het niet het meest geschikte isolatiemateriaal voor het isoleren van de begane grondvloer boven een kruipruimte. Een folie op de bodem van de kruipruimte verkleint de vochtbelasting in grote mate. Of dit voldoende is, hangt af condensvorming. Als na het stookseizoen warme lucht van buiten in de koele kruipruimte komt, dan kan de warme lucht het condenseren tegen de onderkant van het glaswol.

      Bij het isoleren tussen de houten balken moet er rekening mee gehouden dat de houten balken gaan fungeren als lijn koudebruggen. De isolatiewaarde van hout is namelijk lager dan van isolatiematerialen. De isolatiewaarde van de vloerconstructie is hierdoor duidelijk minder dan van alleen de 15 cm glaswol.

      Antwoorden ↓

HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>