Klachten door statische elektriciteit worden door een redelijk grote groep mensen ervaren. Op het werk, thuis en ook bijvoorbeeld bij het uit de auto stappen. Het aanraken van een deurkruk of een metalen leuning of kast kan een zeer onplezierige, soms zelfs pijnlijke, ervaring zijn.

Er zijn relatief weinig gegevens beschikbaar over (hinder door) statische elektriciteit in Nederlandse gebouwen. Een Nederlands onderzoek naar gebouwgerelateerde gezondheidsklachten onder 7043 kantoorwerkers in 61 kantoorgebouwen liet zien dat gemiddeld 10,6% van de gebouwgebruikers dagelijks of wekelijks hinder door ‘schokjes’ ondervond [1].

Uit een onderzoek uit 1992 in opdracht van de Rijksgebouwen­dienst, uitgevoerd in 19 kantoorgebouwen, bleek zelfs dat maar liefst 25% ‘vaak’ last heeft van statische elektriciteit [2]. Specialisten geven overigens aan dat genoemde getallen mogelijk zelfs een conservatieve schatting zijn.

In de meer industriële werksituaties. komen problemen ten gevolge van statische elektriciteit vaak voor. In bepaalde gevallen zelfs in die mate dat het tot gevaarlijke situaties leidt. Voorbeelden hiervan zijn:

• stof- en vloeistof explosies die door statische ontlading ontstaan;
• productie en/of testen van printplaten met IC’s waarbij na aanraking door geladen personen componenten doorbranden;
• spuiten in de auto-industrie waarbij door te grote statische oplading van de carrosserieën kwaliteitsverlies ontstaat;
• klitten van kleding in de confectie-industrie waarbij oplading van kleding problemen geeft, bijvoorbeeld bij het oppakken.

In de elektronica-industrie en in computerruimten of telefooncentrales heeft men de problemen thans in de meeste situaties goed onder controle door het creëren van ESD-veilige ruimten (ESD = Electronic Static Discharge). Deze ruimten kenmerken zich o.a. door speciale vloerbedekking en werkplekken, speciale toegangs­en werkprocedures en het dragen van speciale kleding en schoeisel. De aanpak uit de industrie blijkt vaak ook zeer effectief in gezond­heidszorggebouwen.

Dit artikel richt zich primair op statische elektriciteit in niet-industriële situaties. Denk hierbij bijvoorbeeld aan woningen, kantoren en scholen.

Of er in een gebouw problemen zijn met statische elektriciteit hangt af van een groot aantal factoren. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden naar persoonsgebonden factoren en gebouw­gebonden factoren.

Persoonsgebonden factoren zijn o.a. de elektrische eigenschappen van schoeisel, kleding en de huid en de hoeveelheid transpiratievocht die geproduceerd wordt. Gebouwgebonden factoren zijn bij­voorbeeld het toegepaste type tapijt/vloerbedekking, stoelen, bekleding en de ‘aarding’ van de ondergrond. Deze eigenschappen worden in hoge mate beïnvloed door het vochtgehalte van de materialen en daarmee indirect door de relatieve luchtvochtigheid.

De complexiteit van de problematiek zorgt ervoor dat statische elektriciteit niet alleen de aandacht behoeft van de binnenhuis­architect en de werktuigbouwkundig adviseur. Als er eenmaal problemen zijn, krijgt ook de Facilitaire Dienst of de Arbodienst ermee te maken.